Opinie: Ryzyko braku zgodności w działaniu banku spółdzielczego Kiedy bank działa zgodnie z przepisami prawa?

Wiesław Żółtkowski

Problemy te szczególnie silnie występują w odniesieniu do ryzyka braku zgodności, rozumianego jako skutki nieprzestrzegania przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez bank standardów postępowania. Ryzyko to w banku spółdzielczym jest niewielkie, a ma silne umocowanie w uchwale KNF nr 258/2011 oraz w Rekomendacji M. Niniejszy tekst nie jest biernym powtórzeniem regulacji kierowanych do wszystkich banków, ale próbą spojrzenia na ryzyko w kontekście działania typowego banku spółdzielczego.

Geneza wyodrębnienia ryzyka braku zgodności

Żeby zrozumieć, skąd wziął się problem braku zgodności, trzeba zobaczyć, jak działają wielkie międzynarodowe banki. Mają one swoje struktury funkcjonujące w wielu krajach świata i zatrudniają po kilkadziesiąt tysięcy osób. Działają w wielu różnych systemach prawnych, zatrudniają ludzi mówiących różnymi językami, mającymi odmienną kulturę pracy. Banki mają zdecentralizowaną, wielopiętrową strukturę władzy. Procedury działania operacyjnego określane są odrębnie w pionach biznesowych i w regionach. Przy tym ciągle wypracowują nowe, coraz bardziej skomplikowane produkty w celu zwiększenia dochodów. W tej sytuacji potrzebne są wyspecjalizowane komórki organizacyjne dbające o spójność funkcjonowania całej organizacji banku i zgodność jej działania z różnymi systemami prawnymi. Z tego wzięła się potrzeba zarządzania ryzykiem braku zgodności, w skrócie zwanym compliance. Ryzyko to nazwano w USA w latach 90., wyodrębniając je z controlingu w celu zapobiegania prawnym aspektom strat ponoszonych przez banki.

W tym kontekście można zrozumieć, że potrzebne jest, aby zarząd banku opracowywał politykę zarządzania ryzykiem braku zgodności i odpowiadał za jej realizację, a rada nadzorcza zatwierdzała założenia tej polityki i kontrolowała efektywność jej stosowania. Potrzebne są też duże, wyodrębnione komórki organizacyjne realizujące zadania z tego zakresu. Z praktyki funkcjonowania dużego banku wiem, że komórki te mają dużo pracy.

A teraz spójrzmy na banki spółdzielcze w Polsce. Zatrudniają po kilkadziesiąt, a tylko niektóre kilkaset osób. Działają zwykle na małym obszarze naszego kraju. Prawo wewnętrzne tworzone jest tylko przez zarząd i nic nie dzieje się poza jego świadomością. Posługują się tradycyjnymi produktami bankowymi, dla których procedury były opracowane przez bank zrzeszający. Jeśli dochodzi do nieprawidłowości w działaniu, to nie są one zawinione przez złe regulacje, a głównie przez błędy ludzkie i niesprawność urządzeń informatycznych. Jest to więc klasyczny obszar ryzyka operacyjnego.

Bycie bankiem brzmi dumnie i zobowiązuje do posiadania wiedzy bankowej, słuszne więc jest zarządzanie także ryzykiem braku zgodności w bankach spółdzielczych. Ale procedury zarządzania ryzykiem powinny „być dostosowane do wielkości oraz stopnia złożoności działalności banku”. Zapisy takie znajdują się w każdej rekomendacji KNF. To dostosowanie, a nie przepisywanie ...