Obrót bezgotówkowy i gospodarka elektroniczna: Międzynarodowy rynek płatności

Dariusz Zbytniewski

Dojrzałe gospodarki, generując ponad 80 proc. światowego wolumenu transakcji bezgotówkowych powinny utrzymać swą dominującą pozycję – przynajmniej do roku 2013. Najszybszy rozwój płatności bezgotówkowych ma miejsce w Chinach (46 proc. rocznie). Kraj ten potencjalnie może przejąć pozycję obszaru euro i stać się drugim pod względem wielkości rynkiem płatniczym na świecie. Dynamiczny rozwój płatności bezgotówkowych nie przyczynił się do zmniejszenia znaczenia gotówki w obrocie gospodarczym, co widać szczególnie w obszarze euro. Na kierunki rozwoju rynku płatniczego oraz sposób funkcjonowania instytucji finansowych wpływać będą zmiany związane z wdrażaniem regionalnych planów integracji płatności. W Europie, pomimo znacznych osiągnięć we wdrożeniu SEPA, przed bankami  stoi wiele istotnych wyzwań.

KU WSPÓLNYM WALUTOM

Szybko rośnie zapotrzebowanie na szeroko dostępne, bezpieczne i wystandaryzowane płatności bezgotówkowe, które mogłyby wspierać rozwój światowego handlu i wydatków konsumenckich. Na całym świecie podejmowane są działania związane z modernizacją płatności. Najbardziej ambitnym regionalnym planem w tym zakresie jest jednolity obszar płatności w euro (SEPA). Nie należy zapominać o działaniach podejmowanych w innych regionach. W Ameryce Północnej (USA, Kanada, Meksyk) widać postępy w dyskusji na temat stworzenia jednego wielowalutowego, systemu rozliczeniowego dla transakcji masowych, który ułatwiłby transakcje transgraniczne. Sześć krajów bliskowschodnich (Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman i Zjednoczone Emiraty Arabskie) stworzyło wspólny rynek w styczniu2008. Ich kolejnym celem jest przyjęcie do roku 2010 wspólnej waluty, która miałaby szanse być wykorzystywana w handlu światowym podobnie jak dolar, euro czy yen. Także kraje Południowo-Wschodniej Azji podejmują działania w zakresie integracji walutowej. Związane są one ze stworzeniem jednej platformy rozliczeniowej dla handlu międzynarodowego w tym regionie; chodzi o wsparcie szybko rozwijających się gospodarek. Także Japonia podejmuje inicjatywy, których celem jest wbudowanie międzynarodowych standardów w jej system rozliczeniowy. Na globalny rynek płatności bezgotówkowych w 2006 r. składało się 233 miliardy transakcji. Rósł w tempie 9 proc. rocznie w okresie 2001-2006, znacznie przewyższając 2-proc. tempo wzrostu światowego GDP w tym okresie Dynamicznym, dwucyfrowym tempem wzrostu wolumenu transakcji bezgotówkowych charakteryzowały się kraje rozwijające się i należące do grupy emerging. Na szczególną uwagę zasługuje przyrost transakcji bezgotówkowych w krajach BRIC (Brazylia, Rosja, Indie), rosnący średniorocznie o 26 proc. Wzrost w tej grupie krajów pozwolił podwoić ich udział w światowym wolumenie płatności bezgotówkowych z 6 do 12 proc. Decydujący wpływ na tempo rozwoju całej grupy miały Chiny, w których transakcje te rosły w tempie 46 proc. średniorocznie. W pozostałych krajach BRIC udział płatności bezgotówkowych w płatnościach ogółem jest wciąż mały i prawdopodobnie taki pozostanie. Głównym czynnikiem ograniczającym są niedostateczne nakłady na rozwój infrastruktury płatniczej. W krajach rozwiniętych tempo wzrostu transakcji bezgotówkowych było znacznie niższe i wahało się w zależności od regionu od 5 proc. (w USA) do 17 proc. (Japonia, Australia). Mimo relatywnie wolniejszego tempa na gospodarki dojrzałe wciąż przypadało ponad 83 proc. wolumenu transakcji bezgotówkowych w 2006 r.

Stopień koncentracji płatności bezgotówkowych jest silniejszy od koncentracji światowego GDP. Na 10 największych krajów pod względem wolumenu transakcji przypada aż 92 proc. globalnego wolumenu. Dla porównaniate same 10 krajów generowały w 2006 r. 80 proc. światowego GDP.

Największym rynkiem płatniczym są Stany Zjednoczone, na które przypadało 41 proc. wolumenu transakcji bezgotówkowych, istotnie więcej niż kontrybucja tego kraju do światowego GDP (27 proc.).

Drugim obszarem płatniczym na świecie są kraje obszaru euro, które generowały 22 proc. światowych płatności i GDP. W analizowanym okresie obszar ten rozwijał się pod względem płatności (7 proc. średniorocznie) szybciej od USA. Prognozy do roku 2013 wskazują, iż w obszarze euro płatności bezgotówkowe rosnąć będą w tempie 10 proc. rocznie, przekraczając 100 mld transakcji w 2013 r.