Inwestowanie: Lepiej mieć i umiejętnie pomnażać

Eugeniusz Gostomski

Uniwersytet Gdański

Majątek brutto, albo aktywa brutto, gospodarstw domowych to zgromadzone przez nie zasoby mające postać rzeczową lub finansową. Jeżeli pomniejszymy je o wartość zaciągniętych zobowiązań (pożyczek i kredytów), to otrzymamy wartość majątku/aktywów netto. Aktywa rzeczowe obejmują: dom lub mieszkanie własnościowe, inne nieruchomości (mieszkania na wynajem, działki rekreacyjne, domy letniskowe, ziemia itp.), pojazdy, przedmioty wartościowe i majątek związany z prowadzeniem działalności gospodarczej. Natomiast w skład aktywów finansowych gospodarstwa domowego wchodzą: gotówka i depozyty bankowe, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, akcje, obligacje, należności, środki wpłacone na dobrowolne programy emerytalne i ubezpieczenia na życie oraz inne aktywa finansowe.

Wielkość i struktura aktywów

 Jak wynika z badań prowadzonych przez NBP (patrz: „Zasobność gospodarstw domowych w Polsce. Raport z badań 2016”. Warszawa 2017), przeciętny majątek netto gospodarstwa domowego w Polsce w 2016 r. wynosił 417 tys. zł (średnia arytmetyczna), co oznacza wzrost o 4% w stosunku do 2014 r. Łączny majątek polskich gospodarstw ma szacunkową wartość prawie 5,8 biliona zł, co stanowi 325% naszego PKB. Majątek w populacji gospodarstw domowych jest rozłożony bardzo nierównomiernie, ponieważ 10% najbardziej zasobnych gospodarstw posiada aż 41% całkowitego majątku, a 20% najbiedniejszych jedynie 1%. Największą część stanowią nieruchomości mieszkaniowe. Aż 79% gospodarstw domowych w Polsce jest właścicielem głównego miejsca zamieszkania, 66% posiada samochód, a 29% różne przedmioty wartościowe.

Aktywa finansowe posiada 91% gospodarstw, przy czym najbardziej popularną formą są depozyty bankowe. Kształtowanie się wielkości i struktury aktywów finansowych przedstawia tab.1. Aktywa finansowe gospodarstw domowych na koniec 2016 r. miały wartość 1160 mld zł i były o 30% wyższe niż w 2013 r. Polacy preferują bezpieczne formy lokowania swoich nadwyżek finansowych i takie, które umożliwiają szybkie dysponowanie pieniędzmi bądź wycofanie środków finansowych. Dlatego największy udział w nich miały: depozyty w bankach i SKOK-ach (62,4%), gotówka (14,7%) oraz tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (10,7%). W latach 2013-2016 w aktywach gospodarstw domowych wzrósł udział gotówki (o 2,4 pkt. proc.), a zmalał udział środków ulokowanych w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych i składek oszczędnościowych ubezpieczeń na życie (o 1,8 pkt. proc.) oraz akcji (o 1,2 pkt. proc.).

Atrakcyjność rzeczowych instrumentów oszczędnościowych

Podstawowa zasada racjonalnego obchodzenia się z pieniędzmi sprowadza się do tego, aby dochody (wpływy pieniężne) w długim okresie były większe niż wydatki (rozchody). Nieprzestrzeganie tej zasady prowadzi do zadłużenia, które szybko może przekształcić się w nadmierne bez perspektywy wyjścia z pułapki zadłużeniowej. Większość gospodarstw domowych w Polsce, podobnie jak w innych krajach, stara się nie wydawać wszystkich pieniędzy otrzymywanych z różnych źródeł na bieżącą konsumpcję i część środków zaoszczędzić. Istotą oszczędzania jest rezygnacja z konsumpcji bieżącej na rzecz konsumpcji w przyszłości.

Do najczęstszych motywów oszczędzania zaliczamy chęć zgromadzenia środków na większe wydatki planowane w przyszłości, zabezpieczenie się na wypadek utraty pracy bądź otrzymywania niskiej emerytury w wieku poprodukcyjnym oraz dążenie do zgromadzenia określonego majątku dla potomnych. Oszczędzający, w zależności od tego na co odkładają, posiadanej wiedzy o dostępnych formach oszczędzania i stosunku do ryzyka związanego z poszczególnymi instrumentami oszczędzania, wybierają najlepszą dla siebie formę lokowania swoich oszczędności. Idealny byłby produkt oszczędnościowy, który jednocześnie jest:

• łatwo dostępny dla zainteresowanych inwestorów;
• bezpieczny, czyli gwarantujący zwrot zainwestowanych środków w terminie wraz z określonym dochodem;
• płynny, tzn. łatwo zamienialny na pieniądz w każdym momencie, i to bez dodatkowych kosztów dla inwestora;
• rentowny, czyli umożliwiający uzyskanie dodatniej stopy zwrotu z inwestycji;
• korzystny pod względem podatkowym1.

W praktyce nie ma idealnych instrumentów oszczędnościowych czy inwestycyjnych spełniających wszystkie te kryteria. Gdy dany produkt oszczędnościowy spełnia jedno kryterium, to najczęściej nie spełnia drugiego, np. lokata a vista, która jest płynnym instrumentem finansowym, jest nisko oprocentowana, czyli cechuje się niską rentownością. Z kolei instrumenty rokujące wysoki dochód, jak np. derywaty, wiążą się z możliwością całkowitej utraty kapitału, są więc mało bezpieczne. Zaś lokowanie pieniędzy w bardzo bezpieczne przedsięwzięcia nie pozwala inwestorowi wiele zarobić.

Powiększenie zasobów rzeczowych gospodarstwa domowego zawsze wiąże się z ...