IX raport BCC nt. stanu wykorzystania funduszy z Unii Europejskiej
Koniec 2015 roku to koniec realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007 - 2015 i koniec wydatkowania rodków unijnych w ramach Narodowej Strategii Spójnoci na lata 2007 - 2013, w której mamy do dyspozycji 68 miliardów z Unii Europejskiej na inwestycje w ramach polityki spójności. W sumie ze środkami krajowymi na cele rozwojowe przeznaczamy ponad 110 miliardów euro.
To największy program modernizacyjny Polski od czasów Kazimierza Wielkiego i stanowi ważny impuls rozwojowy dla naszego kraju. Nie możemy sobie pozwolić na jego niewłaściwe lub niepełne zrealizowanie przy wykorzystaniu funduszy europejskich. Fundusze europejskie pomogły nam także skutecznie przeciwdziałać spowolnieniu gospodarczemu. Dlatego bardzo ważne jest stałe monitorowanie zagrożeń i usuwanie barier dla pełnego wykorzystania funduszy europejskich. Ponadto uruchamiamy nową perspektywę finansową 2014 – 2020 z nową polityką spójności.
(…) Możemy powiedzieć, że po trudnych początkach realizacji obecnej perspektywy finansowej w pierwszych jej latach, które spotkały się również i z naszą krytyczną oceną we wczeniejszych raportach, realizacja polskiej polityki spójności utrzymuje w ostatnich trzech latach porównywalne tempo. Jednak zabrakło znaczącego przyspieszenia w 2013 roku, 2014 roku i w dotychczasowych miesiącach obecnego roku, które by zapewniły pewność wykorzystania wszystkich dostępnych pieniędzy unijnych. Wprawdzie umowy zostały już podpisane na nieco powyżej 100 procent (dokładnie 102 procent), ale aby zapewnić pełne wykorzystanie wszystkich dostępnych funduszy europejskich w ramach polityki spójności potrzebna jest nadkontraktacja na poziomie 5-7 procent w części z UE, co przy minimalnym poziomie nadkontraktacji w wysokości 5 procent odpowiada kwocie nieco ponad 14 mld złotych. Możemy założyć, że ta nadkontraktacja zaskutkowałaby wydatkowaniem na poziomie 103 procent w stosunku do dostępnych funduszy z UE, czyli o dodatkowe prawie 9 miliardów złotych w części z UE. Te 3 nadwyżkowe punkty procentowe powinny były wystarczyć w przypadku stwierdzenia przez Komisję Europejską nieprawidłowości i potrzeby wycofania jaki projektów.
Niestety, w 2015 roku zachodzi sytuacja, przed którą wielokrotnie przestrzegaliśmy w naszych raportach w poprzednich latach – znaczące nałożenie się realizacji dwóch perspektyw finansowych: zamykania mijającej perspektywy 2007-2013 i rozpoczęcia nowej perspektywy 2014-2020. Zamiast w 2015 roku tylko skupić się tylko na rozliczaniu końcówki pieniędzy unijnych z mijającej perspektywy finansowej 2007-2013, a przede wszystkim zająć się uruchamianiem nowej perspektywy 2014-2020, będziemy musieli szukać nadzwyczajnych działań dla wykorzystania funduszy z mijającej perspektywy 2007-2013 i wydać rekordową wielkość środków unijnych, aby nie stracić znaczących pieniędzy z UE będących w dyspozycji Polski. W tym roku powinnimy wydać o prawie 12 mld zł środków z UE więcej niż w 2014 roku. Ryzyko niewykorzystania miliardów złotych, czyli znaczących środków przyznanych Polsce na lata 2007-2013 w ramach polityki spójności, jest bardzo duże i w oparcie o prognozy waha się od 12 do 20 mld zł. Ponadto, jak zwykle, zamiast koncentrować wysiłki na jakości i uzyskiwanych efektach działań i na uruchomieniu nowej perspektywy finansowej 2014-2020, będziemy musieli koncentrować się na ilościowym wykorzystywaniu funduszy unijnych z lata 2007-2013. Najbardziej zagrożone niewykorzystaniem funduszy unijnych są te same obszary, o których mówimy od wielu miesięcy: infrastruktura transportu kolejowego, krajowe projekty z obszaru ochrony środowiska (spalarnie śmieci, projekty wodno-kanalizacyjne, zapobieganie katastrofom naturalnym), czy duże centralne projekty informatyczne.
Dr Jerzy Kwieciński
minister ds. rozwoju regionalnego w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC
