Konsument lepiej poinformowany?
Dążenie do zapewnienia konsumentowi jak najpełniejszej informacji o nabywanym produkcie finansowym nie jest tylko specjalnością polskich organów regulacyjnych. Również w prawie wspólnotowym daje się zauważyć olbrzymi nacisk na zwiększanie wolumenu informacji, które powinien otrzymać klient przed podjęciem decyzji o zakupie polisy ubezpieczeniowej czy zaciągnięciu kredytu.
Kluczowym dokumentem regulującym zasady dystrybucji produktów ubezpieczeniowych, również za pośrednictwem placówek bankowych, jest obowiązująca od 23 lutego br. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/97/WE (tzw. dyrektywa IDD). Postanowienia tego fundamentalnego dla rynku pośrednictwa ubezpieczeniowego dokumentu stanowią pewne ogólne ramy, które z oczywistych względów nie mogą precyzyjnie określać każdego z możliwych stanów prawnych i faktycznych, jakie mogą zaistnieć na rynku ubezpieczeniowym.
Kluczowe znaczenie w takich przypadkach mają oczywiście wszelkiego rodzaju rekomendacje i wytyczne, przygotowywane przez organy nadzoru. O przebiegu prac nad takimi właśnie wytycznymi do Dyrektywy IDD opowiadał podczas drugiej sesji VIII Kongresu Bancassurance Fausto Parente, dyrektor zarządzający w Europejskim Urzędzie Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA).
Celem dokumentu, określanego jako IPID (Insurance Product Information Document – dokument informacyjny o produkcie ubezpieczeniowym) ma być zestandaryzowanie zasobu danych i informacji, przekazywanych każdemu zainteresowanemu nabyciem produktu ubezpieczeniowego przed jego zakupem.
Jedną z przesłanek za wprowadzeniem nowego, zunifikowanego formatu danych, ich zakresu oraz formy ich prezentacji jest ograniczenie dotychczasowej praktyki udostępniania potencjalnym klientom setek stron papieru, zawierających możliwie wszystkie informacje które mogą zostać uznane za konieczne w rozumieniu obowiązujących przepisów. Zjawisko do doprowadziło do efektu odwrotnego od zamierzonego; zamiast zwiększenia świadomości klientów odnośnie kupowanych polis zwiększały tylko chaos informacyjny, sprzyjając wyborowi produktów nie do końca zgodnych z potrzebami bądź oczekiwaniami kupującego. IPID ma stanowić również narzędzie umożliwiające porównywanie analogicznych produktów, oferowanych przez różnych ubezpieczycieli. Prace nad standardem znajdują się już na wysokim stopniu zaawansowania; według zapewnień przedstawiciela EIOPA, dokument ma obowiązywać oficjalnie od 23 lutego przyszłego roku.
Ograniczenie fragmentacji rynku finansowego stanowi również jeden z priorytetów Komisji Europejskiej. O pracach tego organu w zakresie regulacji segmentu detalicznego usług finansowych opowiedział przedstawiciel KE, Maciej Berestecki.
Problem nabywania produktów bankowych czy ubezpieczeniowych w innym kraju Wspólnoty nie jest bynajmniej zjawiskiem marginalnym; 35% obywateli UE żyje w krajach przygranicznych, gdzie „zagraniczny” bank znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie. Równocześnie tylko 7% konsumentów zakupiło usługę finansową w innym kraju Unii. Na taki stan rzeczy wpływa między innymi rozbieżność w cenach polis czy oprocentowaniu kredytów; zdaniem przedstawiciela KE te różnice nie do końca da się uzasadnić odmiennym poziomem życia w poszczególnych państwach. Aby w pełni poznać potrzeby i oczekiwania zarówno kupujących, jak i oferentów produktów finansowych, Komisja Europejska przygotowała tzw. Zieloną Księgę w sprawie detalicznych usług finansowych. Dokument ten powstał po konsultacjach, prowadzonych wśród konsumentów oraz pracowników sektora finansowego. Warto podkreślić, że wypracowane wg danych zawartych w Zielonej Księdze rozwiązania regulacyjne znajdą zastosowanie również do podmiotów z branży fintech. Nie obejmą one natomiast produktów inwestycyjnych, z uwagi na fakt iż ten obszar rynku objęty jest już regulacjami dyrektywy MiFID.
Na czym polegają największe problemy związane z budową produktów transgranicznych? Co zrobić, żeby dostęp do nich był niezależny od kraju pochodzenia klienta? To tylko przykłady pytań, na które udzielili odpowiedzi uczestnicy konsultacji. Dla środowiska konsumentów kluczowe znaczenie mają następujące kwestie: prostota i zrozumiałość zasad funkcjonowania produktu finansowego nabytego w innym kraju, możliwość zakupu tego produktu bez dodatkowych ograniczeń, a także możliwość wiarygodnego porównywania cen różnych oferentów i przejrzystość opłat pobieranych przez pośredników. Ważnym postulatem jest też utworzenie skutecznego narzędzia rozstrzygania sporów w przypadku transgranicznie kupionej polisy czy kredytu. Z kolei instytucjom finansowym zależy w pierwszej kolejności na zwiększeniu spójności przepisów obowiązujących w różnych krajach UE, kluczowe znaczenie ma też stworzenie skutecznego i bezpiecznego mechanizmu weryfikacji klienta na odległość. Niektóre z banków czy firm ubezpieczeniowych podnoszą również postulat wspierania przez regulatora innowacyjnych rozwiązań na rynku finansowym (utworzenie tzw. innovation hubs).
Tematyka regulacji prokonsumenckich – zarówno na szczeblu rodzimym, jak i unijnym – była również tematem debaty eksperckiej, prowadzonej przez dyrektora Zespołu Bankowości Detalicznej i Rynków Finansowych ZBP Norberta Jeziolowicza. W dyskusji udział wzięli: Marta Bieniada – radca prawny w kancelarii Clifford Chance, Piotr Czublun – partner w kancelarii Czublun Trębicki oraz Ewa Świderska – radca prawny w kancelarii CMS. Dyskusja ogniskowała się wokół zagadnień związanych z wdrażaniem Dyrektywy IDD oraz relacji pomiędzy nowym unijnym prawem a otoczeniem regulacyjnym obowiązującym w Polsce. Tematem, który wzbudził ożywioną dyskusję był zakres obowiązków informacyjnych w zakresie wynagrodzenia za dystrybucje po wejściu w życie dyrektywy IDD. Paneliści wykazywali zgodność co do jednego: w unijnym przedłożeniu nie ma wprost zawartego obowiązku podawania wysokości prowizji, wystarczy zatem przedstawić klientowi ogólne zasady wynagradzania. Zdaniem Ewy Świderskiej wskazówką w tym zakresie mogą być tzw. technical advice przygotowane przez EIOPA; zgodnie z tym dokumentem wystarczy podać klientowi ogólne zasady rozliczania wynagrodzenia. Paneliści dyskutowali również nad metodami zapobiegania konfliktowi interesów w dystrybucji polis oraz szeroko rozumianym zakresie stosowania dyrektywy IDD, w tym również prawdopodobnych obszarów niespójności polskiego prawa z unijną regulacją.
Karol Jerzy Mórawski
