Nowe Prawo zamówień publicznych: uczestnicy rynku mają 14 miesięcy na przygotowanie się do zmian

„Mamy teraz 14 miesięcy na to, aby wszyscy uczestnicy rynku mogli się dobrze przygotować do wdrożenia nowego prawa. Dotyczy to zarówno zamawiających, jak i wykonawców oraz instytucji takich, jak Urząd Zamówień Publicznych, Krajowa Izba Odwoławcza czy sąd. Chcemy, aby ułatwienia w nowym PZP pomogły zmienić obecną sytuację, w której system zamówień to swoisty „klub dla wybranych”. Braki i wady obecnie obowiązujących przepisów powodują, że system ten z roku na rok jest coraz mniej konkurencyjny” – powiedziała Emilewicz podczas konferencji prasowej.

Dodała, że średnia liczba ofert składanych na przetargach w 2018 r. wynosiła zaledwie 2,19.

„W niektórych branżach, jak np. IT w 50% przetargów składano tylko 1 ofertę. Tymczasem w systemie zamówień co roku państwo wydaje ogromne kwoty. W 2018 r. było to ok. 202 mld zł, co stanowiło ok. 10% PKB. Chcemy, aby te pieniądze m.in. zwiększały innowacyjność naszej gospodarki i pomogły nam osiągnąć strategiczne cele gospodarcze i społeczne” – dodała minister.

Czytaj także: Prawo zamówień publicznych: prezydent podpisał ustawę. Co się zmieni?

Wiceminister przedsiębiorczości i technologii Marek Niedużak zwrócił uwagę, że w nowym PZP zakazane będzie w umowach m.in. naliczanie kar umownych za działania, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności czy dowolne ograniczanie zakresu zamówienia.

Nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia

„Wprowadzamy też nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia. Umowa, której przedmiotem są roboty budowlane lub usługi, zawarta na okres dłuższy niż 12 miesięcy, będzie musiała zawierać zasady waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy w przypadku zmian cen materiałów lub kosztów. A także obowiązek stosowania zaliczek lub częściowych płatności w umowach powyżej 12 miesięcy. Zwiększenie konkurencyjności na rynku zamówień publicznych to największe z wyzwań, które stoją przed nową ustawą i system zamówień publicznych ” – dodał wiceminister.

Przedstawiciele resortu zwrócili uwagę, że przed wdrożeniem nowego PZP potrzebnych będzie jeszcze 20 rozporządzeń.

„W zamówieniach publicznych Prokuratoria Generalna widzi swój udział przede wszystkim na dwóch etapach: przygotowywania umów oraz wykonywania umów, w tym rozwiązywania sporów. Doradzając przy przygotowaniu umowy, celem Prokuratorii jest nie tylko zabezpieczenie interesu Skarbu Państwa, ale również zmniejszenie ryzyka wystąpienia sporu w trakcie realizacji zamówienia” – powiedział prezes Prokuratorii Generalnej RP Mariusz Haładyj podczas konferencji.

Proces opracowania wzorcowych klauzul umownych

Dodał, że rozpoczęto także proces opracowania wzorcowych klauzul umownych, które tworzą największe trudności w praktyce (np. dotyczących kar umownych) i będą mogli z nich skorzystać wszyscy zamawiający.

Haładyj zwrócił także uwagę, że w przypadku zaistnienia sporu Prokuratoria zastępuje zamawiających przed sądami oraz jeżeli jest to zasadne, angażuje się w polubowne jego rozwiązanie, biorąc udział w negocjacjach ugodowych, pełniąc rolę mediatora lub przygotowując opinie prawne dot. zasadności ugód.

„Dzięki temu skala ugodowego rozwiązywania sporów w sektorze publicznym rośnie. W tym roku przy udziale radców Prokuratorii zawarto ugody w sprawach, w których łączna wartość przedmiotu sporu wyniosła prawie 1,5 mld zł. W ubiegłym roku wartość przedmiotu sporu była o około 30% niższa, to pokazuje więc jak ważne jest to dla naszej gospodarki” – dodał Haładyj.

Według niego, dzięki rozszerzeniu w połowie sierpnia właściwość sądu polubownego przy Prokuratorii w zakresie mediacji i koncyliacji również jednostki samorządu terytorialnego mogą skorzystać z tej możliwości.

Inne zmiany w nowym PZP

Ważniejsze zmiany w nowym PZP, które spełniają oczekiwania zamawiających:

– Wprowadzenie do ustawy zasady efektywności, by uzyskiwać jak najlepsze efekty w stosunku do poniesionych nakładów.

– Wyeliminowanie dotychczasowych rozbieżności interpretacyjnych w orzecznictwie oraz wśród instytucji kontroli.

– Nowa, łatwiejsza procedura dla zamówień krajowych, w postępowaniach o wartości poniżej progów unijnych. Zamawiający, zamiast stosowania procedur wzorowanych na dyrektywach unijnych, będą udzielać zamówień z wykorzystaniem elastycznej i uproszczonej procedury, tj. trybu podstawowego. Nowa procedura stwarza możliwość negocjowania ofert w szerszym lub węższym zakresie, w zależności od decyzji zamawiającego.

– Wzmocnienie roli prezesa UZP w przygotowywaniu i propagowaniu dobrych praktyk i wzorców dokumentów, które będą stanowiły wsparcie dla zamawiających, podano w materiałach prasowych.

Na co zamawiający muszą się przygotować?

– W przypadku zamówień o wartości przekraczającej progi unijne, zamawiający będzie zobowiązany do przeprowadzenia analizy swoich potrzeb i wymagań oraz sposobów ich zaspokojenia dostępnych na rynku. W ten sposób, poprzez np. spotkania z wykonawcami, otrzyma pełniejszą wiedzę o tym, co oferują wykonawcy i jak poprawnie nie tylko przeprowadzić postępowanie, ale zrealizować całą umowę.

– Nowe PZP wprowadza obowiązek bieżącej aktualizacji planów postępowań, tak by stanowiły przez cały rok źródło aktualnej wiedzy.

– Ustawa wprost nakazuje współdziałanie stron przy realizacji zamówienia, co ma zapewnić, że wykonawca nie zostanie obarczony wszystkimi ryzykami i problemami związanymi z wykonaniem umowy.

– Rozwiązanie w postaci raportu z realizacji zamówienia ma na celu zobligowanie zamawiających do dokonania oceny procesu realizacji zamówienia w przypadku zamówień, które napotkały trudności. Dzięki temu zamawiający może wdrożyć zmiany w zamówieniach podobnego typu w przyszłości.

– Rynek zamówień publicznych o wartości poniżej progu 30 tys. euro jest wart rocznie ok. 35 mld złotych. Wykonawcy z sektora MŚP nie zawsze wiedzą o takich zamówieniach. Dlatego nowe PZP przewiduje obowiązek ogłaszania zamówień o wartości powyżej 50 tys. złotych. Nie będzie przy tym żadnych dodatkowych procedur.

– Ustawa przewiduje waloryzację, częściowe płatności i zaliczki oraz postanowienia obowiązkowe i zakazane w umowach, podano także.

Ważniejsze zmiany w ustawie, które spełniają oczekiwania wykonawców:

– Brak wymogu podpisywania ofert elektronicznych podpisem kwalifikowanym w postępowaniach krajowych.

– Łatwiejsza i szybsza weryfikacja wykonawców, dzięki ograniczeniu obligatoryjnych przesłanek wykluczenia wykonawcy z postępowania, a tym samym mniejszy zakres obowiązkowego badania sytuacji wykonawców i bardziej elastyczna ocena uwzględniająca zasadę proporcjonalności.

– Fakultatywne wadium we wszystkich postępowaniach. W mniejszych, krajowych postępowaniach w procedurze uproszczonej, maksymalna wartość wadium, której będzie mógł żądać zamawiający, to 1,5% wartości zamówienia.

– Katalog zakazanych postanowień umownych (klauzul abuzywnych). Ma to na celu przeciwdziałanie praktyce obarczania wykonawców większością ryzyk związanych z realizacją. Zakazane w umowach będzie m.in. naliczanie kar umownych za działania, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności.

– W umowie w sprawie zamówienia publicznego zamawiający będzie musiał przewidzieć m.in.: precyzyjne warunki zapłaty wynagrodzenia, łączną maksymalną wysokość kar umownych czy wskazanie terminu zakończenia umowy nie przez wskazanie sztywnej daty, ale określenie czasu jej trwania.

– W umowie, której przedmiotem są roboty budowlane lub usługi zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy, będą musiały znaleźć się zasady waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy w przypadku zmiany cen materiałów lub kosztów.

– Obowiązek stosowania zaliczek lub częściowych płatności w umowach powyżej 12 miesięcy. Otrzymanie zaliczki umożliwi wykonawcom realizację zamówienia publicznego ze środków zamawiającego, bez konieczności kredytowania zamówienia do czasu jego zakończenia. W efekcie możliwe jest także obniżenie cen ofert.

– Mechanizm polubownego rozwiązywania sporów. Strony będą mogły zwrócić się do Sądu Polubownego działającego przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego ośrodka mediacyjnego o szybkie rozstrzygnięcie takiego sporu, zanim trafi on na drogę sądową. Rozwiązanie to będzie tańsze i szybsze od sądu: ma potrwać kilka miesięcy i pozwoli na kontynuację realizacji umowy.

Czytaj także: Nowe prawo zamówień publicznych w 2021 r. Naprawi bolączki obecnego systemu?

„Na co wykonawcy muszą się przygotować?

– Usprawnienie postępowania odwoławczego poprzez: stworzenie możliwości wnoszenia odwołań w pełnym zakresie w przypadku postępowań o wartości poniżej progów unijnych (w obecnym stanie prawnym odwołanie może być wniesione wyłącznie od czynności zamawiającego wskazanych w ustawie), 3-osobowe składy orzekające KIO jako zasada, wydłużenie terminu na wniesienie skargi do sądu ds. zamówień publicznych na orzeczenie KIO z 7 do 14 dni, obniżenie opłaty od skargi na orzeczenie KIO (z pięciokrotności wpisu od odwołania do KIO na trzykrotność), utworzenie jednego sądu ds. zamówień publicznych, Konsultacje rynkowe, by zwiększyć rolę dialogu między wykonawcami a zamawiającymi na etapie planowania i przygotowania postępowania. Zastąpią one dialog techniczny.

– Zadbanie o interesy podwykonawców. Postanowienia umów wykonawców z podwykonawcami nie będą mogły być mniej korzystne niż postanowienia umów zamawiającego z wykonawcami w zakresie kar umownych, płatności czy waloryzacji” – czytamy także.

Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę Prawo zamówień publicznych oraz przepisy wprowadzające tę ustawę w połowie października 2019 r.