Historia: Bank z długą historią (2)

Bartosz Kublik
prezes zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej

Świadomość tego faktu przyświecała zespołowi Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej, który pod kierunkiem prezesa zarządu Bartosza Kublika przygotował dla potrzeb „Rocznika Ostrowskiego” obszerną monografię bankowości w mieście i okolicach. Dzięki uprzejmości kierownictwa banku uzyskaliśmy możliwość publikacji materiału, który – odbiegając nieco od tego, co zwykliśmy prezentować na co dzień – dostarczy z pewnością wielu inspirujących informacji.

Zakładamy, że cykl planowanych publikacji, bo obszerność materii nie pozwala na jednorazową edycję całości materiału, zachęci inne społeczności w bankach spółdzielczych do podjęcia trudu przygotowania podobnych opracowań, które z przyjemnością opublikujemy. W tym numerze zamieszczamy drugi odcinek monografii.

Lata okupacji 1939-1945

Okres II wojny światowej to czas niezwykle trudny dla działaczy Banku Ludowego w Ostrowi Mazowieckiej. Miasto i powiat ostrowski zostały zajęte przez okupanta już 8 września 1939 r. i włączone do Generalnej Guberni. Wschodnia część powiatu znalazła się pod okupacją sowiecką, zaś nowa granica jednocześnie odcięła znaczną część klientów instytucji. Sam bank spotkał los podobny do innych banków spółdzielczych na terenach włączonych do Rzeszy. Został zamknięty, jego majątek rozgrabiono, a dokumenty wywieziono. Jednak po kilkumiesięcznej przerwie spowodowanej działaniami wojennymi, bank wznowił działalność w okupacyjnej rzeczywistości pod okiem niemieckiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Jego działalność musiała się ograniczyć do miast i gmin pozostających na terytorium Generalnej Guberni. Nie zachowało się wiele dokumentów świadczących o działalności banku w okresie II wojny światowej. Jednak na podstawie tych, do których udało się dotrzeć Zbigniewowi Krutczence i Krzysztofowi Mielnikiewiczowi, można stwierdzić, że w 1940 r. zmieniono statut banku, zmieniając jego nazwę na Bank Ludowy – Spółdzielnia z odpowiedzialnością ograniczoną.

Pracownicy banku z poświęceniem i oddaniem starali się wypełniać swoje obowiązki wobec klientów i okupowanej Polski. Niemal wszyscy członkowie zarządu i rady nadzorczej byli zaangażowani w działalność konspiracyjną, głównie w Narodowej Organizacji Wojskowej, a potem w AK. Przy okazji koniecznych i częstych podróży służbowych do Warszawy, pracownicy banku pełnili jednocześnie rolę kurierów, łączników i kolporterów prasy podziemnej.

Działalność banku po II wojnie światowej

28 sierpnia 1944 r. zniszczoną w 60% Ostrów zajęły oddziały Armii Czerwonej. Rozpoczął się okres odbudowy miasta oraz pozycji Banku Ludowego. Zapotrzebowanie społeczeństwa na kredyty było ogromne, a jego możliwości w tym zakresie bardzo skromne, tym bardziej że na banku ciążył obowiązek spłaty przedwojennych długów. Zmiany ustrojowe nie wróżyły nic dobrego dla spółdzielczości. Do władz banku zostali skierowani działacze polityczni nowej władzy przy wykluczeniu niewygodnych członków. Bank stopniowo tracił swoją niezależność na rzecz podporządkowania bankowi państwowemu. Otrzymał nową nazwę: Gminna Kasa Spółdzielcza z odpowiedzialnością i udziałami w Ostrowi Mazowieckiej i pozbawiono go prawa gromadzenia wkładów oszczędnościowych na własny rachunek i wydawania książeczek wkładowych. Wpłaty szły na rachunek Polskiej Kasy Oszczędności. Większość budynku zajął Oddział Narodowego Banku Polskiego, Bank Rolny i PSS „Społem”. Właścicielowi pozostawiono jedynie kilka niewielkich pomieszczeń.