Historia: Bank z długą historią (3) Przyszłość zaczyna się dziś, a korzenie teraźniejszości stanowi przeszłość, również ta, o której tylko niewielu wie…

Bartosz Kublik
prezes zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej

Dwubiegunowe rolnictwo

Z danych GUS wynika, że rolnictwo nabiera w Polsce dwubiegunowego charakteru. Z jednej strony zwiększa się grupa gospodarstw silnych, dających dobre dochody. Jednocześnie rośnie liczba gospodarstw małych, ekonomicznie niewydolnych, dla których istnieją trzy drogi rozwoju. Mogą trwać w stagnacji, zapewniając właścicielom jedynie minimalne środki na najprostsze potrzeby bytowe; pójść drogą zwiększenia wydolności ekonomicznej albo też szukać dodatkowego dochodu poza rolnictwem. Dwie ostatnie opcje dają szanse na poprawę dochodów ludności wiejskiej, ale napotykają też ograniczenia. Wzmocnienie siły ekonomicznej gospodarstw trafia na barierę kapitałową, barierę w podaży ziemi i mentalnościową. Zwiększanie dochodów pozarolniczych ograniczone jest zbyt małym popytem na pracę w miastach oraz niedopasowaniem oferowanych umiejętności do rynku pracy.

Taki obraz polskich obszarów wiejskich poprawiło przystąpienie do Unii Europejskiej. Pojawiła się szansa zwielokrotnienia środków na przeobrażenie strukturalne terenów poza tzw. centrami rozwoju. Możliwości te stały się również szansą dla banków spółdzielczych. Znaczny strumień pieniędzy przeznaczono bowiem dla tradycyjnych ich klientów, tj. głównie rolników, drobnych przedsiębiorców działających na terenach wiejskich i małomiasteczkowych oraz dla samorządów. Pierwszy raz po 1989 r. pojawiła się szansa na poważne przeobrażenie oblicza polskiej wsi. Szacuje się, że tylko do rolnictwa, a dokładnie do sektora rolno-spożywczego, w latach 2004-2013 trafiło z budżetu Unii i z krajowych środków uzupełniających około 48 mld euro, nie licząc funduszy postawionych do dyspozycji małych i średnich przedsiębiorstw oraz samorządów terytorialnych. Podstawowymi pozycjami w tej kwocie były dopłaty bezpośrednie (około 22 mld euro) oraz fundusze strukturalne (około 22 mld euro).

Poważna część szacowanych sum (fundusze strukturalne) została zainwestowana i w znacznej mierze podniosła konkurencyjność i wydolność gospodarstw, zwielokrotniając eksport polskich produktów spożywczych, szczególnie do państw UE. Poważne inwestycje w infrastrukturę samorządy poczyniły, podnosząc poziom cywilizacyjny prowincji i czyniąc ją bardziej kuszącą dla ewentualnych inwestorów. Natomiast konsumpcja części środków unijnych zwiększyła popyt, nie bez wpływu na przedsiębiorstwa funkcjonujące na wsi i w małych miastach. Zresztą podobny efekt konsumpcyjny może być udziałem aktualnego rządowego programu „Rodzina 500+”.

Choć nakłady zwielokrotnione na obszary prowincjonalnej Polski dokonały znaczącej sanacji, należy uznać, że proces ten zostanie dokończony tylko w warunkach utrzymania wysokiego tempa przyrostu PKB w całej gospodarce przez długi okres.

Ekonomiczna i kulturowa globalizacja

Bardzo ważnym trendem występującym w makrootoczeniu banków spółdzielczych jest proces ekonomicznej i kulturowej globalizacji. Niesie on pewne zagrożenia dla banków spółdzielczych. Współczesna gospodarka rynkowa (choć z założenia oparta na konkurencji) paradoksalnie, monopolizacji. Mnożyć można przykłady niekończących się fuzji, przejęć i w efekcie opanowania rynku przez kilka wiodących marek zarówno w wielu sektorach światowej, jak również polskiej, gospodarki – w handlu, mediach, przemyśle, również w usługach finansowych.

Konsolidacja ma swe przyczyny w poszukiwaniu efektów skali, ale przede wszystkim w dążeniu do władania rynkiem w swojej dziedzinie i uzyskania quasi-monopolistycznej pozycji. Jako że wielu uważa ów trend za nieodwracalny, zasadne staje się pytanie o sens funkcjonowania ...