Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raporty WIB | Jak można pomóc bankom i gospodarce

Maciej Rudke

Raport „Konsekwencje zewnętrznych obciążeń regulacyjnych i fiskalnych dla potencjału akcji kredytowej banków” został opracowany na zlecenie Programu Analityczno-Badawczego Fundacji Warszawski Instytut Bankowości.

Nawet w okresie prosperity na przestrzeni ostatnich kilku lat przed pandemią, gdy polski PKB rósł w tempie 4-5% rocznie oraz przy wzroście aktywów sektora bankowego po ok. 7% w skali roku, rentowność polskiego sektora bankowego była pod dużą presją. O ile w pokryzysowych latach 2010 i 2011 wskaźnik ROE, czyli zysk netto w relacji do średniej wartości kapitałów własnych w danym okresie, wynosił odpowiednio 10,4% i 12,7%, to w latach 2018-2019, kiedy nie odnotowywano istotnych problemów ani w polskiej gospodarce, ani też w sektorze bankowym, ROE wynosiło zaledwie 6,4% i 6,7% Dla wielu banków już wtedy wskaźniki te były niższe aniżeli koszt pozyskania kapitału, zaś pandemia dodatkowo pogorszyła tę sytuację. Biorąc pod uwagę wyniki sektora po dziesięciu miesiącach, rentowność kapitałów własnych w tym roku może spaść do zaledwie 3,7%, czyli wyraźnie poniżej kosztu jego pozyskania, szacowanego średnio na ok. 8%.

Lepiej już było

O spadku rentowności branży decyduje zarówno malejący licznik, czyli presja na zysk netto, jak i rosnący mianownik, czyli wysokie kapitały własne. Powodem słabego wyniku netto są głównie spadające od lat stopy procentowe – jeszcze w 2010 r. stopa referencyjna wynosiła 3,5%, w 2011 r. – 4,5%, a w 2012 r. nawet 4,75% Później jej wartość systematycznie malała aż do stabilizacji na poziomie 1,5% w okresie od marca 2015 r. aż do wiosny tego roku, gdy z powodu pandemii obniżono ją do 0,1%. Zdaniem ekonomistów, wiele wskazuje na to, że bankowcy muszą przygotować się na utrzymanie tak niskiej stopy referencyjnej, i to mimo oczekiwanego dużego odbicia gospodarczego w latach 2021-2022.

Presję na wynik netto wywierało także otoczenie regulacyjne oraz słabość rynku kapitałowego, co z kolei skutkowało nie najlepszym wynikiem z opłat i prowizji. Należy też uwzględnić zwiększone wydatki banków, głównie w wyniku zwiększenia składek na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, jak również wprowadzony w lutym 2016 r. podatek od aktywów (tzw. podatek bankowy), który pochłonął około jedną czwartą hipotetycznego zysku netto sektora (gdyby podatku nie było).

Z kolei rosnący mianownik to głównie efekt podwyższanych wymogów kapitałowych oraz ograniczeń w wypłacie dywidend. W efekcie kapitały sektora rosły od 2016 r. wyraźnie szybciej niż kredyty, wartości w obu przypadkach kształtowały się na poziomie odpowiednio 38% i 18%. Wzrost kapitałów to w dużej mierze skutek wyższych wymogów (wysoki bufor ryzyka systemowego, wyższe wagi ryzyka dla hipotek czy niektórych innych ekspozycji, dodatkowe bufory na kredyty frankowe).

Niskie ROE banków to problem nie tylko zarządów, pracowników i akcjonariuszy. Ma to negatywne konsekwencje dla&...