Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Dobre perspektywy dla sektora bankowego, ale i wiele niebezpieczeństw

To główne wnioski z raportu „Wpływ czynników regulacyjnych i fiskalnych na wyniki finansowe banków w IV kwartale 2021 roku„, przygotowanego w ramach Programu Analityczno-Badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości. Autorzy raportu opisują kondycję gospodarki oraz sektora w IV kw. ub.r., a także podają prognozy scenariuszowe sytuacji sektora bankowego na rok bieżący z uwzględnieniem wyników roku 2021. Przygotowali go: prof. dr hab. Jan Czekaj, dr Andrzej Banasiak, Agnieszka Nierodka, dr Tomasz Pawlonka, dr hab. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń.

Mimo nasilenia pandemii gospodarka rosła, koszty długu publicznego też
Analizując otoczenie gospodarcze i pandemiczne w ostatnim kwartale ub.r., autorzy raportu oceniają, że warunki makroekonomiczne sprzyjały biznesowi, w przeciwieństwie do sytuacji epidemicznej. Wskazują, że widoczne było stopniowe wychodzenie z kryzysu ekonomicznego, spowodowanego pandemią COVID-19, czego oznaką były osiągnięcie lub nawet przekroczenie przez większość podstawowych wskaźników makroekonomicznych poziomów sprzed pandemii i wzrost PKB o 7,3% (niewyrównany sezonowo PKB w cenach stałych). Zdaniem autorów raportu, tak dobre wyniki, przy jednoczesnej niespotykanej wcześniej liczbie nowych zakażeń (ok. 1,2 mln) oraz bardzo wysokiej liczbie zgonów (prawie 21,5 tys.) świadczą o tym, że gospodarka potrafiła sprawnie funkcjonować w warunkach pandemii. „Na podkreślenie zasługuje wzrost produkcji budowlano-montażowej, która po trwającej od października 2019 r. recesji rosła, podobnie jak w III kw. 2021 r. Znajduje to także odzwierciedlenie w dynamice nakładów inwestycyjnych, które wzrosły w porównaniu z IV kw. 2020 r. o 11,7%” – zauważają autorzy raportu. Zaznaczają jednak, że wysoki – rosnący od I kw. 2021 r. – wskaźnik wzrostu wynika w znacznej mierze z niskiej bazy, bowiem w IV kw. 2020 r. nakłady inwestycyjne spadły o ponad 15%.

Opisując warunki funkcjonowania sektora bankowego w IV kw. ub.r., autorzy raportu zastrzegają, że ocena sytuacji sektora finansów publicznych jest nadal utrudniona ze względu na stosowaną strategię finansowania wydatków publicznych. Dane Ministerstwa Finansów wskazują, że deficyt budżetu centralnego na koniec 2021 r. wyniósł ok. 35 mld zł wobec planowanych 82,3 mld zł. Zdaniem autorów raportu, nie można jednak tego ocenić jednoznacznie pozytywnie, gdyż finansowanie wydatków publicznych ze środków zgromadzonych przez Polski Fundusz Rozwoju i Bank Gospodarstwa Krajowego za pomocą emisji obligacji, które niemal natychmiast były odkupywane przez Narodowy Bank Polski może rodzić obawy o przeniesienie finansowania znacznej części wydatków publicznych za pomocą emisji pieniądza na bank centralny.

Zaznaczają oni, że takie operacje nie pozostają bez wpływu na gospodarkę, a zwłaszcza inflację. „Ten mechanizm pozwala wprawdzie pokazywać doskonały stan finansów publicznych, ale nie jest w stanie całkowicie ukryć ich rzeczywistego obrazu przed rynkami finansowymi oraz instytucjami międzynarodowymi” – podkreślają. Zwracają uwagę na efekty takich działań w postaci obniżenia ocen wiarygodności kredytowej Polski, które znajduje odzwierciedlenie m.in. we wzroście oprocentowania 10-letnich obligacji skarbowych o ponad 300 pkt. baz. w trakcie ostatnich kilkunastu miesięcy. „Wzrost długu publicznego stwarza do pewnego stopnia korzystne warunki działania sektora bankowego, gdyż umożliwia powiększanie portfela lokat o bezpieczne papiery wartościowe. Nadmierne angażowanie się banków w zakup rządowych obligacji, zwłaszcza o stałym oprocentowaniu, rodzi jednak niebezpieczeństwo strat kapitałowych w razie podwyżek stóp procentowych przez bank centralny” – zaznaczają autorzy raportu.

Dalsze podwyżki stóp procentowych wydają się prawdopodobne, zwłaszcza w świetle tzw. tarczy antyinflacyjnej, polegającej na zwiększeniu wydatków dla gospodarstw domowych oraz obniżce przychodów budżetu wynikłymi z obniżek VAT i akcyzy. Zdaniem autorów raportu dziś już wiadomo, że działania te nie przyniosą pozytywnych skutków, gdyż w związku z wojną w Ukrainie wzrosły ceny surowców energetycznych oraz znacząco osłabił się złoty. „Przed rządem stanie więc dylemat: albo w celu ograniczenia inflacji rozszerzone zostaną elementy tarczy inflacyjnej, albo inflacja osiągnie poziom znacznie przekraczający 10%” – przewidują eksperci.

Kluczowe czynniki – inflacja i stopy procentowe

Zdaniem autorów raportu, najpoważniejszym problemem polskiej gospodarki jest właśnie inflacja, która w IV kw. ub.r. stale rosła – w listopadzie o 6,8%, październiku o 7,8%% i grudniu o 8,6% – sięgając poziomów najwyższych od ponad dwudziestu lat. W ślad za inflacją, wbrew wcześniejszym zapewnieniom o braku zasadności podwyżek stóp procentowych, Rada Polityki Pieniężnej trzykrotnie zwiększała stopy procentowe, łącznie o 165 pkt. baz., przyznając jednocześnie, że inflacja pozostanie z nami znacznie dłużej. Eksperci zauważają jednocześnie, że podwyżki te nie wpłynęły w IV kw. istotnie na sytuację na rynku mieszkaniowym, choć zasadniczo zmieniły stopy oprocentowania kredytów, depozytów oraz marż odsetkowych. Zaznaczają jednocześnie, że pełen wpływ podwyżek stóp procentowych na stopy stosowane przez banki komercyjne nie jest jeszcze widoczny, ze względu na mechanizm ustalania stóp oprocentowania kredytów (oparte na wskaźnikach WIBOR stopy są zmieniane co 3 lub 6 miesię...