Nowoczesny samorzą: Dotacje na kolektory słoneczne

Justyna Zabawa

Należy jednak zaznaczyć, że wśród podmiotów, które obecnie coraz częściej są zainteresowane inwestycjami w odnawialne źródła energii, należy wymienić również wspólnoty mieszkaniowe. Podmioty te w sposób szczególny zainteresowane są modernizacją instalacji grzewczych ze względu na oszczędność kosztów. Ponadto w podmiotach tych, ze względu na ogromne zapotrzebowanie na ciepło, modernizacja systemów grzewczych oparta na odnawialnych źródłach energii w największym stopniu może przyczynić się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Ich specyfika natomiast ze względu na brak własnego majątku w znacznym stopniu utrudnia pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania.

Dopłaty do inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii

Tym potrzebom wspólnot mieszkaniowych wychodzi naprzeciw program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Przeznaczony jest on dla przedsięwzięć z zakresu odnawialnych źródeł energii i obiektów wysoko sprawnej kogeneracji. Część trzecia programu odnosi się do dopłat na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla wspólnot mieszkaniowych i osób fizycznych. Celem programu jest ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii cieplnej ze źródeł odnawialnych. Budżet programu na lata 2010-2014 wynosi 300 mln zł, odpowiednio:

• lata 2010-2012 – 200 mln zł,
• lata 2013-2014 – 100 mln zł.

Tym samym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planuje dotować instalację ok. 250 tys. m2 kolektorów słonecznych na terenie całego kraju. Przedmiot kredytowania stanowi zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej albo do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynkach, przeznaczonych lub wykorzystywanych na cele mieszkaniowe. Zgodnie z założeniami programu wydatkowanie środków nastąpi do końca 2015 r. Nabór wniosków o dotację NFOŚiGW wraz z wnioskami o kredyt prowadzony jest w trybie ciągłym. Składanie wniosków odbywa się w tych instytucjach bankowych, które zawarły umowę o współpracy z NFOŚiGW, a ich wykaz publikowany jest na stronie internetowej funduszu. Podstawą prawną udzielonego dofinansowania stanowi Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Liczba zrealizowanych projektów w ramach dofinansowania części trzeciej programu ramowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, od momentu uruchomienia programu rośnie w kolejnych miesiącach, z 15 projektów zrealizowanych we wrześniu 2010 r. do 647 w grudniu 2010 (wykres 1).

Beneficjenci programu

Beneficjentami programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w ramach części trzeciej, są:

• osoby fizyczne, które posiadają prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym lub też prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym w budowie,
• wspólnoty mieszkaniowe, które instalują kolektory słoneczne na własnych budynkach wielolokalowych.

Budynkom tym służyć mają zakupione kolektory słoneczne, z wyłączeniem odbiorców ciepła z miejskiej sieci cieplnej, do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. W tym miejscu należy również zaznaczyć, że przez dysponowanie należy rozumieć prawo własności, użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem lub dzierżawę. Przy czym umowa najmu oraz dzierżawy musi obowiązywać w okresie kredytowania, co najmniej do końca planowanego okresu trwałości danej inwestycji. Natomiast przez budynek mieszkalny należy rozumieć budynek przeznaczony na cele mieszkaniowe zajęty przez lokale mieszkalne w całości lub budynek zajęty przez lokale mieszkalne co najmniej w połowie, a w pozostałej części przez inne pomieszczenia.

Dotacja na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego dla danej wspólnoty mieszkaniowej realizowana jest za pośrednictwem banku na podstawie uprzednio zawartej umowy o współpracy. Jej maksymalna wysokość wynosi 45 proc. kapitału kredytu bankowego przeznaczonego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia.

Warunki dofinansowania

Należy również zaznaczyć, że z ww. dotacjami związanych jest wiele warunków, jakie muszą zostać spełnione zarówno przez wspólnoty mieszkaniowe, jak i instytucje bankowe uczestniczące w procesie kredytowania odnawialnych źródeł energii. Jako jedne z ważniejszych można w tym miejscu wymienić m.in.:

• kredyt dla wspólnoty mieszkaniowej na realizację przedsięwzięcia udzielany jest ze środków własnych w ramach limitu przyznanego przez NFOŚiGW,
• środki z kredytu z dotacją wypłacane są w złotych polskich, w formie bezgotówkowej, bezpośrednio na rachunek bankowy wykonawcy lub dostawcy dóbr i usług, na podstawie faktur wystawionych na daną wspólnotę mieszkaniową,
• maksymalna kwota kredytu z dotacją może stanowić do 100 proc. kosztów kwalifikowanych danego przedsięwzięcia. Należy jednak podkreślić, iż jednostkowy koszt kwalifikowany inwestycji wspólnoty mieszkaniowej nie może przekroczyć 2,5 tys. zł/m2 całkowitej powierzchni kolektora,
• kwota kredytu może przewyższać wysokość kosztów kwalifikowanych, w takiej sytuacji dotacją jest objęta jedynie część kredytu przeznaczona na koszty kwalifikowane inwestycji,
• warunki współpracy, w tym również tryb i terminy przekazywania bankom przez NFOŚiGW środków na dotacje na częściowe spłaty kapitałów kredytu szczegółowo określają umowy zawarte pomiędzy ww. funduszem a instytucjami bankowymi,
• dotacja dla danej wspólnoty mieszkaniowej wypłacana jest po potwierdzeniu przez bank zrealizowania danego przedsięwzięcia,
• kontrola zarówno prawidłowości realizacji inwestycji, jak i wykorzystania środków przeprowadza bank.

Ponadto należy wyraźnie zaznaczyć, że kredyty na zakup i montaż kolektorów słonecznych udzielane są tylko przez te instytucje, które zawarły umowę o współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obecnie (I kwartał 2011 r.) są to następujące instytucje bankowe:

• Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz zrzeszone banki spółdzielcze,
• Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. oraz zrzeszone banki spółdzielcze,
• Mazowiecki Bank Regionalny S.A. oraz zrzeszone banki spółdzielcze,
• Bank Ochrony Środowiska S.A.,
• Krakowski Bank Spółdzielczy,
• Warszawski Bank Spółdzielczy.

Zatem łączna liczba placówek banków oferujących kredyty z dopłatami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zakup i montaż kolektorów słonecznych wynosi ok. 4, 5 tys.

Koszty kwalifikowane inwestycji Wspólnota mieszkaniowa, która otrzymała środki pieniężne w ramach dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu, może je przeznaczyć wyłącznie na sfinansowanie kosztów niezbędnych do realizacji danego przedsięwzięcia, w tym m.in.:

• koszt projektu budowlano-wykonawczego rozwiązania technologicznego, który dotyczy montażu instalacji kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej lub też do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła, o ile przepisy stanowią o konieczności jego przygotowania, wraz z kosztorysem inwestycji, zgodnego z wymogami stawianymi przez producenta lub dostawcę kolektorów słonecznych,
• koszt projektu instalacji kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej albo do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła; projekt ten powinien zawierać w szczególności schemat przedmiotowej instalacji oraz opis techniczny i parametry techniczne,
• koszt nabycia nowych instalacji kolektorów słonecznych, w tym: kolektora słonecznego, zasobnika, przewodów instalacyjnych, aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki,
• koszt zakupu ciepłomierza spełniającego odpowiednie normy, który wymagany jest właśnie dla wspólnot mieszkaniowych,
• koszt montażu instalacji kolektorów słonecznych,
• pozostałych materiałów i urządzeń, jeśli projektant sporządzający projekt instalacji kolektorów słonecznych uzna je za wskazane do prawidłowej pracy całej inwestycji.

Ponadto należy zaznaczyć, iż do kosztów kwalifikowanych zalicza się koszt kolektora słonecznego, dla którego dostawca legitymuje się jednym z poniższych dokumentów:

• certyfikatem wydanym przez akredytowaną jednostkę certyfikująca zgodności z normą PN – EN 12975-1: „Słoneczne systemy grzewcze i ich elementy – kolektory słoneczne – Część 1: Wymagania ogólne”, a jego integralną częścią powinno być sprawozdanie z badań kolektorów, które zostało przeprowadzone zgodnie z normą PN – EN 12975-2 przez akredytowane laboratorium badawcze,
• europejskim certyfikatem na znak „Solar Keymark” nadanym przez jednostkę certyfikującą.

Dodatkowo data potwierdzenia zgodności z wymaganą normą nie może być wcześniejsza niż pięć lat, licząc od daty złożenia wniosku o kredyt z dotacją na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Należy również zaznaczyć, że certyfikat wydany w języku innym niż polski, który jest dostarczony przez danego dostawcę kolektorów słonecznych powinien być przetłumaczony na język polski przez tłumacza przysięgłego. Ponadto należy zaznaczyć, iż potwierdzenie zgodności certyfikatu z normą oraz sprawozdanie z badań kolektorów słonecznych zostały wydane przez akredytowaną jednostkę certyfikującą lub akredytowane laboratorium wynika z odpowiedniej informacji, która powinna się na nich znajdować. Powinno z niej wynikać, iż wystawiająca go jednostka posiada akredytację (znak PCA, numer i okres obowiązywania akredytacji).W sytuacji gdy nie ma takiej adnotacji, powinien być załączony dokument potwierdzający udzielenie akredytacji danej jednostce. Podmiot ubiegający się o dofinansowanie z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinien zwrócić uwagę na okres obowiązywania akredytacji. W przypadku gdy kolektor słoneczny nie zostanie uznany za koszt kwalifikowany, to również pozostałe koszty inwestycji uznawane są jako niekwalifikowane.

Kredyt z dotacją nie może zostać udzielony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Kredytem mogą zostać objęte wyłącznie te koszty kwalifikowane, które zostały poniesione od daty złożenia do wniosku o kredyt wraz z wnioskiem o dotację. Należy przy tym jednak zaznaczyć, iż inwestycja nie może zostać zakończona przed zawarciem umowy o kredyt z dofinansowaniem.

W sytuacji gdy część budynku wykorzystywana jest w celu prowadzenia działalności gospodarczej, koszty kwalifikowane pomniejszane są proporcjonalnie do udziału powierzchni przeznaczonej na prowadzenie tej działalności. Na przykład, jeżeli działalność gospodarcza prowadzona jest na 25 proc. powierzchni całkowitej, to wówczas analogicznie wartość kosztów kwalifikowanych pomniejszana jest również o 25 proc. Jednak gdy działalność gospodarcza prowadzona jest na powierzchni, która przekracza 50 proc. powierzchni budynku, to wówczas przedsięwzięcie nie może zostać objęte dotacją z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Procedura rozpatrywania wniosków

Wnioski o dotację z NFOŚiGW łącznie z wnioskami o kredyt rozpatrywane są przez bank w trybie ciągłym. Należy przy tym zaznaczyć, iż proces ten odbywa się według kolejności wpływu, zgodnie z warunkami określonymi w umowie o współpracy z NFOŚiGW z daną instytucją bankową. Ponadto kredytobiorca zobowiązany jest do zawarcia pisemnej umowy z wykonawcą instalacji, która zawiera m.in. zobowiązanie wykonawcy do montażu kolektorów słonecznych zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz gwarancję na prawidłową pracę całej instalacji. Każdy z banków ocenia zdolność kredytową wnioskodawcy według własnych wewnętrznych regulacji, a kredytobiorca zobowiązany jest do przedstawienia zabezpieczenia spłaty długu stosownie do wymagań określonych przez bank. Analogicznie wysokość oprocentowania i prowizji za udzielnie kredytu z dofinansowaniem przez NFOŚiGW ustalana jest przez poszczególne banki. Również o okresie spłaty oraz ewentualnej karencji decydują same instytucje bankowe. Suma wszystkich opłat, które są związane z udzieleniem kredytu, nie może przekroczyć 5 proc. jego kwoty. Do opłat tych nie są wliczane koszty związane z ustanowieniem, zmianą lub też wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń.

Po podpisaniu umowy kredytu zgodnie z warunkami określonymi w umowie o współpracy banku z NFOŚiGW oraz zrealizowaniu przedsięwzięcia kredytobiorca występuje do banku o wypłacenie dotacji. Czyni to poprzez złożenie protokołu końcowego odbioru inwestycji i przekazania do eksploatacji, a także innych dokumentów określonych w umowie kredytu, które potwierdzą osiągnięcie efektu ekologicznego. Miernikiem osiągnięcia efektu ekologicznego jest powierzchnia całkowita kolektora słonecznego liczona w m2. Spłata części kapitału kredytu następuje poprzez przekazanie dotacji przez NFOŚiGW na podstawie wystąpienia banku, które potwierdza realizację inwestycji.

Zgodnie z założeniami programu priorytetowego nie istnieje możliwość, aby kredytobiorca był jednocześnie wykonawcą inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii. Dotacja NFOŚiGW udzielana jest wyłącznie w przypadku otrzymania kredytu bankowego na koszty kwalifikowane inwestycji. Nie można zatem kupić kolektor słoneczny za gotówkę, a następnie otrzymać dofinansowanie do inwestycji. Dotacja nie może też zostać przekazana w sytuacji, gdy kredyt został już spłacony. W przypadku otrzymania dofinansowania należy pamiętać, że dotacja jest opodatkowana. Każdy kredytobiorca zobowiązany jest do uiszczenia należnego podatku dochodowego. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przekazuje zarówno beneficjentowi, jak i właściwemu urzędowi skarbowemu informację o wysokości otrzymanej dotacji nie później niż do 28 lutego roku następującego po roku wypłacenia dotacji.

Odmowa i utrata dotacji

Istnieje wiele okoliczności, w których Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej może odmówić dotacji na zakup i montaż kolektorów słonecznych, wstrzymać jej wypłatę lub też w uzasadnionych przypadkach zażądać jej zwrotu. Takie działanie może miejsce, gdy:

• zostanie udowodnione, iż został naruszony zakaz wykorzystania efektu przedsięwzięcia w działalności gospodarczej,
• inwestycja nie zostanie zrealizowana,
• nie osiągnięto zamierzonego efektu ekologicznego, np. poprzez montaż kolektorów słonecznych o mniejszej powierzchni niż przedstawiał projekt inwestycji,
• w banku zostaną podane nieprawdziwe informacje,
• kredyt wraz z dofinansowaniem zostanie wykorzystany niezgodnie z jego przeznaczeniem,
• trwałość przedsięwzięcia będzie wynosić poniżej jednego roku,
• dotacja zostanie pobrana nienależnie lub w nadmiernej wysokości.

W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że gdy działalność inwestycji zostanie zaprzestana w wyniku działania siły wyższej, np. klęski żywiołowej, katastrofy budowlanej, wówczas Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej może odstąpić od żądania zwrotu uprzednio wypłaconej dotacji. W takiej sytuacji należy zwrócić się z odpowiednim wnioskiem do NFOŚiGW. Jeśli jednak to bank nie wywiąże się ze swoich zobowiązań i NFOŚiGW wystąpi z żądaniem zwrotu dotacji, to wówczas żadne sankcje nie grożą kredytobiorcy.

Podsumowanie

Dotacje Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na częściowe spłaty kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych w znaczący sposób ułatwiają pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania. Środki te umożliwiają modernizację tradycyjnych systemów grzewczych wspólnot mieszkaniowych opartych na tradycyjnych, nieodnawialnych źródłach energii. Zatem inwestycja w odnawialne źródła energii, czego przejawem jest zakup i montaż kolektorów słonecznych, stanowi dowód na to, iż obniżając na trwale emisję CO2, w sposób zarówno odpowiedzialny jak i innowacyjny podchodzi ona do zagadnień ochrony środowiska naturalnego.

Dr Justyna Zabawa asystent w Katederze Bankowości Instytut Zarządzania Finansami Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Uczestnik projektu „Zielony Transfer” w obszarze: Odnawialne i alternatywne źródła energii. Projekt realizowany jest przez Biuro Współpracy z Uczelniami Wyższymi w Urzędzie Miejskim Wrocławia, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.