Nauka: Suwerenność monetarna

Maria Dunin-Wąsowicz

Pojęcie suwerenności wciąż budzi emocje. Niezmiennie, zwłaszcza od zakończenia II wojny światowej, trwa międzynarodowa debata o tym, jak ją pojmować i egzekwować. Dopiero nieco ponad dekadę temu obok niej zaczęła rozwijać się dyskusja o suwerenności monetarnej i jej znaczeniu dla suwerenności państwa. Paradoksalnie, choć żadna z dysput nie została definitywnie zakończona, wydaje się, iż analiza relacji suwerenność – pieniądz przyczynia się do ukształtowania bardziej jednorodnego, jeśli nie wspólnego, współczesnego międzynarodowego podejścia do istoty idei suwerenności jako najważniejszego atrybutu państwa oraz cechy stosunków międzynarodowych. Skąd teza? W przeszłości bicie monet lub emisję pieniądza papierowego traktowano jako podstawowy przymiot niezależności jednostek politycznych. Przychody z obu czynności – nazywane senioratem – oraz regulacji obrotu pieniądzem decydowały o ich zdolności do siłowego kształtowania stosunków międzynarodowych, w tym uzyskania statusu potęgi politycznej. Odejście od stosowania własnego pieniądza lub jego „spodlenie” – w uproszczeniu – było nierzadko wyrazem nadchodzącego upadku państwa.

Dzisiaj wiele państw na świecie pozbywa się świadomie własnego pieniądza na rzecz pieniądza ponadnarodowego. Mają nadzieję usprawnić w ten sposób funkcjonowanie gospodarki oraz wzmocnić swoją pozycję polityczną jako członka silnego ugrupowania walutowego. Czy rezygnacja z jednych funkcji na rzecz uzyskania innych oznacza utratę suwerenności państwa? Czy decyzje równoznaczne z odrzuceniem niektórych tradycyjnych funkcji państwa w sferze monetarnej prowadzą do okrajania własnej suwerenności, czy na odwrót – są wyrazem adaptacji do warunków, które narzuca globalna gospodarka budowana na handlu i międzynarodowych finansach? Intuicja podpowiada, że elastyczne pojmowanie koncepcji suwerenności jest racjonalne.

Suwerenność monetarna współcześnie

Według Clausa M. Zimmermanna (A Contemporary Concept of Monetary Sovereignty, 2013) o posiadaniu suwerenności monetarnej przez współczesne państwo decyduje pięć elementów. Po pierwsze, jest nim prawo do kreacji pieniądza. Drugim składnikiem jest prawo do prowadzenia polityki monetarnej za pomocą takich narzędzi, jak stopa procentowa lub rezerwy walutowe. Prawo do prowadzenia własnej polityki kursowej Zimmermann wymienia jako trzeci element suwerenności monetarnej. Odpowiednio, prawo do kontroli kursowej – obrotów bieżących i kapitałowych – oraz stanowienie regulacji finansowych, włączając w to nadzór finansowy, składają się na czwarty i piąty jej element.

Definicja ciekawa i kontrowersyjna. Ciekawa z trzech powodów. Przede wszystkim przypomina, iż próby definiowania suwerenności monetarnej podejmują badacze od czasów Keynesa i Fishera. Jak dotąd jednak nie obowiązuje jednolita jej wykładnia. Po drugie, ...