Mercosur: polityka i finanse

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Od niedawna słowo Mercosur systematycznie pojawia się w mediach, co więcej, tym blokiem gospodarczym szeroko zajmują się czołowe ośrodki badawcze. Czym zatem jest owo Mercosur?

Ugrupowanie to, znane również jako Wspólny Rynek Południa (Southern Common Market, SCM), wiosną tego roku świętowało 25-lecie swojego powstania. Porozumienie o utworzeniu organizacji zawarto 26 marca 1991 r. Państwami założycielskimi były Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj. W kolejnych latach jego członkami zostały Wenezuela i Boliwia. Z kolei Chile, Kolumbia, Ekwador, Gujana, Peru oraz Surinam są obecnie członkami stowarzyszonymi, zaś o taki status ubiega się Panama.

Magnesem organizacji są jej cele. Najważniejszy jest równoznaczny z zapewnieniem utworzenia „przestrzeni kreującej uwarunkowania handlowe oraz inwestycyjne dzięki wdrożeniu [zasad] konkurencyjnej integracji narodowych gospodarek [i odbywającej się] na rynkach międzynarodowych”. Choć jednak SCM wprowadził zasadę swobodnego poruszania się osób, to zauważalnym efektem jest właściwie jedynie instalowanie jednakowych samochodowych tablic rejestracyjnych oraz wprowadzanie takichż przepisów paszportowych. Do dzisiaj bowiem Mercosur nie utworzył unii celnej.

Skomplikowany początek

Pierwsze propozycje utworzenia bloku pojawiły się w latach 60. Powstało wówczas Stowarzyszenie Swobodnego Handlu Ameryki Łacińskiej (Latin American Free Trade Association, LAFTA, 1960). W 1980 r. przekształcono je w Integracyjne Stowarzyszenie Ameryki Łacińskiej (Latin American Integration Association, LAIA). Oba porozumienia powstały w warunkach funkcjonujących ówcześnie krwawych autokratycznych dyktatur w Brazylii i Argentynie. Zmianę przyniosła druga połowa lat 80., kiedy w części krajów Południowej Ameryki upadły reżimy wojskowe. Prodemokratyczne rewolty w Ameryce Południowej przyniosły jednak wysoką inflację, protekcjonizm i wysokie bezrobocie. Argentyna i Brazylia – konkurujące między sobą zwłaszcza o zasoby energii wodnej – jako pierwsze zdecydowały o wspólnym uporaniu się z problemami, w tym pogłębiającymi się deficytami handlowymi. Trampoliną do zmian stało się dwustronne porozumienie z 17 maja 1980 r. o współpracy w celu pokojowego wykorzystania energii nuklearnej.

Kolejnym posunięciem było podpisanie przez prezydentów obu państw Umowy z Iguaçu ­(Declaration of Foz do Iguaçu) 30 listopada 1985 r. Na jej podstawie utworzono wspólną komisję mającą określić zasady ścisłej współpracy oraz integracji. Program, realizujący wskazane przez komisję cele, podpisano 29 lipca 1986 r. Jego wykonanie zakończyło się zawarciem Kompleksowego Porozumienia Gospodarczego (Economic Complementary Agreement No 14) w grudniu 1990 r. przez Argentynę, Brazylię, Paragwaj i Urugwaj. W marcu następnego roku te cztery państwa podpisały Umowę z Asunción (Treaty of Asunción) o utworzeniu wspólnego rynku Mercosur obowiązującego na ich obszarze.

Mercosur, niezależnie od celów gospodarczych, przyniósł kilka znaczących efektów o charakterze politycznym. Przede wszystkim dowiódł determinacji Argentyny i Brazylii w dążeniu do zakończenia zadawnionej rywalizacji, którą przekształcono we wspólne budowanie regionalnego bloku gospodarczego. Z kolei członkostwo Paragwaju i Urugwaju to swoista akceptacja organizacji umożliwiającej korzystanie z instrumentów zarządzania międzyrządowego. Paragwaj dzięki członkostwu w Mercosur zyskał pośrednio dostęp do dróg morskich, poprawiając tym samym swoją obecność w handlu światowym. Członkowie stowarzyszeni mogą, handlując z państwami Mercosuru, korzystać z niższych ceł, jednak nie mają swobodnego ...