Poradnik emitenta obligacji. Obligacje na każdą okazję
Cechą charakterystyczną obligacji jest bardzo szeroki zakres możliwości określania warunków, na jakich inwestor udziela pożyczki emitentowi. Przepisy prawa, w tym ustawy o obligacjach, nie stawiają w tej kwestii ograniczeń, wszystko więc zależy od potrzeb emitenta, wymagań inwestorów oraz od warunków rynkowych.
W wyniku harmonijnego połączenia tych trzech czynników, można skonstruować obligacje o bardzo różnorodnych cechach. Te możliwości są chętnie wykorzystywane w praktyce, a efektem jest mocno rozbudowana klasyfikacja obligacji ze względu na różnego rodzaju kryteria, odnoszące się do właściwości obligacji. I tak na przykład ze względu na czas trwania pożyczki wyróżnia się obligacje krótkoterminowe, z terminem wykupu do jednego roku oraz długoterminowe, gdy spłata następuje po dłuższym okresie. Ze względu na stopień zabezpieczenia spłaty pożyczki dzieli się obligacje na niezabezpieczone i zabezpieczone, a w przypadku tych ostatnich można prowadzić dalszy podział, biorąc pod uwagę rodzaj oferowanych przez emitenta zabezpieczeń, na przykład w postaci składników majątku, gwarancji, czy poręczeń. Można też klasyfikować obligacje ze względu na walutę pożyczki, rodzaj emitenta (skarb państwa, jednostki samorządu terytorialnego, firmy, banki), sposób określenia nabywcy (imienne, na okaziciela) itp. Kryteriów podziału można wymienić bardzo wiele. W praktyce jednak najbardziej istotnych jest kilka z nich, określających najważniejsze cechy obligacji.
Przede wszystkim należy do nich kryterium charakteru świadczeń, do których zobowiązuje się emitent. Z tego punktu widzenia wyróżnia się obligacje zawierające świadczenia o charakterze pieniężnym, czyli odsetki od pożyczonego kapitału oraz mające świadczenia niepieniężne, polegające na przykład na zobowiązaniu do dostarczenia ich posiadaczowi określonych dóbr czy usług. W obecnej praktyce dominują obligacje mające świadczenia pieniężne, czasem tylko uzupełniająco stosowane są innego rodzaju świadczenia materialne.
Bardzo istotne jest rozróżnienie obligacji ze względu na sposób określenia świadczeń pieniężnych. Z tego punktu widzenia wyróżnia się obligacje o oprocentowaniu stałym, obowiązującym w całym okresie do wykupu oraz zmiennym, a więc zmieniającym się w czasie, czyli w poszczególnych ustalonych okresach odsetkowych. Osobną kategorią są obligacje zerokuponowe, czyli takie, w przypadku których wynagrodzenia nabywcy nie ustala się w formie odsetek od wartości pożyczonego kapitału lecz stanowi ono różnicę między wartością nominalną obligacji, wypłacaną przez emitenta w momencie wykupu a ceną, po jakiej obligację sprzedaje się nabywcy. Podział z tego punktu widzenia ma największe znaczenie zarówno dla emitenta, jak i nabywców obligacji, ponieważ z jednej strony określa on wysokość obciążeń emitenta, a z drugiej, wielkość wynagrodzenia inwestora, a także ma wpływ na rodzaj ryzyka, typowego dla każdego z tych rodzajów obligacji. Obligacje o stałym oprocentowaniu i zerokuponowe reagują w odmienny sposób na zmiany warunków na rynku finansowym (na przykład na zmiany stóp procentowych), niż papiery o oprocentowaniu zmiennym.
Ze względu na sposób wykupu można wyróżnić obligacje, których wykup następuje jednorazowo, w ściśle określonym terminie, pokrywającym się z czasem trwania pożyczki oraz takie, których warunki dopuszczają możliwość wcześniejszego wykupu przez emitenta, bądź w zależności od jego uznania lub na przykład według określonej procedury losowania partii obligacji, podlegających wcześniejszemu wykupowi. Szczególnym rodzajem obligacji są papiery wieczyste, zwane rentami, które nie podlegają wykupowi, a ich nabywcy przysługują jedynie określone świadczenia.
Dodatkowymi kryteriami, istotnymi z praktycznego punktu widzenia jest podział na obligacje imienne, w przypadku których tożsamość nabywcy jest określona w treści obligacji oraz na okaziciela. Spotyka się także podział na obligacje o nieograniczonej zbywalności oraz takie, w przypadku których nabywca nie ma prawa do ich dalszej sprzedaży lub prawo to jest w pewien sposób ograniczone.
Z punktu widzenia inwestorów najbardziej atrakcyjne są z reguły obligacje o najbardziej typowych cechach charakterystycznych oraz zawierające jak najmniej warunków ograniczających zbywalność. Standardowe warunki obligacji umożliwiają ich wprowadzenie do obrotu na prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie rynku papierów dłużnych Catalyst. W naszych obecnych warunkach najczęściej spotykane obligacje firm to obligacje o terminie wykupu od roku do 3 lat, o oprocentowaniu zmiennym, zależnym od stawek rynku pieniężnego WIBOR, odsetkami płaconymi co kwartał, na okaziciela, o nieograniczonej zbywalności, notowane na Catalyst, w przypadku emitentów, których działalność wiąże się z podwyższonym ryzykiem, inwestorzy chętnie widzą obligacje zabezpieczone.
Piotr Dziura
Członek Zarządu GERDA BROKER
