Nauka i edukacja ekonomiczna | Blue economy | Gospodarka w kolorze błękitu

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Trwający właśnie rok 2025 przez instytucje międzynarodowe został uznany jako rok oceanów i wód morskich. W czasie uroczystych obchodów przedstawiono nowe koncepcje rozwoju tej gospodarki, nazywanej także „gospodarką blue” (GB). Wskazują one m.in., że w 2030 r. jej sektory będą zatrudniać ponad 40 mln osób, zaś jej wartość przekroczy 3 mld USD przy łącznej wartości aktywów oceanicznych (kapitału naturalnego) szacowanych obecnie na 24 mld USD. Przypomnijmy, że już w 2010 r. wyceniono ją na 1,5 mld USD, co stanowiło wówczas ok. 2,5% światowego PKB, a zapewniała 30 mln bezpośrednich miejsc pracy (OECD, 2022). Obecnie podkreśla się, iż prawidłowe wykorzystanie obu typów wód ma szczególne znaczenie jako źródła zrównoważonego rozwoju oraz finansów państw.

Nieco historii

Pojęcie gospodarki blue należy wiązać z Konferencją Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju (UNCSD), zorganizowaną w czerwcu 2012 r. w Rio de Janeiro. Przyjęto wówczas, że termin blue będzie symbolizował koncepcję stosowania Bezstronnego, Liniowego i Użytecznego Estymatora (best linear unbiased estimator) służącego do formułowania strategii gospodarczych z wykorzystaniem wód oceanicznych i morskich. Stwierdzono ponadto, zgodnie z podejściem Banku Światowego, że „Niebieska gospodarka polega na zrównoważonym wykorzystaniu zasobów oceanów dla wzrostu gospodarczego, lepszego źródła utrzymania i miejsc pracy oraz zdrowia ekosystemów oceanicznych”.

W tej definicji niebieską gospodarkę traktuje się jako podzbiór gospodarki ekologicznej. Szersza jej definicja, zaproponowana przez OECD, odnosi się do każdej ekonomicznej działalności związanej z oceanami i morzami, ale łącznie z posunięciami politycznymi ukierunkowanymi na ochronę środowiska. Jak wylicza OECD, światowe usługi ekosystemowe są obecnie warte 1,5-krotność całkowitego PKB (OECD, 2021). Dziesięciokilometrowa strefa przybrzeżnej UE generuje ok. 400 mln euro usług ekosystemowych (KE, 2023). Analizy Banku Światowego sugerują natomiast, że do 2050 r. oceany dostarczą sześć razy więcej zrównoważonych towarów niż obecnie, a to dzięki prowadzeniu zrównoważonych morskich inwestycji, których wartość osiągnie blisko 15,5 mld USD.

Paradoks gospodarki blue

W ocenie ekspertów Banku Światowego o znaczeniu blue gospodarki dla świata przesądzają cztery czynniki – inwestycje w zarządzanie, technologia, rynki i finanse. Zakres czy sposób ich realizacji może uwzględniać różne podejścia do tego szczególnego problemu, chociaż wdrażanie błękitnych inwestycji wiąże się z zastosowaniem wszystkich wskazanych czynników jednocześnie. Całościowe podejście do koncepcji gospodarki blue oznacza w szczególności jej ekologizację poprzez dekarbonizację, redukcję zanieczyszczeń oraz ochronę ekosystemów oceanicznych i przybrzeżnych. Metody jej wdrażania wskazują jednocześnie, że staje się ona kluczem do odblokowania transformacji energetycznej, polegającej na wykorzystaniu wodnej energii odnawialnej, czyli morskiej energii wiatrowej, pływających paneli słonecznych lub energii pływów. W tym procesie korzysta się ponadto ze specyficznych cech raf ostrygowych, które mogą zapewnić redukcję ryzyka powodzi na wybrzeżu. Z kolei hodowla wodorostów morskich ułatwi wychwytywanie zanieczyszczenia węglem i składnikami odżywczymi.

Obecnie kolejne państwa wdrażają szereg indywidulanych strategii. Interesującym wzorcem może być Narodowa Strategia Morska Portugalii (2021-2030), w ramach której władze państwa sformułowały dziewięć celów strategicznych, w tym dekarbonizację w celu osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r., czy poprawę stanu ekosystemów morskich i przybrzeżnych. Również stanowa strategia morska USA (Maritime Blue Strategy, 2022) ma przyspieszyć dekarbonizację przemysłu morskiego poprzez innowacje technologiczne, infrastrukturę oraz bodźce finansowe ułatwiające lokalne, przybrzeżne i międzynarodowe operacje morskie polegające m.in. na modernizacji państwowych i regionalnych promów czy infrastruktury brzegowej z czystszymi paliwami niskoemisyjnymi.

Hiszpański Plan Niebieskiego Wzrostu Portu Vigo na lata ­2021-2027 wyznacza m.in. zwiększenie do 2030 r. wykorzystania energii odnawialnej w działalności portowej oraz innej aktywności gospodarczej, stosowanie czystszych paliw alternatywnych, takich jak wodór, na statkach, a także wspieranie regeneracji dna morskiego i sekwestracji CO2 w wyniku zainstalowanych na dnie sztucznych raf.