Konsultacje Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC „Jaka Polska i jej gospodarka”

Dyskusja toczyła się wokół najgorętszych obecnie tematów: II filaru systemu emerytalnego, gospodarczych konsekwencji narastającego fiskalizmu państwa oraz dalszego losu ustaw deregulacyjnych.

System podatkowy jako hamulec przedsiębiorczości

Na konkurencyjność MŚP znaczny i bezpośredni wpływ ma system podatkowy. Władza publiczna faktycznie nie ocenia i nie docenia związku przyczynowo-skutkowego między systemem podatkowym a kondycją biznesową firm i strumieniem podatków płynących do budżetu państwa. Brak oceny skutków regulacji podatkowych w szerszym wymiarze ekonomicznym i prawnym, zarówno na etapie tworzenia prawa, jak i jego stosowania powoduje, że polski system podatkowy, to:

1. Stała niepewność co do zasad opodatkowania – np. niedawna propozycja ministerstwa finansów aby opodatkować spółkę komandytową burzy wiele strategii biznesowych, w szczególności firm rodzinnych, gdyż wyeliminuje pasywne finansowanie działalności gospodarczej, a zatem ograniczy rozwój przedsiębiorczości.
2. Niestabilność stanowiska władzy podatkowej co do interpretacji prawa – tu dyskrecjonalnie zmieniają się interpretacje prawa bez zmiany przepisów, co tworzy pułapki podatkowe, tym bardziej, że w ostatnim czasie znacznie ograniczono zakres ochronny wiążącej interpretacji prawa – przykładów jest aż nadto, choćby opodatkowanie podatkiem VAT premii pieniężnych, czy podatkiem PIT symbolicznego pączka dla pracownika w tłusty czwartek.
3. Rośnie ukryty fiskalizm – rozszerza się przepisy pozwalające na podwójne ekonomiczne opodatkowanie, np. zysków spółek czy niezdefiniowanych nieodpłatnych świadczeń, a z ostatniej chwili – propozycje MF w zakresie tzw. niedostatecznej kapitalizacji; to zmusza podatników do profesjonalnego planowania podatkowego, wychodzenia do przyjaznych jurysdykcji podatkowych, bądź niestety także do ucieczki w szarą strefę
4. Wzrasta opresyjność systemu podatkowego – wyrazem tego jest propozycja MF wprowadzenia solidarnej odpowiedzialności w podatku VAT przy braku w tym zakresie jakichkolwiek prawnych instrumentów ochrony interesów rzetelnych podatników. Wiele instrumentów mających służyć przedsiębiorcy ma charakter fasadowy, np. mediacje; Masowo wszczyna się postępowania karne skarbowe w zupełnie błahych sprawach
5. Walka na śmierć i życie w sporach podatkowych – tu standardowo przyjmowane jest domniemanie winy podatnika i na niego przerzuca się ciężar dowodu; jako przykład takiej walki można podać niedawny spór o opodatkowanie działów specjalnych produkcji rolnej, gdy nawet trzy sejmowe komisje nie wpłynęły na zmianę stanowiska władzy fiskalnej i dopiero sąd obnażył błędy organów podatkowych (po 4 latach sporu); w innej sprawie, aby spór zakończyć nie wystarczył nawet korzystny dla podatnika wyrok TK ze skargi konstytucyjnej. Takie działania jak nadawanie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowej dla usprawiedliwia opieszałości działań organów podatkowych to standard.
6. Zaburzone są relacje między przedsiębiorcami a organami podatkowymi, gdyż lokalna administracja podatkowa nie ma dostatecznego oprzyrządowania logistycznego i merytorycznego wsparcia ze strony ministerstwa finansów; realizuje wytyczne, bo za to jest oceniana. Zamierzona w ostatnim czasie i nie podana jeszcze do publicznej wiadomości reforma administracji podatkowej nie będzie sprzyjać poprawie tych relacji.

Narastający fiskalizm państwa – założenia rządowe

1. Stawka VAT – przedłużenie stosowania podwyższonych stawek do 2017 r..
2. Solidarna odpowiedzialność w VAT (dotyczy obrotu towarami wrażliwymi).
3. Nadanie podmiotowości podatkowej spółkom SKA i SK (podwójne opodatkowanie zysków komandytariuszy).
4. Eliminacja korzyści z inwestowania w rajach podatkowych – opodatkowanie w Polsce dochodów kontrolowanych spółek zagranicznych CFC (controlled foreign company), gdy:
   1. za granicą stawka podatku dochodowego jest niższa o 25% od stawku polskiej, aktualnie 14,25% i niżej,
   2. spółka zagraniczna jest zwolniona od podatku
   3. spółka zagraniczna jest wyłączona spod opodatkowania
   4. CFC ma rocznie co najmniej 50% przychodów o pasywnym charakterze (z dywidend, ze zbycia lub umorzenia udziałów, z pożytków z wierzytelności, z praw autorskich).
5. Klauzula obejścia ustawy. Rada do Spraw Unikania Opodatkowania wyda zaskarżalną do sądu decyzję zabezpieczającą nie wiążącą fiskusa, ale mająca pewien walor ochronny; opłata 25 tys. zł; sankcje finansowe od zakwestionowanych przez fiskusa oszczędności podatkowych (odsetki za zwłokę i 30% kara).
6. Zaostrzenie zasad niedostatecznej kapitalizacji.
7. Znacznie szerszy dostęp fiskusa do rachunków bankowych i inwestycyjnych (także o pełnomocniku do rachunku).
8. Przyznanie UKS prawa do wydawania decyzji zabezpieczających.
9. Ograniczenie informowania podatnika o planowanych kontrolach.
10. Istotne ograniczenie zakresu i ochronnej funkcji indywidualnej interpretacji podatkowej.
11. Brak reform strukturalnych, w tym wewnątrz administracji podatkowej.
12. Opresyjne stosowanie prawa podatkowego.

Dr Irena Ożóg
minister ds. polityki podatkowej
Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC

II filar w kontekście rządowego przeglądu emerytalnego

1. Raport rządowy nie spełnia wymogów ustawy z 2011 r., ponieważ dotyczy praktycznie wyłącznie OFE, a nie całego systemu emerytalnego. W szczególności nie mówi się praktycznie nic o przyczynach bardzo dużego deficytu w publicznej części systemu emerytalnego (FUS, KRUS, budżetówka).
2. Wszystkie trzy proponowane warianty oznaczają zasadniczą redukcję roli OFE, w rezultacie powrót do niemal całkowitej zależności przyszłych emerytur od I filaru, czyli od rozwoju sytuacji w finansach publicznych. Oznacza to wzrost ryzyka niewypłacalności dla przyszłych emerytów. Jednym z głównych celów reformy rządu premiera Buzka było rozłożenie tego ryzyka na 3 filary: publiczny filar I, półpubliczny filar II i całkowicie prywatny filar III. To ryzyko będzie narastać z racji malejącej liczby zatrudnionych i rosnącej liczby emerytów i rencistów, a także z racji malejącego tempa wzrostu gospodarczego. Stopień waloryzacji na kontach i subkontach, dość atrakcyjny w tej chwili dla przyszłych emerytów, nie ma zabezpieczenia konstytucyjnego, więc może w przyszłości zostać zmniejszony drogą ustawy w każdej chwili.
3. W przypadku wariantu nr 1 OFE miałyby zakaz inwestowania w skarbowe papiery wartościowe. To z kolei oznacza możliwość dużych wahań wielkości nagromadzonego kapitału i dużych wahań zyskowności. OFE stałyby się superryzykownymi funduszami, więc mało atrakcyjnymi dla składkowiczów w starszym wieku.
4. W przypadku wariantów 2 i 3 rząd proponuje dobrowolność bardzo ograniczoną, bo jednokierunkową, możliwość przejścia tylko z OFE do ZUS-u. To zatem dobrowolność połączona z pułapką. W dodatku każdy, kto nie złoży deklaracji o chęci przynależności do OFE zostanie z automatu przeniesiony do ZUS-u. Tymczasem, brak aktywności ze strony składkowiczów powinien być interpretowany jako deklaracja o utrzymaniu staus quo.
5. Propozycja dotycząca przejmowania środków OFE na 10 lat przed emeryturą, po 1/10 rocznie, to ewidentny „skok na kasę”, częściową nacjonalizację środków prywatnych przez państwo. Ta propozycja powinna być przekazana przez partie opozycyjne lub Prezydenta do oceny przez Trybunał Konstytucyjny.
6. Ministrowie na dzisiejszej konferencji prasowej mówili dużo o wpływie OFE na dług publiczny. Ale mówili tylko o oficjalnym długu. Nie mówili nic o wpływie na wielkość zobowiązań Skarbu Państwa wobec przyszłych emerytów, czyli na dług nieoficjalny, nazywany czasem długiem ukrytym. Tymczasem ten drugi dług to w tej chwili około 3000 mld zł i będzie rósł szybciej niż dotąd, jeśli Sejm przyjmie któryś z wariantów rządowych. Domagamy się informacji o wpływie propozycji rządowych na całkowity dług publiczny.

Prof. Stanisław Gomułka
minister finansów
w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC

Cykl „Jaka Polska i jej gospodarka”, to spotkania ministrów Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC z politykami różnych opcji. Uczestnikiem pierwszych konsultacji był wicepremier Janusz Piechociński. Terminy kolejnych spotkań Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC z politykami w 2013 roku: 23.09, 14.10, 18.11.