Obligacje korporacyjne: bank – reprezentant
Ustawa o obligacjach przewiduje możliwość zawarcia przez emitenta umowy z bankiem, na mocy której będzie on reprezentował interesy nabywców obligacji i działał na ich rzecz. Takie rozwiązanie dodatkowo uwiarygadnia emitenta, a więc ułatwia emisję obligacji i umożliwia wynegocjowanie korzystnych warunków pożyczki.
Instytucja banku-reprezentanta to jedno z wielu rozwiązań, mających na celu zapewnienie większego bezpieczeństwa inwestorom, działającym na rynku obligacji, a tym samym sprzyjające jego rozwojowi. Jednocześnie, podobnie jak ma to miejsce w przypadku zgromadzenia obligatariuszy, nie jest ono obowiązkowe, co nie krępuje możliwości emitentów. W pewnym sensie bank-reprezentant jest pomocnikiem emitenta, choć jego podstawowym zadaniem jest działanie w imieniu i w interesie obligatariuszy. Przede wszystkim ustanowienie banku-reprezentanta zapewnia większą wiarygodność emitenta oraz sprawia, że inwestorzy czują się znacznie mniej narażeni na ryzyko, wynikające z udzielenia pożyczki i posiadania obligacji.
Ustawa stanowi, że emitent powinien zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację przed rozpoczęciem emisji, tak by nabywcy obligacji mieli świadomość jej istnienia oraz możliwość zaznajomienia się z jej najważniejszymi warunkami, jeśli wykraczają one poza określone ustawowo. Warto też podkreślić, że bank staje się automatycznie reprezentantem wszystkich obligatariuszy danej serii papierów i ich przedstawicielem ustawowym wobec emitenta. Umowa między emitentem a bankiem powinna szczegółowo określać ich wzajemne uprawnienia i obowiązki oraz obowiązki banku-reprezentanta wobec obligatariuszy.
Działając w interesie obligatariuszy, bank-reprezentant ma obowiązek dokonywania okresowych analiz sytuacji finansowej emitenta pod kątem jego możliwości realizacji zobowiązań wynikających z emisji obligacji, zawiadamiania obligatariuszy o sytuacji finansowej emitenta, jeśli istnieje zagrożenie wypełnienia obowiązków określonych w warunkach emisji, udzielania odpowiedzi na pytania posiadaczy obligacji oraz składania obligatariuszom nie rzadziej niż co sześć miesięcy oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do realizacji funkcji banku-reprezentanta (dotyczących wymogów formalnych, określonych w ustawie).
Równie istotne z punktu widzenia posiadaczy obligacji, są obowiązki banku, w przypadku gdy emitent naruszy warunki emisji. Wówczas reprezentant musi niezwłocznie poinformować obligatariuszy o tym fakcie oraz związanych z nim okolicznościach, a jednocześnie podjąć działania zmierzające do ochrony interesów obligatariuszy i poinformować o ich zastosowaniu. W tym ostatnim przypadku w ustawie wymieniono działania zmierzające do ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń wierzytelności, zawiadomienie emitenta o wymagalności zobowiązań w przypadku zwłoki w ich spełnieniu, wystąpienie z powództwem przeciw emitentowi oraz zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości emitenta.
Ustawa wymienia także podstawowe obowiązki emitenta obligacji wobec banku-reprezentanta, gwarantujące prawidłowe wykonywanie przez tego ostatniego swych zadań. Koncentrują się one przede wszystkim na dostarczaniu odpowiednich dokumentów i informacji, niezbędnych do oceny sytuacji finansowej oraz zdolności do wywiązywania się ze zobowiązań wobec obligatariuszy, ale także identyfikowania ewentualnych zagrożeń. Podstawowy wymóg formalny to udostępnianie bankowi rocznego sprawozdania finansowego, wraz z opinią biegłego rewidenta. Ustawodawca, nie chcąc narzucać dodatkowych obciążeń sprawozdawczych na emitentów, a jednocześnie zdając sobie sprawę, że w okresie między sprawozdaniami rocznymi sytuacja firmy może ulec znaczącym zmianom, zobowiązał emitentów do składania bankowi nie rzadziej niż raz na trzy miesiące sprawozdań z wykonania obowiązków, wynikających z warunków emisji. Dodatkowo, jeśli warunki emisji zakładają ustanowienie zabezpieczeń, emitent powinien każdorazowo informować o zmianach tych zabezpieczeń oraz ewentualnych zmianach ich wartości.
Ustawa określa jedynie minimalny zakres zadań i obowiązków emitenta i banku-reprezentanta, jednak nie ogranicza swobody w określaniu dodatkowych, zależnych od woli emitenta.
Bank podejmujący się roli reprezentanta, z natury rzeczy jest zobowiązany do działania zgodnie z interesem obligatariuszy – ustawodawca nakłada na tego typu instytucje cały szereg wymogów, głównie mających na celu niedopuszczenie do powstania konfliktu interesów między bankiem a obligatariuszami. Wyłącza więc z tej roli banki w jakikolwiek powiązane z emitentem obligacji, w tym nie tylko właścicielskie i personalne, ale także umowne. Wobec banku reprezentanta stawia również odpowiednie wymogi kapitałowe (jego kapitał własny musi wynosić minimum równowartość 10 mln euro).
Choć ustanowienie banku-reprezentanta jest fakultatywne i wiąże się z kosztami i obowiązkami po stronie emitenta, może być użytecznym rozwiązaniem, zwiększającym szanse pozyskania środków ze sprzedaży obligacji oraz uzyskania korzystnych warunków, w postaci oprocentowania, dzięki zwiększeniu wiarygodności wobec inwestorów. Jego stosowanie będzie prawdopodobnie nabierać znaczenia wraz z rozwojem rynku obligacji firm, w szczególności, gdy zwiększy się w nim udział inwestorów profesjonalnych, na przykład funduszy inwestycyjnych, czy banków, którzy będą bardziej przychylnie patrzeć na oferty emitentów, korzystających z banku-reprezentanta.
Piotr Dziura
Członek Zarządu Gerda Broker
