Ludzie i pieniądze: Drugie dno kryzysu

Jacek Gieorgica

Można by sądzić, że nie bez przyczyny kryzys finansowy na świecie nazywa się często kryzysem zaufania – wobec sektora finansowego, agencji ratingowych, instytucji nadzorczych i innych ogniw, które zawiodły w całym procesie. W Polsce, w opinii wielu uczestników spotkania Klubu, choć określenie kryzys ma zdecydowanie inny, na pewno łagodniejszy wydźwięk niż w wielu rejonach świata, sygnalizuje jednak od dawna narastający problem. Po 20 latach od rozpoczęcia przemian nadal czujemy się rozczarowani wieloma aspektami transformacji, a poziom zaufania w społeczeństwie w dalszym ciągu jest dramatycznie niski. Co więcej, liczne głosy mówią, że jest w tej materii coraz gorzej.

Erozja zaufania

W okresie okupacji i później do 1956 r. Polacy stali się społeczeństwem zatomizowanym o bardzo niskim stopniu zaufania, więzi zostały zniszczone. To, co nastąpiło później, to dalsza erozja systemu wartości w ramach zjawiska, które można nazwać mianem amoralnego familiaryzmu – zachowania norm moralnych i społecznych wewnątrz rodziny i bardzo wąskich grup przy jednoczesnym bardzo luźnym podejściu do nich w stosunku do obcych. Przez ostatnich kilkadziesiąt lat w atmosferze podziału na „my” i „oni” normy ulegały relatywizacji, powstawały podwójne standardy, a wzorzec przenosił się na kolejne pokolenia – uważa profesor. Trudno się dzisiaj dziwić, że ma to swoje odbicie w faktycznym stanie rzeczy. – Nadal nie ufamy władzy i mimo że jest ona wybierana w demokratycznych wyborach, wciąż traktujemy ją jak obcą. Polacy są społeczeństwem dramatycznie nieprzynależącym i to jest dla nas norma. Nie ufamy administracji, sądom, organizacjom pozarządowym i przedsiębiorstwom, zarówno dużym korporacjom, jak i mniejszym firmom rodzinnym. Mimo że zmieniły się reguły gry, dwoistość norm pozostała, a nasze społeczeństwo zostało tym zarażone i to się niestety reprodukuje – dodaje. Znajduje to pewne odbicie w opiniach dzisiejszych przedsiębiorców, bo aż 95 proc. z nich uważa, że nie można prowadzić biznesu, nie łamiąc norm prawnych.

<...>