Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Daniny Fiskalne i Parafiskalne | Podatki – nie, wydatki państwa – tak

Tak przynajmniej wynika z raportu „Postawy Polaków wobec płacenia podatków i roli państwa w gospodarce”, przygotowanego przez Polski Instytut Ekonomiczny. Udział państwa w gospodarce, mierzony zazwyczaj relacją dochodów publicznych do PKB, oznacza, jak dużą część wartości wytworzonej pobiera ono przez podatki, składki i inne daniny parafiskalne. W Polsce to 41% i wynik ten jest bliski średniej w państwach OECD. Jednak większość krajów Europy należących do tej organizacji charakteryzuje się większą niż u nas rolą państwa – średnia relacja dochodów publicznych do PKB w tym regionie wynosi 44% (dane za 2019 r.).

Polska ma relatywnie niskie podatki bezpośrednie. Dochody z nich (głównie PIT i CIT) stanowią łącznie 8% PKB – o prawie 4 pkt. proc. mniej niż średnia w państwach UE. Zyski budżetu z podatków pośrednich (głównie VAT i akcyza) w naszym kraju są porównywalne do dochodów w większości państw UE. Z kolei dochody ze składek na ubezpieczenia społeczne są stosunkowo wysokie. Jest to m.in. skutek kształtu systemu emerytalnego, w którym relatywnie dużą rolę pełni część składkowa, a małą podatkowa.

Młodzi są bardziej sceptyczni

Według opracowania Polskiego Instytutu Ekonomicznego, dominującą postawę w społeczeństwie wobec podatków i wydatków publicznych można streścić w dwóch punktach:

1. nie jestem zadowolona/-y z tego, że płacę podatki; podatki są zbyt wysokie;
2. uważam, że państwo powinno dbać o dobrobyt obywateli – zapewniać im pomoc finansową, opiekę zdrowotną i dbać o wzrost gospodarczy kraju.

W tej postawie nie identyfikuje się związku między podatkami, które państwo pobiera, a wydatkami publicznymi, które są z nich finansowane.

Połowa respondentów nie jest zadowolona z tego, że płaci podatki. Odsetek zadowolonych z ich płacenia wynosi zaledwie 35%, pozostali nie mają zdania na ten temat. Dla porównania, w podobnym pytaniu w ankiecie przeprowadzonej w Finlandii aż 80% osób odpowiedziało, że jest zadowolonych z tego, że płaci podatki. Sceptycyzm Polaków jeszcze silniej ujawnia się w pytaniu o wysokość podatków. Ponad 80% respondentów uważa, że w Polsce są one zbyt wysokie. Zaledwie jeden na dziesięciu obywateli nie zgadza się z tym stwierdzeniem.

Co ciekawe, sceptycyzm wobec podatków jest niezależny od charakterystyki społeczno-ekonomicznej respondentów. W podziale na: wykształcenie, dochód, status zawodowy i wielkość miejscowości zamieszkania, w większości przypadków nie ma statystycznie istotnych różnic między grupami. Największe różnice pojawiają się ze względu na wiek badanych – im młodszy respondent, tym większy jest sceptycyzm wobec podatków.

Informacja może zmieniać poglądy

Jednocześnie większość obywateli oczekuje dużego zaangażowania państwa w sprawy socjalne i gospodarkę. Spośród sześciu wskazanych aktywności, w każdej przynajmniej 60% ankietowanych stwierdziło, że chciałoby dużej aktywności w danym obszarze.

Największy odsetek odpowiedzi uzyskało zapewnienie opieki zdrowotnej i dbanie o wzrost gospodarczy – w obu przypadkach prawie 90% ankietowanych przyznało, że państwo powinno się w nie angaż...