Ministerstwo Cyfryzacji otwiera Polskę na blockchain

Cztery dokumenty

Przygotowano cztery dokumenty dotyczące możliwości wprowadzenia rozwiązań cyfrowych wykorzystujących np. technologię rejestrów rozproszonych (blockchain).

Te dokumenty to: „Koncepcja rozszerzenia znaczenia prawnego pieczęci elektronicznej”, „RODO a technologia blockchain”, „Token jako obligacja” i „Weksle elektroniczne w technologii blockchain”.

To forma białych ksiąg, które mają ułatwić wprowadzanie zmian w przygotowywanych regulacjach prawnych. Grupa robocza zapowiedziała, że do lata tego roku przygotuje kolejny dokument dotyczący rekomendacji stosowania i wdrażania rejestrów dotyczących tzw. prostej spółki akcyjnej (przepisy dotyczące prostej spółki akcyjnej wejdą w życie na początku 2021 roku).

Pieczęć elektroniczna

Jak podano w publikacji, celem dokumentu jest przedstawienie wstępnej koncepcji rozszerzenia prawnego znaczenia pieczęci elektronicznej w prawie polskim. Aktualne ramy prawne dotyczące pieczęci elektronicznej obejmują jedynie część kwestii pojawiających się wraz z dynamicznym rozwojem cyfrowego obrotu gospodarczego.

Przedstawione rozwiązanie przewiduje przyjęcie określonych prawnych domniemań związanych z posługiwaniem się pieczęcią elektroniczną, na wzór domniemań funkcjonujących w odniesieniu do obrotu gospodarczego odbywającego się w systemie analogowym.

Jak twierdzą autorzy dokumentu, domniemania te mogłyby przyczynić się do zwiększenia efektywności i zabezpieczenia cyfrowego obrotu gospodarczego. Na przykład kontrahent miałby pewność, że dokument elektroniczny zatwierdziła taką pieczęcią, osoba do tego uprawniona. Blockchain wydaje się wygodnym sposobem realizacji takiej funkcjonalności.

RODO a technologia blockchain

W tym opracowaniu przejrzano sytuacje, w których w sieci blockchain umieszczone mogą być dane osobowe klientów czy instytucji, które nie mają osobowości prawnej. Jak wiadomo, przepisy związane z RODO zakładają np. możliwość usunięcia danych na życzenie (prawo do zapomnienia).

Z kolei sieci blockchain charakteryzują się niezmiennością i nieusuwalnością zapisanych w nich informacji. Dlatego ważne jest takie projektowanie wykorzystujących je rozwiązań, by zapewnić rozdzielenie danych osobowych chronionych przez przepisy RODO, od innych informacji nadal zachowując użyteczność całości.

Token jako obligacja

W obszarze instrumentów finansowych tokenizacja to proces przydzielenia cyfrowej reprezentacji rzeczywistym aktywom w rozproszonej księdze rachunkowej prowadzonej np. w technologii blockchain.

Autorzy opracowania przewidują, że zastosowanie blockchain, DLT, smart kontraktów może przynieść sporo potencjalnych korzyści. Spodziewają się wzrostu wydajności, w tym poprawy gospodarowania kosztami i rozliczeniami.

Skróceniu powinno podlegać tempo transakcji, a właściwości blockchain zapewniają poprawę przejrzystości i płynności.

Jak twierdzą, technologia blockchain będzie przekształcać rynki finansowe i ich infrastrukturę, a potencjał zmian jest obecnie szczególnie widoczny w obszarze pozyskiwania kapitału dla małych firm.

Decydujące znaczenie ma tutaj charakterystyka prawna tokena oraz możliwość uznania go za papier wartościowy lub inny instrument finansowy.

Weksle elektroniczne

Opracowanie przygotowano na podstawie regulacji implementującej Ustawę Modelową UNICITRAL o zbywalnych dokumentach elektronicznych.

Weksle są papierami wartościowymi, które funkcjonują od XIII wieku i stały się jednym z najlepiej poznanych i najbezpieczniejszych instrumentów obrotu. Jednak wprowadzenie obrotu elektronicznego pokazało niedostosowanie do niego materialnej formy weksla.

Jak podano w dokumencie, nie spełnia on oczekiwań użytkowników co do szybkości i sposobów elektronicznej wymiany danych na odległość i dalsze funkcjonowanie weksli w tradycyjnej formie papierowej stało się także potencjalnie bardzo niebezpieczne ze względu np. na dostępność technologii fałszujących podpisy w sposób nieodróżnialny od podpisu skreślonego ręką ludzką.

Z kolei dokumenty elektroniczne cechowała do niedawna znacząca wada utrudniająca ich użycie jako weksla – brak możliwości zapewnienia ich unikatowości, czyli ustalenia oryginalnej wersji dokumentu. Rozwiązaniem może być właściwa implementacja technologii rejestrów rozproszonych, co też przedstawiono w dokumencie.

W opinii przedstawicieli Grupy roboczej ds. rejestrów rozproszonych i blockchain należy zwrócić uwagę na wyzwania regulacyjne, administracyjne i w sferze zadań dla rynku oraz administracji. Obserwuje się obecnie duże zainteresowanie technologią blockchain poza sektorem finansowym np. w sferze energetyki, ochrony zdrowia, ubezpieczeń itp.

W minionym roku na świecie mówiono o różnych projektach wykorzystania tej technologii, ale niewiele się działo. Sytuacja się zmienia i na poziomie korporacyjnym jest wiele projektów, które były wcześniej tylko sygnalizowane, a w tym roku wejdą w fazę produkcyjną.

Specjaliści z Grupy roboczej zwracają uwagę, że chodzi o rozwiązywanie konkretnych problemów z życia codziennego np. w działalności bankowej. Natomiast nie o wybranie konkretnej technologii, dzięki której się to osiągnie.

Ważne jest zostawienie wyboru, z jakiej technologii chce się skorzystać – neutralność technologiczna. Prawo do tej pory było pisane przy założeniu, że mamy w danej chwili dostępne jakieś systemy i należy od tego odejść.

Chodzi o zmianę logiki prawa, a nie o korekty w konkretnych artykułach ustaw. Nie można też przez tradycyjne myślenie i legislację blokować korzystania z nowych pojawiających się technologii.

Jak stwierdził podczas spotkania z przedstawicielami prasy minister cyfryzacji Marek Zagórski, technologia blockchain będzie miała zastosowanie zwłaszcza w obrocie gospodarczym i tworzenie warunków do jej wykorzystania w Polsce jest obowiązkiem państwa i ministerstwa.

Ministerstwo Cyfryzacji chce robić to w dialogu z wszystkimi interesariuszami i przy pełnej świadomości złożoności tej problematyki i jej skomplikowania. Ministerstwo nie ma obecnie szczegółowego kalendarza działań i po to prowadzone są analizy, żeby to, co zostanie wypracowane starać się włączać do tworzonych aktów prawnych.

Ministerstwo jest w trakcie prowadzenia kilku ważnych prac. Jedna z nich to przegląd funkcjonowania przepisów związanych z RODO, który odbywa się na poziomie UE. Co do zasady nie jest planowane, że zakończy się to weryfikacją i nowelizacją rozporządzenia unijnego, ale może zmieni się interpretacja niektórych zapisów i warto, żeby w tej dyskusji podnosić różne kwestie.

Doręczenia elektroniczne

Trwają prace nad ustawą o elektronizacji doręczeń, w której przygotowano szereg zmian dotyczących np. kodeksu postępowania administracyjnego i cywilnego. Nie tylko umożliwiających zastosowanie takich doręczeń.

Pojawiają się propozycje np. dotyczące udzielania pełnomocnictw z wykorzystaniem technologii blockchain. To samo dotyczy przeglądu roboczo nazwanego „Paper less 2.0”, czyli przeglądu przepisów mających ograniczać wykorzystanie dokumentów w formie papierowej.

Zakończono pierwszy etap zbierania propozycji związanych z domyślnością cyfrową i do Ministerstwa wpłynęło kilkaset propozycji. Ministerstwo będzie się starać, żeby przepisy dotyczące rezygnacji z dokumentów na papierze miały charakter uniwersalny.

Jak dodał minister Zagórski, np. ministerstwo rolnictwa rozpoczyna prace nad elektronizacją obrotu lekami weterynaryjnymi i kontroli, jakie leki są wykorzystywane w gospodarstwach rolnych. Ministerstwo cyfryzacji zgłosiło postulat, żeby taka ewidencja była prowadzona w księdze elektronicznej.