Jaki VAT od transakcji między małżonkami, którzy prowadzą działalności gospodarcze

Stan faktyczny

Prowadząca działalność gospodarczą wnioskodawczyni zwróciła się do Ministra Finansów o wydanie interpretacji indywidualnej w przedmiocie podatku od towarów i usług. We wniesionym piśmie wskazała, że od maja 2014 r. prowadzi firmę zajmującą się transportem drogowym towarów, jest czynnym podatnikiem VAT i wykonuje wyłącznie czynności objęte tym podatkiem. W kontekście każdej transakcji przysługuje jej prawo do odliczenia podatku w pełnej wysokości. Nadto wnioskodawczyni pozostaje w związku małżeńskim. Małżonkowie nie zawarli tak zwanej intercyzy, a zatem dotyczy ich ustrój ustawowej wspólności majątkowej. Mąż wnioskodawczyni również prowadzi działalność gospodarczą w tej samej branży co jego żona i także jest podatnikiem VAT.

W lipcu 2014 r. mąż wnioskodawczyni wynajął jej firmie maszyny – dwa ciągniki siodłowe, dwie naczepy oraz notebook. Małżonkowie planują jednak przeprowadzenie transakcji sprzedaży tych dóbr za cenę 1 zł netto, a zatem po cenie niższej od wartości rynkowej. Biorąc pod uwagę powyższy stan faktyczny, wnioskodawczyni zadała następujące pytania: czy przeniesienie składników majątkowych z działalności męża do działalności wnioskodawczyni jest neutralne na gruncie ustawy o VAT z uwagi na istniejącą wspólność majątkową małżeńską, czy wnioskodawczyni postąpi prawidłowo, kupując od męża maszyny za kwotę 1 zł netto i nabywając tym samym prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego oraz czy brak fizycznej zapłaty za zakupione od męża składniki majątkowe zobowiązuje wnioskodawczynię do dokonania korekty odliczonej kwoty podatku, wynikającej z tej faktury dokumentującej nabycie składników majątkowych od męża, zgodnie z art. 89b ustawy o VAT?

Stanowisko wnioskodawczyni

Wnioskodawczyni stała na stanowisku, że przeniesienie składników majątkowych z działalności męża do jej działalności jest neutralne w zakresie podatku VAT, ponieważ małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej. Wnioskodawczyni jest formalnie współwłaścicielem maszyn. Ustawy o VAT nie stosuje się natomiast do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Wnioskodawczyni nie może, na gruncie przepisów polskiego prawa, zawrzeć z mężem umowy dotyczącej ich wspólnego majątku.

Nadto wnioskodawczyni uznała, że postąpi prawidłowo, kupując od męża maszyny i będzie to skutkowało prawem do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, ponieważ na gruncie ustawy o VAT ona i jej mąż są traktowani niezależnie, jako samodzielne podmioty. Wnioskodawczyni nie widzi również konieczności dokonania korekty odliczonej kwoty podatku VAT, zgodnie z art. 89b ustawy, ponieważ nie nastąpi zapłata za maszyny (w praktyce bowiem żona musiałaby zapłacić mężowi z ich wspólnych pieniędzy).

Stanowisko Ministra Finansów i WSA

Minister Finansów, wydając interpretację indywidualną z 24 grudnia 2014 r., przyznał jedynie częściową rację wnioskodawczyni. Uznał, że jej stanowisko jest prawidłowe w zakresie prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z zakupem maszyn. Organ nie zgodził się jednak z tym, iż przeniesienie składników majątkowych z działalności męża do działalności wnioskodawczyni jest neutralne na gruncie ustawy o VAT z uwagi na istniejącą wspólność ustawową małżeńską oraz że po stronie podatniczki nie istnieje obowiązek dokonania korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z faktury, zgodnie z art. 89b ustawy o VAT. Wojewódzki Sąd Administracyjny, rozpatrując skargę wnioskodawczyni, przychylił się do stanowiska Ministra Finansów. Wnioskodawczyni zwróciła się zatem ze skargą do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16, zakończył kilkuletni spór. Sąd uznał, że w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje zawierane pomiędzy nimi, nie mogą mieć charakteru odpłatnego, nawet jeżeli małżonkowie prowadzą oddzielne działalności. W kontekście VAT natomiast Naczelny Sąd Administracyjny nawiązał do zasady autonomii prawa podatkowego i na tej podstawie stwierdził, że nie ma przeszkód, aby uznać, iż przesunięcie towarów z jednej działalności do drugiej nie stanowi odpłatnej dostawy towarów i nie podlega opodatkowaniu VAT. Jeżeli natomiast przeniesienie nie jest odpłatne, nie stanowi dostawy towarów, to w konsekwencji nie ma konieczności dokonania korekty zgodnie z art. 89b ustawy o VAT.

Rewolucyjne orzeczenie NSA

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 kwietnia 2018 r. zdecydowanie odbiega od dotychczasowej linii orzeczniczej organów podatkowych i sądów administracyjnych. Wynika z niego bowiem, że małżonkowie prowadzący odrębne działalności, ale pozostający we wspólności majątkowej, będą mogli swobodnie przesuwać określone składniki majątkowe z jednej firmy do drugiej. Takie działanie nie wywoła skutków podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług. Dlaczego orzeczenie NSA jest niezwykle korzystne dla podatników? Poza oczywistym wnioskiem, iż podatnicy zaoszczędzą 23% podatku VAT, należy zauważyć, iż możemy mieć do czynienia z układem, gdy jedno z małżonków jest podatnikiem VAT, a drugie nie. W tym układzie VAT-owiec kupuje towar i odlicza VAT, a nie VAT-owiec odsprzedaje go dalej bez VAT. To ogromny zysk dla firm.

Źródło: Kancelaria Prawna Skarbiec