Pamięć i tożsamość
Piątek 31 października upłynął mi na odwiedzinach trójmiejskich nekropolii. Nad jedną z tych wizyt zatrzymam się nieco dłużej, za sprawą Cmentarza Pomnika Bohaterów na Zaspie, jak głosi tabliczka u wejścia do tego miejsca pamięci.
Miejsce to szczególne z wielu powodów. Obok mego Dziadka Alfa Liczmańskiego – komendanta chorągwi ZHP w byłym Wolnym Mieście Gdańsku, spoczywa tu Witold Nełkowski – brat mojej Babci Janiny, a Ojciec mojej matki chrzestnej, Feliks Kuziemski, Ojciec Jej męża, wreszcie Augustyn Wesołowski – Ojciec bratowej mojej Babci – Łucji Nełkowskiej. Wszyscy Oni byli aktywnymi działaczami przedwojennej Polonii Gdańskiej, członkami towarzystw śpiewaczych, gimnastycznych oraz wszelkich innych, które krzewiły i utrwalały polskość.
Dla mnie i moich bliskich, podobnie jak dla krewnych księdza Bronisława Komorowskiego, Antoniego Lendziona – posła do Senatu Wolnego Miasta Gdańska, czy najmłodszego w gronie tych, których przywołuję Kazimierza Orzechowskiego-gdańskiego pocztowca, który oddał życie w wieku lat 24, to cmentarz rodzinny. Pamięć o tych, którzy tu spoczywają jest wciąż żywa.
Dlatego boli mnie, że miejsce to, które nową aranżację autorstwa nieżyjącego już rzeźbiarza Wiktora Tołkina otrzymało jeszcze w roku 1987, robi wrażenie opuszczonego i zaniedbanego. Monumentalna betonowa forma ażurowego ogrodzenia ze stylizowanych krzyży i takież prostopadłościenne obeliski pokrywają się zielonkawym nalotem porostów, a tablice upamiętniające poszczególne osoby, często – jak w przypadku mego Dziadka – nijak się mają do miejsca faktycznego spoczynku. Cóż, ówczesna władza realizując wizję artysty miała na głowie poważniejsze sprawy, niż uzyskanie zgody na ekshumację, że o rodzinach nie wspomnę.
Szkoda tylko, że w wolnej i demokratycznej Polsce gdańscy włodarze nie zadbali nawet o to, by miejscu temu, którego na próżno szukać w wykazie świątecznych połączeń do trójmiejskich cmentarzy przywrócić rangę należną tym, którzy tu spoczywają, a dla wielu żyjących pozostają najbliższym osobami.
Maciej Małek
