Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Skutki pracy zdalnej | Fenomen pracy na odległość

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

W domu czy w biurze?

Telepraca jest pojęciem znanym od lat, chociaż raczej rzadko stosowanym, z powodu obaw pracodawców o niewłaściwe podejście do jakości zobowiązań wykonywanych bez nadzoru szefa. Owa potencjalna nieuczciwość była rozumiana przede wszystkim jako możliwość wykonania pracy szybciej, niż to wynikało z ustaleń, ale przypisania jej dłuższego czasu realizacji. W takim przypadku pracownik mógł nie tylko odłączyć się i zająć się własnymi sprawami, ale mógł pobrać wyższą zapłatę niż wynikałoby to z rzeczywistego nakładu pracy.

Do powszechnego wdrożenia formuły pracy zdalnej przyczyniła się nieoczekiwanie pandemia koronawirusa w 2020 r. Taka forma pomogła firmom utrzymać się na rynku, zaś pracownikom zachować zatrudnienie. Wcześniejsze obawy pracodawców okazały się całkowicie nieuzasadnione, zaś pracownicy zyskali szereg korzyści w postaci m.in. elastycznego czasu pracy, wyboru jej miejsca czy sposobu wypoczynku (patrz wykr.1.).

Jednocześnie jednak Światowe Forum Ekonomiczne (WEF) czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) zwróciły uwagę, że taka forma zatrudnienia niesie ze sobą kilka skutków ubocznych. Chodzi przede wszystkim o to, że pracownicy zaczęli obserwować zacieranie granic pomiędzy czasem przeznaczonym na realizację obowiązków wynikających z zatrudnienia a czasem osobistym. Firmy zaczęły bowiem nagminnie kontaktować się z pracownikiem poza umownymi godzinami pracy.

Jednak z badań OECD wynika, że w 2021 r. niemal 40% menedżerów oraz 70% pracowników z 25 krajów członkowskich zakładało znaczne zwiększanie liczby osób pracujących w formule WFH w porównaniu z okresem przed pandemią. Badania przeprowadzone w tym samym czasie w USA sugerowały, że po zakończeniu pandemii 20% pełnych dni pracy będzie dotyczyło wykonywania obowiązków zawodowych w domu, podczas gdy przed pandemią ten czas wynosił zaledwie 5%.

Efekty symulacji ekonometrycznych zostały potwierdzone przez szybko rosnący odsetek ogłoszeń o pracę realizowaną w trybie WFH. O ile przed pandemią wynosił on ok. 2,5% wszystkich ogłoszeń o pracę, to w końcu 2021 r. wzrósł do 8,5% i utrzymał się na tym poziomie pomimo złagodzenia ograniczeń dla opuszczania domów w związku z zakończeniem pandemii (J. Barrero, N. Bloom i S. Davis, 2021, P. Adrjan et al., 2021).

Innym przejawem akceptacji dla pracy zdalnej było podwyższanie jej wyceny w postaci wzrostu zarobków o ok. 8% (MFW 2022). Podwyżki wynagrodzeń są zasadniczo rezultatem oszczędności czasu na dojazdach do pracy. Jeżeli bowiem przyjąć, że typowy pracownik spędza ok. 45 godzin tygodniowo w biurze, a ponadto musi przeznaczyć minimum kolejne 8 godzin na dojazdy, to wykonanie pracy w domu przez trzy dni w tygodniu automatycznie oszczędza ok. pięć godzin tygodniowo, czyli ok. 10% całkowitego tygodniowego czasu pracy i dojazdów do pracy. Innym przykładem wpływu WFH na podaż pracy jest pojawienie się w USA po pandemii ok. 2 mln więcej pracowników z niepełnosprawnościami w zawodach wysokiej jakości.

O stosunku firm do WFH świadczy analiza Deloitte, która wskazuje, że liczba ofert pracy na stanowiskach zdalnych wzrosła w 2024 r. o 40%, zwłaszcza w dziedzinie technologii, obsługi klienta i marketingu cyfrowego. Jednocześnie szacuje się, że do końca 2025 r. aż 54% pracowników na świecie będzie pracować zdalnie, przynajmniej w niepełnym wymiarze godzin, co może przyczynić się do zwiększenia ich zadowolenia oraz produktywności. Jak bowiem zauważa raport Deloitte: „firmy korzystające z pracy zdalnej zwiększają wydajność pracowników o 20%”.

Telepraca w UE

W czasie pandemii koronawirusa ok. 1000 mln osób w Europie zaczęło pracować zdalnie, z czego blisko połowa po raz pierwszy (Eurofund 2023). Od połowy 2020 r., po zakończeniu pandemii stosowanie pracy zdalnej nadal ...