Ocena polskiego systemu podatkowego coraz gorsza

Zła ocena polskiego systemu podatkowego

Średnia ocena polskiego systemu podatkowego spadła o blisko 0,2 pkt. w porównaniu z ubiegłoroczną edycją badania i  wynosi 2,06 pkt. (w pięciostopniowej skali). Wynik ten jest średnią ocen poszczególnych elementów systemu, spośród których najniżej oceniono stabilność przepisów podatkowych (1,5 pkt.) oraz wcześniejsze informowanie o planowanych zmianach w prawie podatkowym (1,8 pkt.). W tym roku oceny poszczególnych elementów polskiego systemu podatkowego były gorsze niż rok wcześniej. Wyjątek stanowi nastawienie urzędników, które uczestnicy Kongresu KPMG ocenili identycznie jak w ubiegłym roku na 2,5 pkt.

Czytaj także: Podatki: 6 najważniejszych zmian w 2020 roku >>>

– Z każdym rokiem ocena polskiego systemu podatkowego przez uczestników Kongresu jest coraz niższa. Obecny rok nie jest wyjątkiem. Nominalnie zmiana nie jest duża, jednakże podtrzymuje ona trwający od wielu lat negatywny trend. Obecna ocena jest najniższa w historii przeprowadzania ankiety, czyli od 2013 r. Moim zdaniem powodem niskiej oceny w tym roku jest najprawdopodobniej nagromadzenie znacznej liczby kontrowersyjnych zmian podatkowych, których stosowanie budzi wiele wątpliwości. Nie dość, że prawo podatkowe jest niestabilne i trudne w interpretacji, to jeszcze wdrażanie zmian podatkowych w przedsiębiorstwach wiąże się ze znacznym obciążeniem administracyjnym, które niejednokrotnie utrudnia prowadzenie biznesu. Zdaje się, że ustawodawca przy planowaniu kolejnych nowelizacji nie bierze w ogóle pod uwagę tego czynnika. Zatem tegoroczna ocena powinna być potraktowana jako żółta kartka dla instytucji odpowiedzialnych za tworzenie polskiego systemu podatkowego – mówi Rafał Ciołek, doradca podatkowy, partner i szef zespołu ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce.

Ceny transferowe niezmiennie najbardziej problematyczną kwestią dla podatników

Podobnie jak w poprzednich latach respondenci zadeklarowali, że najbardziej uciążliwą kwestią podatkową z punktu widzenia prowadzenia przedsiębiorstwa są ceny transferowe. W opinii 80% ankietowanych są one problematyczne lub bardzo problematyczne w prowadzeniu działalności. Dużym utrudnieniem jest także wymóg przygotowania dużej liczby deklaracji i informacji w ramach rozliczeń podatkowych. Ponad 70% uczestników Kongresu KPMG wskazało na istotne trudności, jakie sprawia pobór podatku u źródła od płatności za granicę. Dodatkowo wskazywanymi przez uczestników X  Kongresu Podatków i Rachunkowości KPMG obszarami, które rodzą trudności z  punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej, jest zbyt późne udostępnianie nowych deklaracji i informacji podatkowych, zmiany podatków związane z wprowadzaniem nowych technologii (np. JPK) oraz koszty z tym związane. Z kolei za najmniej problematyczne firmy uznają kwestie związane z funkcjami płatnika z tytułu PIT i ZUS, które nie sprawiają problemów lub są umiarkowanie problematyczne dla 3/4 respondentów.

Wątpliwości w prawidłowym rozumieniu polskich przepisów podatkowych nie ułatwiają dodatkowo publikowane przez Ministerstwo Finansów objaśnienia podatkowe. 7 na 10 firm biorących udział w  badaniu KPMG przyznało, że objaśnienia nie ułatwiają zrozumienia przepisów podatkowych. Wśród tych organizacji ponad połowa uważa dodatkowo, że nie tylko nie ułatwiają one zrozumienia przepisów podatkowych, ale dodatkowo wzbudzają kolejne wątpliwości.

– Jak pokazują wyniki naszego badania dla wielu podatników ceny transferowe stanowią obszar bardzo, a często nawet najbardziej dla nich problematyczny. Dzieje się tak ponieważ ostatnie lata obfitowały w zmiany przepisów stopniowo podnoszące poziom obowiązków w tym zakresie po stronie podatnika. Wielu podatników już się w tych zmianach gubi i odbiera je jako coraz bardziej restrykcyjne. Pomimo działalności informacyjnej władz skarbowych oraz prac zmierzających do doprecyzowywania i wyjaśniania zagadnień problematycznych w ramach powołanego przez Ministerstwo Finansów Forum Cen Transferowych, na pierwszy plan i tak przebijają się najbardziej informacje o wzmożonych kontrolach transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi i doszacowaniach podatku. Wycofywanie się Ministerstwa Finansów z zapowiedzi wprowadzania rozwiązań bardziej przyjaznych podatnikowi, takich jak zapowiadane wcześniej uproszczone porozumienia cenowe, nie służy tonowaniu nastrojów. Pojawiające się pod groźbą surowych sankcji nowe obowiązki sprawozdawcze (jak raportowanie elektroniczne szczegółów transakcji na formularzu TP-R), bez odpowiednio wcześniej przygotowanych narzędzi, które pozwoliłyby podatnikom łatwo przygotować się do spełnienia obowiązków, będą jeszcze wzmacniać te negatywne tendencje – mówi Jacek Bajger, doradca podatkowy, partner i szef zespołu ds. cen transferowych w KPMG w Polsce.

Biała lista podatników VAT sposobem na uszczelnienie systemu podatkowego

Zdaniem dyrektorów finansowych, głównych księgowych i szefów działów podatkowych największy wpływ na uszczelnienie systemu podatkowego będzie miało wprowadzenie białej listy podatników VAT. Blisko połowa respondentów nadała najwyższe oceny temu obszarowi.

– Ostatnie miesiące obfitowały w zmiany w podatku VAT. Głównym celem licznych nowelizacji przepisów było uszczelnienie systemu VAT, jako że podatek ten, choć fiskalnie najbardziej efektywny, jest również narażony na działania oszustów podatkowych. Biała lista podatników VAT z pewnością stanowi ważny instrument służący osiągnięciu tego celu, ponieważ pozwala na sprawną weryfikację statusu kontrahenta. Również wprowadzenie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, który zastąpił coraz mniej efektywny system odwrotnego obciążenia, może stanowić istotne narzędzie wspierające zwalczanie wyłudzeń VAT. Efektywność tych obciążających pracodawców dodatkowym ciężarem administracyjnym zmian będzie jednak możliwa do oceny dopiero w dłuższej perspektywie czasowej – mówi Piotr Żurowski, doradca podatkowy, partner w zespole ds. VAT w KPMG w Polsce.

Obowiązkowy split payment oraz zmiany obowiązujące w cenach transferowych w 2019 roku znalazły się odpowiednio na drugim i trzecim miejscu jako przykłady działań mogących wpłynąć na uszczelnienie polskiego systemu podatkowego. Warto zauważyć, że wprowadzony w styczniu 2019 roku obowiązek raportowania schematów podatkowych zdaniem 36% uczestników Kongresu KPMG będzie miał stosunkowo niewielki wpływ na uszczelnienie podatków. Ponad połowa przedstawicieli firm uczestniczących w  X  Kongresie Podatków i Rachunkowości KPMG ani razu nie złożyła informacji w zakresie raportowania schematów podatkowych. Dodatkowo 19% organizacji nie złożyło takiej informacji, ale każdorazowy przypadek jest weryfikowany czy nie podlega obowiązkom raportowym. Wśród blisko 30% przedsiębiorstw, które składały informacje MDR, 11% raportowało schematy podatkowe więcej niż 3 razy.

– W pierwszej kolejności uwagę zwraca fakt, że ponad połowa respondentów badania ani razu nie zaraportowała schematu podatkowego do Szefa KAS. Przedsiębiorcy intuicyjnie wiążą konieczność zaraportowania schematu podatkowego z faktem dokonania działań z zakresu agresywnej optymalizacji podatkowej. Zdecydowana większość podatników uważa jednocześnie, że nie ma nic wspólnego z agresywną optymalizacją podatkową, zatem nie zaprząta sobie głowy raportowaniem schematów podatkowych. Intencją Ministerstwa Finansów było natomiast objęcie obowiązkiem raportowania maksymalnie szerokiego spektrum zdarzeń, nawet tych, które nie mają charakteru optymalizacyjnego. Zamysł Ministerstwa nie spotyka się jednak ze zrozumieniem po stronie podatników. Nie zdają sobie sprawy, że nawet prowadzenie prostego biznesu może wiązać się z koniecznością zaraportowania pewnych działań, niemających nic wspólnego z optymalizacją podatkową. Wyniki ankiety mogą świadczyć również o różnej tolerancji ryzyka wśród całego przekroju podatników. Ponad połowa podatników nie bierze udziału w procesie raportowania schematów podatkowych. Są jednak i tacy, którzy być może podchodzą do tego obowiązku nazbyt skrupulatnie i raportują nawet wtedy, gdy nie ma takiej konieczności. Jedno jest natomiast pewne – istnieją zdecydowane rozbieżności w interpretacji tych przepisów i nie jest to z pewnością dobre – mówi Rafał Ciołek, doradca podatkowy, partner i szef zespołu ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce.  

Monitoring horyzontalny – niewiele firm planuje współpracować z fiskusem

Przepisy dot. bieżącej współpracy pomiędzy podatnikami a KAS w zamian za prześwietlenie procesu regulowania zobowiązań podatkowych i nadzoru ze strony urzędników mają zapewniać największym podatnikom bezpieczeństwo i pewność stosowania prawa podatkowego, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych potrzeb i  oczekiwań kluczowych podatników. Tymczasem zaledwie 4% uczestników Kongresu KPMG zadeklarowało, że ich firma ma zamiar skorzystać z programu monitoringu horyzontalnego, przy czym tylko 8% respondentów wskazało, że ich firma nie spełnia kryteriów. Wśród pozostałych organizacji blisko połowa nie wie czym jest monitoring horyzontalny, a co czwarta firma nie wyklucza możliwości skorzystania z takiej opcji w przypadku dalszego rozwoju tego programu.

Ulgi przynoszące największe oszczędności podatkowe firmom

Spośród dostępnych ulg podatkowych i preferencyjnych regulacji podatkowych największe oszczędności co piątej firmie przyniesie jednorazowe rozliczenie straty podatkowej do 5 mln złotych. 19% organizacji skorzysta z ulgi na złe długi w CIT, a 16% firm korzysta lub planuje skorzystać z oszczędności w ramach dostępnej ulgi B+R. Zdecydowanie mniejszą popularnością cieszy się stawka 9% CIT oraz IP Box – odpowiednio 5% i 3% wskazań. Warto mieć jednak na uwadze, że aż 36% respondentów nie stosuje lub nie zamierza stosować wymienionych regulacji pozwalających osiągać oszczędności podatkowe.