Nowe kierunki rozwoju rynku B+R+I w Polsce

Takie wnioski wypływają z IV edycji raportu „Rynek B+R+I w Polsce – wsparcie działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej przedsiębiorstw” przygotowanego przez Crido Taxand oraz Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych, pod merytorycznym patronatem NCBR.

„Strategia Europa 2020” w ramach tzw. „Unii Innowacji” zakłada m.in. rozwijanie doskonałości i inteligentnej specjalizacji, zacieśnianie współpracy między uczelniami, społecznością badawczą i biznesem, a także odpowiednie dostosowanie krajowych procedur finansowania tak, aby zapewnić rozpowszechnianie się technologii na całe terytorium UE. W Polsce te założenia znalazły odzwierciedlenie w Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” oraz w programie wykonawczym do niej, którego załącznikiem jest Krajowa Inteligentna Specjalizacja (KIS). Określa ona obszary, na których powinno się koncentrować wsparcie z funduszy UE na lata 2014-2020. Z perspektywy całego kraju są one związane ze zdrowiem, biogospodarką, ekoenergetyką, gospodarką odpadami i innowacyjnymi technologiami. Z kolei dla województw wyznaczane są one przede wszystkim w ramach Regionalnych Strategii Innowacji (RIS). Choć proces ich określania jeszcze nie został zamknięty, to najczęściej wskazywanymi w regionach obszarami inteligentnej specjalizacji są: produkcja żywności i przetwórstwo spożywcze, w drugiej kolejności zdrowie, medycyna i rehabilitacja, a w trzeciej technologie informacyjno-komunikacyjne.

Trendy nowej perspektywy

Analizując dokumenty strategiczne dla Polski i całej UE, można wskazać najbardziej prawdopodobne trendy rozwojowe sektora B+R+I w Polsce. Z uwagi na określenie KIS/RIS, spodziewać się można intensywnego rozwoju wybranych branż, dla których przewidziane jest największe wsparcie finansowe w nowej perspektywie. Co do zasady, projekty o charakterze innowacyjnym, nie wpisujące się w zakres krajowych lub regionalnych inteligentnych specjalizacji, nie będą wspierane. Dla nich wzrośnie więc znaczenie planowanych zachęt fiskalnych.

Tendencja do koncentracji wsparcia na wybranych dziedzinach przejawia się także w stworzeniu możliwości uruchomienia programów sektorowych. Do tej pory w ofercie NCBR funkcjonały programy sektorowe dla branży medycznej – Innomed oraz lotniczej – Innolot. Katalog ten może zostać w najbliższym czasie poszerzony. W ogłoszonym przez NCBR konkursie, do 30 września br. zgłoszono kilkanaście programów, w tym m.in. dla branży motoryzacyjnej, farmaceutycznej czy też ICT.

Coraz większe znaczenie będzie także miała współpraca przedsiębiorstw z jednostkami naukowymi. Wspólne przedsięwzięcia przedstawicieli obu tych środowisk będą premiowane przy udzielaniu wsparcia ze środków publicznych. Wspierany będzie rozwój, w szczególności tzw. KKK czyli Krajowych Klastrów Kluczowych. Jest to nowa kategoria organizacji realizujących działania z zakresu B+R+I, którym przysługiwać będą preferencje przy ubieganiu się o dofinansowanie ze środków UE, w szczególności w zakresie działalności B+R+I, jak i wsparcia dla działalności międzynarodowej. Status KKK będzie nadawany klastrom o istotnym znaczeniu dla gospodarki i o wysokiej konkurencyjności międzynarodowej.

Zacieśnienie współpracy między nauką a biznesem przejawia się także w zmianach w modelu kształcenia w ramach studiów wyższych. Coraz większy nacisk kładziony jest na rozwój praktycznych kompetencji zawodowych i wzmocnienie kształcenia przedsiębiorczości.

Nowa perspektywa finansowa UE 2014-2020 to także znaczne wzmocnienie roli instrumentów zwrotnych w stosunku do pomocy w formie dotacji. W ramach projektów o charakterze wdrożeniowym finansowanie bezzwrotne ma zostać w znacznej mierze ograniczone do innowacji przełomowych (radykalnych) i społecznych. Wzrośnie natomiast znaczenie instrumentów zwrotnych oraz funduszy kapitałowych typu PE/VC.

Wzrost znaczenia polskiego sektora B+R+I to także coraz większa widoczność polskich firm na rynkach zagranicznych. Wokół innowacyjnych produktów i usług coraz częściej budowane są międzynarodowe sieci współpracy podmiotów innowacyjnych. Przygotowanie do wejścia na rynki międzynarodowe, opracowanie planów i strategii, kampanie promocyjne to tylko część działań, na jakie firmy będą mogły otrzymać wsparcie w ramach programów operacyjnych.

Ze względu na coraz większy nacisk kładziony na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej należy się także spodziewać wzrostu znaczenia ochrony własności przemysłowej, szczególnie w trybach EuroPCT i PCT pozwalających na uzyskanie ochrony patentowej również poza granicami kraju.

Zwiększający się zakres współpracy międzynarodowej oraz coraz bardziej widoczna obecność polskich firm na zagranicznych rynkach pozwalają spodziewać się także dalszego zwiększenia znaczenia technologii IT w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. Na rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) ukierunkowana będzie także pula środków dla przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). Na poziomie programów ogólnokrajowych wspierany będzie rozwój e-usług publicznych oraz wzrost kompetencji cyfrowych określonych grup społecznych.

Badania jako projekt i wyniki do wdrożenia

Z punktu widzenia przedsiębiorcy najważniejsze przedsięwzięcia w nowej perspektywie to projekty badawczo-rozwojowe (tj. badania przemysłowe lub prace rozwojowe, w wyniku których powstaje np. prototyp nowego produktu lub procesu/usługi, który jest gotowy do wdrożenia w działalności gospodarczej), projekty innowacyjne, wdrażające wyniki prac badawczo-rozwojowych, budowa lub rozbudowa centrów badawczo-rozwojowego oraz inwestycje prośrodowiskowe związane z ekoinnowacjami. Wszystkie one będą miały swoje odniesienie w programach ogólnokrajowych, np. POIR, POIŚ, POPW jak i we wszystkich regionalnych programach operacyjnych.

Dofinansowanie na B+R+I dostępne jest również w ramach instrumentów krajowych, zarówno w formie dotacji, jak i ulg podatkowych w ramach „Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020”, Specjalnych Stref Ekonomicznych czy ulgi technologicznej na zakup nowej technologii w postaci wartości niematerialnych i prawnych.

Obok programów pomocy horyzontalnej i regionalnej przedsiębiorcy będą też mogli ubiegać się o inne formy wsparcia, m.in. w ramach Horyzontu 2020. Jest to program ramowy UE ukierunkowany na prowadzenie nowatorskich badań i innowacyjnych rozwiązań w ramach trzech obszarów priorytetowych: doskonała baza naukowa, wiodąca pozycja w przemyśle i wyzwania społeczne. W większości przypadków wymagane jest, żeby dofinansowane projekty realizowane były przez podmioty z co najmniej trzech różnych państw, w przypadku jednak nowego programu pt. Instrument SME zastosowano szereg uproszczeń dla małych i średnich firm.

Dzięki pieniądzom z nowej perspektywy budżetu europejskiego potężnie wzrośnie znaczenie współpracy przedsiębiorstw z placówkami badawczo-rozwojowymi. Ich wspólne przedsięwzięcia będą premiowane ze środków publicznych. Jest to unikalna szansa dla polskiej gospodarki przeskoczenia tak trudnej do dziś pokonania bariery innowacyjności – komentuje prezes PAIiIZ, Sławomir Majman.

Dla przedsiębiorstw inwestujących w prace badawczo-rozwojowe, a równocześnie potrafiących współpracować z uczelniami wyższymi oraz instytutami badawczymi nadchodzi czas olbrzymiej szansy.  W najbliższych latach wsparcie na B+R+I będzie ponad dziesięciokrotnie większe niż było w poprzedniej perspektywie finansowej 2007-2013. Kluczowe będzie przy tym zrozumienie nowych zasad podziału dotacji unijnych, umiejętność oceny innowacyjności swoich pomysłów, a tym samym szansy na pozyskanie pomocy publicznej, jak również sprawne przeprowadzenie procesu aplikacyjnego, mając w pamięci, że niejednokrotnie  czas od momentu ogłoszenia konkretnego naboru do terminu złożenia wniosku o dofinansowanie jest bardzo krótki, z perspektywy przygotowania tego ostatniego – komentuje Michał Gwizda, Partner w Crido Taxand.

Pełny raport „Rynek B+R+I w Polsce – wsparcie działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej przedsiębiorstw”, dostępny jest na www.taxand.pl oraz www.paiz.gov.pl.

Źródło: Zespół Doradztwa Europejskiego w Crido Taxand