Nowoczesny Bank Spółdzielczy | KONSOLIDACJE | Na kłopoty – restrukturyzacja

Dr hab. Józef Myrczek

Absolwent matematyki stosowanej. W spółdzielczym sektorze bankowym od 1993 r. Początkowo w Gospodarczym Banku Południowo-Zachodnim SA. W latach 2003-2005 wiceprezes zarządu Banku Polskiej Spółdzielczości SA w Warszawie, następnie do roku 2010 członek rady nadzorczej tego banku. Aktualnie prezes zarządu Śląskiego Banku Spółdzielczego „Silesia” w Katowicach. Nauczyciel akademicki (Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej), wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Domu Maklerskiego BDM SA, członek Komisji Rewizyjnej Hospicjum Archidiecezjalnego. W latach 2005-2016 członek grup roboczych Europejskiego Stowarzyszenia Banków Spółdzielczych w Brukseli (European Association of Cooperative Banks) z ramienia KZBS.

Banki spółdzielcze mają silną pozycję w sektorze bankowym wielu wysoko rozwiniętych krajów europejskich. W Niemczech stanowią ponad 20% rynku bankowego, w Austrii, Finlandii i Holandii przeszło 30%, a we Francji nawet ponad 50%[1]. W Europie głośno mówi się o licznych pozytywnych cechach tych instytucji. W wielu państwach w przypadku banków spółdzielczych stosuje się, ze względu na rolę, jaką pełnią w gospodarce, zasadę proporcjonalności w aspekcie regulacyjnym i nadzorczym.

Funkcjonowanie w zrzeszeniach

Te lokalne i regionalne instytucje funkcjonują na zasadach określonych w prawie spółdzielczym. Podstawowa zasada stanowi, że każdy członek banku spółdzielczego, niezależnie od wielkości wniesionego kapitału zakładowego w postaci udziałów, posiada jeden głos w przypadku realizacji swoich uprawnień korporacyjnych. Zdecydowana większość podmiotów jest skupiona w bankach zrzeszających (w Polsce istnieją dwa: Banku Polskiej Spółdzielczości oraz Spółdzielczej Grupy Bankowej) i funkcjonuje w ramach systemów ochrony instytucjonalnej, zgodnie z rozporządzeniem CRR. Systemy te pozwalają na zbiorowe spełnianie wymogów nadzorczych, ale jednocześnie monitorują sytuację ekonomiczną członków i dysponują narzędziami naprawczymi oraz środkami pomocowymi pozwalającymi na podjęcie działań w przypadku pogorszenia się kondycji któregokolwiek z uczestników. Zgodnie z przepisami prawa niektóre banki spółdzielcze mogą funkcjonować poza zrzeszeniami, o ile ich fundusze własne przekraczają równowartość 5 mln euro. Jednak zdecydowana większość lokalnych instytucji finansowych, łącznie z tymi przekraczającymi ten wymóg, jest uczestnikami zrzeszeń.

Postępująca konsolidacja

W sektorze spółdzielczym postępuje proces konsolidacji – polega on przede wszystkim na łączeniu się poszczególnych banków spółdzielczych. W Polsce w roku 2000 funkcjonowało 680 banków spółdzielczych oraz 9 regionalnych i dwa zrzeszające, 20 lat później działało 535 banków spółdzielczych oraz dwa zrzeszające. Dla porównania – w Niemczech w roku 2000 istniały 1724 banki spółdzielcze oraz dwa zrzeszające, a w 2020 r. już tylko 841 banków spółdzielczych oraz jeden zrzeszający.

Pandemia – w trakcie której nastąpiło pogorszenie się kondycji klientów, głównie kredytobiorców, a w rezultacie również obsługujących je instytucji – może przyśpieszyć procesy łączeniowe. Na sytuację banków spółdzielczych, podobnie jak całego sektora bankowego, negatywny wpływ ma także obniżony poziom stóp procentowych. Uderza to szczególnie mocno w bankowość lokalną, a to ze względu na historyczną nadpłynność, dodatkowo pogłębioną obecną sytuacją. Zwiększony poziom ryzyka może dotyczyć również innych instrumentów, w tym inwestycji w papiery wartościowe, które dla wielu banków spółdzielczych stają się alternatywnym sposobem generowania przychodów. W niektórych przypadkach, dotyczy to zwłaszcza mniejszych instytucji, może brakować dostatecznie wykwalifikowanej kadry do analizy rentowności i ryzyk z tym związanych, jak też sprostania zwiększającym się wymogom regulacyjnym.

W efekcie obecna sytuacja zwiększa presję na procesy restrukturyzacyjne rozumiane na dwa sposoby:

• restrukturyzacji struktury sektora, przede wszystkim w wyniku łączeń banków spółdzielczych, a być może docelowo również innych podmiotów struktury/nadbudowy;
• restrukturyzacji zobowiązań klientowskich, w tym ...