Koniec z odsetkami od zaległych odsetek? ZBP: za nierzetelną postawę dłużników zapłacą uczciwi obywatele

Związek Banków Polskich przedstawił w środę swoje stanowisko ws. przedłożonego przez Prezydenta RP Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (druk sejmowy nr 2876).

Projekt zakłada uchylenie art. 482 § 2 Kodeksu cywilnego. Przepis ten zawiera wyjątek od generalnej zasady tzw. zakazu anatocyzmu, czyli naliczania odsetek od odsetek. Zasada ta została wyrażona w art. 482 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Uchylany wyjątek wskazuje, że powyższa zasada nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. Związek Banków Polskich ocenia Projekt negatywnie ze względu na jego przewidywane skutki.

Odsetki kapitałowe a odsetki za opóźnienie

Istotą pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe, objętych wyłączeniem zamieszczonym w art. 482 § 2 Kodeksu cywilnego, jest pobieranie odsetek kapitałowych. W odróżnieniu od odsetek za opóźnienie, odsetki kapitałowe stanowią element pierwotnego zobowiązania stron umowy pożyczki (kredytu) i są płatne w z góry ustalonych terminach płatności. W przypadku odsetek za opóźnienie, mających charakter odszkodowawczy i dyscyplinujący, nie jest z góry znany moment wymagalności tych odsetek, po którym można byłoby uznać je za zaległe i doliczyć je do sumy należności głównej. Moment ten zależy od aktywności wierzyciela (wezwania do zapłaty).

Regulacja art. 482 § 1 Kodeksu cywilnego uzależnia możliwość skapitalizowania odsetek od podjęcia przez wierzyciela działania w sformalizowanej postaci, tj. w postaci wytoczenia powództwa, a nie jedynie od skierowania do dłużnika zwykłego wezwania do zapłaty. Pozwala to określić w sposób pewny początek naliczania przez wierzyciela odsetek od odsetek, ponieważ eliminuje problemy związane z ustaleniem momentu otrzymania wezwania do zapłaty przez dłużnika. Taka funkcja przedmiotowego przepisu znajduje jednak praktyczne zastosowanie jedynie w odniesieniu do kapitalizacji odsetek za opóźnienie, ponieważ odsetki kapitałowe są płatne w z góry ustalonych terminach płatności, określonych w umowie przez jej strony. W związku z tym, słuszne jest obecnie obowiązujące wyłączenie ogólnych zasad z art. 482 § 1 Kodeksu cywilnego w odniesieniu do pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe, które naliczają przede wszystkim odsetki kapitałowe.

Zwiększenie liczby spraw sądowych

W projektowanym stanie prawnym wierzyciele będą zainteresowani szybkim wytoczeniem powództwa o zaległe odsetki, przez co nowelizacja spowoduje radykalny wzrost liczby spraw sądowych, co zwiększy, i tak już znaczne, obciążenie sądów, a tym samym doprowadzi do dalszego spowolnienia ich działania i wydłużenia czasu oczekiwania obywateli na rozstrzygnięcie ich spraw.

Narażenie klientów instytucji kredytowych na konieczność poniesienia kosztów procesu

W praktyce dochodzone przez instytucje kredytowe należności z tytułu pożyczek długoterminowych wraz z odsetkami są tym instytucjom słusznie należne, ponieważ znajdują swoją podstawę w zawartych z klientami umowach. Tym samym, również żądania obejmujące odsetki za opóźnienie w zapłacie należnych odsetek, w przypadku wytoczenia o nie powództwa, będą jak najbardziej uzasadnione. Zatem, wprowadzenie wymogu wytoczenia takiego powództwa, w celu skapitalizowania zaległych odsetek, spowoduje jedynie zbędne obciążenie klientów kosztami przegranego procesu sądowego, w tym kosztami zastępstwa procesowego (adwokackimi czy radcowskimi). Wszystkie prawy sądowe wynikłe z prawidłowych od strony formalnej powództw tego typu będą się bowiem kończyły przegraną klienta.

Pogłębienie asymetrii praw dłużników i wierzycieli

Projekt wpisuje się w aktualny trend pospiesznie przyjmowanych, kolejnych regulacji prawnych, które mają na celu wzmacnianie ochrony dłużników z pokrzywdzeniem wierzycieli, prowadząc do pogłębienia asymetrii praw tych podmiotów. Odbywa się to na koszt uczciwych, wywiązujących się ze swoich zobowiązań obywateli, na których finalnie zostanie przerzucony ciężar nierzetelnej postawy dłużników niedotrzymujących dobrowolnie zawartych umów. Projekt jest więc kolejną regulacją, która wzmacnia postawy nieodpowiedzialności za długi oraz osłabia ogólną dyscyplinę płatniczą, co jest jednoznacznie szkodliwe dla całej gospodarki, państwa i wszystkich jego obywateli.

Źródło: ZBP