Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Obowiązki korzystających z instrumentów płatniczych i transakcje nieautoryzowane

Projekt został przygotowany przez zespół w składzie: prof. dr hab. Marek Kolasiński, dr Marcin Olechowski, dr Wojciech Iwański i dr Mateusz Blocher.

12 stycznia 2016 r. weszła w życie druga dyrektywa w sprawie usług płatniczych (PSD2). Została implementowana do polskiego porządku prawnego poprzez nowelizację ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (UUP). Nowe rozwiązania prawne, wynikające z implementacji PSD2 w Polsce, w pełni funkcjonują w obrocie począwszy od 14 września 2019 r.

Nowe regulacje

Zmiany wprowadzone do UUP w związku z implementacją PSD2 dotyczyły m.in. zasad rozkładu odpowiedzialności między dostawcą usług płatniczych i użytkownikiem w przypadku wystąpienia nieautoryzowanych transakcji płatniczych. Zostały one kompleksowo uregulowane w art. 46 UUP, który zaostrzył obowiązki dostawców usług płatniczych w zakresie zwrotów kwot transakcji nieautoryzowanych:

1. art. 46 ust. 1 dookreślił termin na dokonanie przez dostawcę zwrotu kwoty transakcji nieautoryzowanej jako nie dłuższy niż jeden dzień roboczy (tzw. termin D+1) oraz doprecyzował przesłanki uzasadniające brak dokonania takiego zwrotu, pomimo że transakcja ma charakter nieautoryzowany;
2. nowe art. 46 ust. 1a i 1c określiły zasady dokonywania zwrotu kwoty transakcji nieautoryzowanej w przypadku transakcji, które są inicjowane za pośrednictwem dostawcy świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej (PIS), oraz uregulowały zasady wzajemnych rozliczeń między takim dostawcą a podmiotem prowadzącym rachunek płatniczy;
3. art. 46 ust. 2 obniżył granicę odpowiedzialności płatnika za nieautoryzowane transakcje płatnicze do kwoty 50 euro (ze 150 euro) oraz zawęził przesłanki aktualizujące ograniczony zakres odpowiedzialności płatnika (przy czym chodzi tutaj o zasadę ogólną);
4. nowy art. 46 ust. 2a określił dodatkowe przesłanki skutkujące wyłączeniem współodpowiedzialności płatnika z tytułu wystąpienia nieautoryzowanych transakcji płatniczych;
5. nowy art. 46 ust. 4a wprowadził pełną odpowiedzialność dostawcy usług płatniczych w przypadku, gdy nie wymaga on SCA (z zastrzeżeniem umyślnego działania płatnika).

Zaniedbania klientów, ale i dostawców

Jednocześnie, na przestrzeni ostatnich kilku lat doszło do znacznego rozwoju usług bankowości elektronicznej i zdecydowanego wzrostu liczby uczestników korzystających z tego typu rozwiązań. Wybuch pandemii COVID-19 jest uważany za jeden z czynników dodatkowo wzmacniających popularność bankowości internetowej i mobilnej w latach 2020-2022.

Nadal jednak świadomość użytkowników usług bankowości elektronicznej co do niebezpieczeństw i zagrożeń dla tych usług, w szczególności w zakresie teleinformatycznym i socjotechnicznym, wydaje się niewystarczająca. Nowe metody i schematy oszustw pojawiają się w błyskawicznym tempie. Dlatego też na przestrzeni ostatnich lat dostawcy usług płatniczych, w tym zwłaszcza bankowi, położyli szczególny nacisk na kampanie informacyjne i edukacyjne, których celem jest zwiększenie świadomości klientów co do potencjalnych zagrożeń i oczekiwanego od nich poziomu ostrożności.

Mimo tych działań, coraz częściej słyszy się o przypadkach oszustw, wskutek których klienci banków utracili nierzadko cały swój majątek. Wachlarz zdarzeń, do których dochodzi w praktyce obrotu, jest w zasadzie nieograniczony. Niekiedy są to przypadki, gdy do nieautoryzowanej transakcji płatniczej dochodzi wskutek uchybień w procedurach bezpieczeństwa dostawcy usług płatniczych. Często zdarza się jednak, że przyczyną wystąpienia takich transakcji są daleko idące zaniedbania klientów w zakresie zasad bezpiecznego korzystania z instrumentów płatniczych. Niekiedy zaś problem leży pomiędzy zaniedbaniami po stronie dostawcy i tymi po stronie użytkownika.

Główną osią niezgody między sektorem bankowym i organami konsumenckimi, w tym Rzecznikiem Finansowym oraz Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, pozostają wciąż praktyki banków w zakresie trybu dokonywania zwrotów kwot transakcji nieautoryzowanych.

Instrumenty płatnicze – obowiązki dostawcy i użytkownika

Usługi płatnicze wiążą się przede wszystkim z ...