Nowoczesny Bank Spółdzielczy | Zagranica | Jak radzą sobie banki spółdzielcze w Portugalii?

Dr hab. Eugeniusz Gostomski
Uniwersytet WSB Merito Gdańsk

Przechodziły one różne koleje losu. Początkowo były to słabe pod względem kapitałowym spółdzielnie należące do drobnych farmerów o niskich dochodach. W okresie dyktatury faszystowskiej „Estado Nuevo” (lata 1932–1974), portugalski sektor bankowy zdominowany był przez banki państwowe, a spółdzielnie kredytowe zorganizowane na demokratycznej zasadzie „jeden członek – jeden głos” nie miały racji bytu i władze państwowe wykorzystywały je do politycznego kontrolowania ludności wiejskiej. Jako autonomiczne instytucje finansowe zaczęły się odradzać pod koniec lat 70. XX w.

Centralna instytucja finansowa sektora spółdzielczego

W 1978 r. z inicjatywy 25 lokalnych kas rolniczych powstała Krajowa Federacja Kas Wzajemnych Kredytu Rolnego (Federação Nacional das Caixas de Credito Agricola Mutuo – FENACAM). Szybko stała się reprezentantem interesów portugalskich banków spółdzielczych w kontaktach z władzami państwowymi i lokalnymi. W 1982 r. opublikowano specjalne regulacje prawne dla spółdzielczego kredytu rolniczego (RJCAM), które wyłączyły spod kurateli państwowej Caixa Geral de Depósitos. Zaś w 1984 r. z inspiracji FENACAM i prezesów wielu kas rolniczych powołano do życia centralną instytucję finansową spółdzielczego sektora bankowego – Caixa Central z siedzibą w Lizbonie. Jako bank krajowy reguluje ona i wspiera działalność lokalnych kas rolnych.

W 1986 r. Portugalia przystąpiła do Unii Europejskiej, a kolejne dziesięciolecie było okresem głębokich zmian w gospodarce tego kraju. CCAM uznano za ważnego gracza w ramach strategii finansowania rozwoju rolnictwa – udział banków spółdzielczych w obsłudze rynku rolnego zwiększył się do 60%. Od 1991 r. w Portugalii istnieje skonsolidowany System Wzajemnego Kredytu Rolnego (Sistema Integrado de Credito Agricola Mutuo – SICAM), który tworzy spółdzielcza grupa bankowa, obejmująca bank krajowy (Caixa Central) i zrzeszone w nim kasy rolnicze.

Wcześniej spółdzielczy sektor bankowy w Portugalii był bardzo rozdrobniony. W 1990 r. funkcjonowały tam 222 lokalne banki spółdzielcze. W następnych latach ich liczba, w wyniku fuzji i przejęć, zmniejszyła się – na koniec 2022 r. było ich 71. Zmniejszyła się też, choć w mniejszym stopniu, liczba oddziałów i wielkość zatrudnienia w spółdzielczym sektorze bankowym – w 2022 r. pracowało w nim 4110 osób, funkcjonowało zaś 617 oddziałów (patrz tab. 1).