Kongres Gospodarki Elektronicznej 2014 – Relacja

Przypomniał czas, gdy dopiero powstawał system rozliczeń pomiędzy bankowych – KIR, od razu ukierunkowany na nowoczesne rozwiązania elektroniczne. To, że udało się nam zbudować sprawny system wymiany informacji pomiędzy bankami, zabezpieczyło to nas przed problemami, jakie dotknęły światowy system finansowy po 2008 roku, dodał prezes Pietraszkiewicz. Wskazał też na dziedziny, w których odnotowaliśmy znaczny sukces jak w przypadku informatyzacji ZUS, postępów w informatyzacji sądów i ewidencji przedsiębiorców. Mamy jeszcze problemy z e-identyfikacją i tu potrzebny jest przełom. Oznaczać to będzie znaczną redukcję kosztów, ale też możliwość powstania nowej gamy usług i produktów a przede wszystkim możliwości inwestycji w bezpieczeństwo w obrocie elektronicznym.

Sesja I Partnerstwo dla rozwoju

W pierwszym wystąpieniu prof. Wojciech Cellary z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, wprowadził uczestników Kongresu w tematykę sesji. Mówił między innymi o tym, że 25 lat transformacji to nie koniec, a nowe wyzwania przed e-Gospodarką na kolejne ćwierć wieku. Zwrócił uwagę, że kluczową zmianą na początku transformacji ustrojowej w naszym kraju była możliwość założenia przez obywateli prywatnych szkół wyższych. Obecnie połowa młodych osób ma wykształcenie wyższe, ale równocześnie nie zbudowaliśmy gospodarki opartej na wiedzy, dodał prof. Cellary. Ta niekonsekwencja powoduje, że rynek pracy nie spełnia oczekiwań młodych polaków. Nasz sukces gospodarczy nadal wynika z pracy rąk, a nie z pracy głów. Głównymi produktami, jakie eksportuje nasz kraj to między innymi produkty rolne, miedz, meble, okna drzwi, samochody zmontowane z naszych części itd. Ten sukces gospodarczy nie jest dla ludzi młodych, którzy pytają, po co studiowałem i zdobywałem wiedzę, jak nikt jej na rynku nie potrzebuje. W jego przekonaniu to częsty powód emigracji. Przedstawił wniosek, by zbudować w naszym kraju sektor innowacyjności działający na zasadach rynkowych. Celem tego sektora powinny być wyłącznie wdrożenia, a nie badania.

Rafał Poździk, dyrektor Departamentu Funduszy Strukturalnych, w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji w swoim wystąpieniu nawiązał do słów prof. Cellarego. Jego zdaniem administracja się uczy i wyciąga wnioski z błędów. Na przykładzie programu „Innowacyjna Gospodarka” widać, że wiele się udało osiągnąć. Zachęciło to wiele osób do rozpoczęcia własnego biznesu. Jeśli chodzi o e-Administrację to, dyrektor Poździk wskazał, że mamy trzy filary. Jednym z nich jest obywatel, który powinien chcieć korzystać z nowych możliwości korzystać. Dostęp do internetu nie jest już problemem, teraz ważne są usługi i dostępne informacje. Na opóźnienia niektórych projektów wpłynęły procedury przetargowe, które w przypadku złożonych projektów mogą trwać przez kilkanaście miesięcy. Projekt e-Zdrowie nie jest zagrożony, ale jest realizowany z trudnościami nie tylko dlatego, że jest duży, ale jego otoczenie prawne, biznesowe i społeczne wymaga dużych zmian. Ministerstwo zamierza wiele usług oddać do obsługi przez stronę biznesową tak jak to dzieje się w wielu miejscach na świecie. Podkreślił, że Komisja Europejska zawsze pyta, jakie oszczędności osiągnie się, prowadząc projekty z zakresu informatyzacji. Dlatego nie można informatyzować fragmentarycznie – trzeba wprowadzać zmiany całościowo i pokazać, jakie się osiągnie oszczędności, dodał dyrektor Poździk.

Sektor nowych technologii ITC, już obecnie odpowiada za 5% naszego PKB. Z kolei udział handlu elektronicznego dziś to już 4%. Dariusz Bogdan, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, jest przekonany, że w 2020 roku będzie to nawet 10%. Jego zdaniem nie odbiegamy tu znacznie od innych krajów na przykład od Niemiec. Zwrócił uwagę na możliwość wykorzystania przez państwo rozwiązań już dobrze funkcjonujących na przykład w bankowości, takich jak identyfikacja, z której korzysta 12,5 mln klientów banków w kanałach bankowości elektronicznej. W tym roku Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie dotyczące identyfikacji elektronicznej, które w ciągu dwu lat naszą ustawę o podpisie elektronicznym. Minister Bogdan za swoją osobistą porażkę uznał, że nie doprowadził do zmian w ustawie o podpisie elektronicznym. Jego zdaniem, projekty powinny być mniejsze skoncentrowane na obywatelu i przedsiębiorcy. Wszystkie usługi poza tymi o charakterze szkieletowym powinny być oddane do obsługi przez organizacje działające na rynku.

Podsumowaniem Sesji był Panel dyskusyjny: „W sprawach cyfrowych robimy szybki postęp.” Dlaczego ten nasz postęp jest dostrzegany przez ministra Rafała Trzaskowskiego oraz doceniamy na świecie, a my go nadal nie widzimy? Dyskusję moderował prezes ZBP, Krzysztof Pietraszkiewicz a uczestniczyli:

• Rafał Poździk – Dyrektor Departamentu Funduszy Strukturalnych, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji;
• Dariusz Bogdan – Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Gospodarki;
• Wojciech Hajduk – Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Sprawiedliwości;
• prof. Wojciech Cellary – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu;
• dr Marcin Kraska – Kierownik Centrum Elektronicznej Gospodarki, Instytut Logistyki i Magazynowania;
• Tomasz Kulisiewicz – Zastępca Dyrektora, Ośrodek Studiów nad Cyfrowym Państwem.

Podkreślano nasze osiągnięcia i wskazywano na to, co jeszcze nie funkcjonuje dobrze. W trakcie dyskusji, jako jeden z problemów podano między innymi, że z nowych elektronicznych usług oferowanych przez administrację, nie wszędzie można jeszcze skorzystać w pełnym zakresie. Jest stały postęp, na przykład jest uruchamiany Wortal Sądowy, który będzie miejscem dostępowym dla obywateli, z dostępnymi wszystkimi usługami świadczonymi przez sąd. Również niektóre przepisy zawarte w ustawach utrudniają informatyzację lub zrezygnowanie z dokumentów w wersji papierowej itp. Potrzebne jest na przykład uporządkowanie przepisów związanych z e-fakturami.

Sesja II Bezpieczeństwo w obszarze gospodarki elektronicznej

Wykład wprowadzający pod tytułem „Kto skradł nam prywatność?” wygłosił Michał Tabor, rzeczoznawca Izby Rzeczoznawców Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Zwrócił uwagę słuchaczy, że wiele osób udostępnia informacje o sobie w internecie, zwłaszcza w portalach społecznościowych. Utracie prywatności przeciwdziałać się nie da. Jak dodał, trzeba zadać pytanie, dlaczego w pewnych sytuacjach chcemy zachować prywatność, a w innych jesteśmy gotowi z niej rezygnować. Z kolei w przypadku podpisu kwalifikowanego w zamian za zachowanie prywatności na wysokim poziomie otrzymujemy bardzo drogie narzędzie, z którego prawie nikt nie korzysta. Przy podpisie składanym poprzez proste potwierdzenie tożsamości gdzie zabezpieczeniem nie jest mocna kryptografia, a jest nią historia przy pewnej utracie prywatności.

Dr Tomasz Jończyk, dyrektor linii biznesowej rozliczenia w Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A., mówił o 20 latach funkcjonowania systemu ELIXIR i o tym, jak zapewnić bezpieczeństwo w zmieniającym się otoczeniu. Dotychczas w systemie rozliczono ponad 14 mld transakcji wartości ponad 50 bln złotych. Niektóre rozwiązania zabezpieczające są zdublowane, niektóre nawet poczwórne dlatego też system działa skutecznie. W wystąpieniu dyrektor Jonczyk poinformował o zmianach, jakie są planowane w systemie ELIXIR. Taką zmianą będzie możliwość wycofywania przez banki albo całego zbioru transakcji, albo bloku lub pojedynczej transakcji. KIR również wprowadza rozwiązania funkcjonujące w chmurze. Dane przygotowywane do rozliczeń będą mogły być przetwarzane albo w aplikacji, która jest uruchomiona w banku i w postaci gotowej przesyłane do KIR lub w pośredniej formie a w rozwiązaniu chmurowym, na bezpiecznych serwerach, będą dalej przetwarzane. Kolejnym wyzwaniem, któremu stara się stawić czoła KIR jak też i banki, jest tryb on-line i natychmiastowość usług, dodał dyrektor Jończyk.

O bezpieczeństwie banku i ochronie przed atakami DDoS mówił Sławomir Nowak, kierownik ds. Klientów Kluczowych w Dziale Sprzedaży do Klientów Kluczowych w firmie EXATEL S.A.
– „W ostatnich latach zaobserwowano gwałtowny wzrost liczby ataków typu DDoS (ang. Distributed Denial of Service). Są one w stanie skutecznie sparaliżować pracę serwisu internetowego każdego przedsiębiorcy – od małego sklepu internetowego po globalny bank, co powoduje znaczne straty finansowe i utratę zaufania klientów. Nawet bardzo zaawansowane rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa IT, takie jak firewalle, które posiadają klienci, nie są w stanie zapewnić ochrony przed atakami typu DDoS. Jedynie operator telekomunikacyjny jest w stanie takie ataki odpierać. Exatel wychodząc naprzeciw potrzebom rynku, wdrożył nowoczesną usługę ochrony przed atakami typu DDoS, zabezpieczającą klientów przed negatywnymi skutkami takich ataków”.

Podsumowaniem Sesji był Panel dyskusyjny: Jak zapewnić bezpieczeństwo i prywatność w realnych warunkach? Moderator Jerzy Cichowicz pytał uczestników debaty, do czego jest nam jeszcze potrzebna prywatność i o problemach związanych z funkcjonalnością oraz bezpieczeństwem w bankowości elektronicznej. Uczestnikami debaty byli:
Wiesław Paluszyński wiceprezes w Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji;
Andrzej Kaczmarek, dyrektor Departamentu Informatyki Biura GIODO;
dr Tomasz Jończyk, dyrektor Linii biznesowej rozliczenia, KIR S.A.;
mł. insp. dr inż. Jerzy Kosiński z Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie;
Michał Tabor – rzeczoznawca Izby Rzeczoznawców Polskiego Towarzystwa Informatycznego.
W trakcie dyskusji podkreślano, że potrzebna jest edukacja zwłaszcza młodych osób. Obserwując, to co umieszcza się w portalach społecznościowych widać, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że informacje umieszczone w sieci pozostają tam na zawsze. Brak wiedzy o tym może mieć wpływ choćby na karierę zawodową w przyszłości. Padło też stwierdzenie, że gdy zapewni się pełne bezpieczeństwo, to równocześnie uniemożliwi użytkowanie danej usługi. Dyrektor Andrzej Kaczmarek stwierdził, że wszystko trzeba zrobić, żeby ucywilizować stosowanie nowych technologii tak, by korzyści z nich miały obie strony. Są osoby, które godzą się na pewne ograniczenie swojej prywatności, stosowanie pewnych rozwiązań i aplikacji. Jego zdaniem, trzeba uszanować też osoby, które cenią swoją prywatność i nie chcą się dzielić informacjami dotyczącymi ich życia prywatnego. W dalszej dyskusji poruszano też, że nadmierna ochrona niektórych danych utrudnia przeciwdziałanie przypadkom niektórych zagrożeń występujących w internecie. Przykład takiej właśnie sytuacji podał Jerzy Kosiński, przywołując przepisy, które uznały adres IP za daną osobową i dlatego z w wielu nagłówków pocztowych są obecnie usuwane, co wykorzystuje świat przestępczy. W konkluzji dyskusji, zwrócono uwagę na aspekt konieczności edukacji społeczeństwa w tym zwłaszcza dzieci i młodzieży w zakresie bezpiecznego korzystania z nowych technologii.

Sesja III Nowe modele biznesowe w obszarze gospodarki elektronicznej

O łańcuchu wartości w internecie, w formie wykładu wprowadzającego mówił Paweł Jakubik, Enterprise Services Director, Board Member, Microsoft Sp. z o.o., i równocześnie przewodniczący Prezydium Forum Technologii Bankowych przy Związku Banków Polskich. Jak stwierdził, jesteśmy zagubieni, gdy nie mamy dostępu do internetu tak jak w przypadku przerwy w dostawie energii elektrycznej. Sam termin „internet” w jakimś mierze się zdezawuował. Jakiś czas temu do wielu nazw produktów i usług dodawano „internetowy” lub „internetowa”, teraz jest to oczywiste. Natomiast coraz więcej mówimy o cyfrowym świecie. Internet można dziś porównać do prądu. Za prąd płacimy tak jak za dostęp do internetu (pasmo) ale za informacje, które są ogólnie dostępne, nie płacimy. Zdaniem Pawła Jakubika, głównymi trendami w internecie są obecnie: przetwarzanie w chmurze, mobilność, BIG Data, wewnątrz firmowe serwisy społecznościowe (Enterprise Social) oraz internet rzeczy, czyli możliwość łączenia się do internetu przez takie urządzenia jak: kuchenki, buty lub lodówki. Kiedyś komputery, z których korzystaliśmy w pracy były z reguły mocniejsze niż te używane w naszych domach. Teraz sytuacja jest odwrotna. Również jak stwierdził, zmienia się sposób korzystania w instytucjach z poczty elektronicznej i częściowo jest ona zastępowana przez wewnątrz firmowe systemy społecznościowe, w których niektóre informacje publikuje się na „tablicy” informacyjnej.

Panel dyskusyjny kończący Sesję zatytułowano: „Kiedy gospodarka elektroniczna idzie spać i czy powinna mieć tak długie weekendy, jak my? Czyli poszukiwania modelu biznesowego dla nowych produktów i usług”. Jeden z dyskutantów zauważył, że w gospodarce elektronicznej dla użytkownika końcowego najważniejsza jest wygoda. Jest nawet gotowy w imię tego zrezygnować z części swojej prywatności. Dyskutowano też o edukacji i przełamywaniu barier, czyli dawaniu dostępu nie tylko do internetu, ale i do informacji ogromnej liczbie osób niepełnosprawnych. Z kolei Ewa Adamowicz z Ministerstwa Finansów stwierdziła, że jeśli chodzi o e-faktury, to nie widzi przeszkód ze strony przepisów prawa podatkowego dla ich funkcjonowania w obrocie gospodarczym. Zarówno faktura, jak i e-faktura są unormowane prawnie na potrzeby podatku od towarów i usług i jest to podatek zharmonizowany. Dyrektywa unijna, która to reguluje, zrównała fakturę elektroniczną z fakturą papierową. W przypadku każdego rodzaju faktury należy zadbać, by zapewnić jej autentyczność pochodzenia i integralność treści. Sposób spełnienia tych wymogów wybiera podatnik. Jedną z możliwości są kontrole biznesowe. W przypadku faktur elektronicznych może to być dodatkowo bezpieczny podpis w rozumieniu ustawy o podpisie elektronicznym i EDI. Nie ma, jak dodała Adamowicz, przeszkód, by firmy stosowały własne sposoby spełnienia wymienionych wymogów dostosowane do ich profilu działalności.

Znaczną część dyskusji zdominowała sprawa dostępności e-handlu i e-usług dla osób niepełnosprawnych. Moderatorem Panelu był Jerzy Cichowicz ekspert w zakresie bezpieczeństwa informacji, a uczestniczyli:

Ewa Adamowicz, Główny specjalista, w Wydziale Podatku od Towarów i Usług w II Departamencie Podatku od Towarów i Usług, Ministerstwo Finansów;
prof. dr hab. Piotr Jerzy Durka z Uniwersytetu Warszawskiego;
Aleksander Frydrych, wiceprezes ds. operacyjnych, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji;
Paweł Jakubik – Enterprise Services Director, Board Member, Microsoft Sp. z o.o., przewodniczący Prezydium Forum Technologii Bankowych przy Związku Banków Polskich;
Piotr Pawłowski – prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji;
Piotr Pinchinat-Miernik, dyrektor Departamentu Bankowości Transakcyjnej w Banku Pekao S.A.

Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes ZBP podsumowując IX Kongres, podziękował partnerom, dzięki którym zawsze po wydarzeniu pozostaje ślad i są podejmowane konkretne przedsięwzięcia. Stwierdził, że szczególnie będzie się starał, by wszyscy Polacy – również osoby niepełnosprawne – mogły korzystać z dostępnych rozwiązań i serwisów cyfrowych. Między innymi, by banki i administracja wprowadziły na przykład obsługę języka migowego. Nie jest to trudne również z punktu widzenia dostępnych technologii.

Bohdan Szafrański