Historia: Bank z długą historią (1)

Bartosz Kublik
prezes zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej

Świadomość tego faktu przyświecała zespołowi Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej, który pod kierunkiem prezesa zarządu Bartosza Kublika przygotował dla potrzeb „Rocznika Ostrowskiego” obszerną monografię bankowości w mieście i okolicach. Interesujący rys historyczny sięga czasów panowania Zygmunta Augusta, acz – jak napisano we wstępie monografii – bankowość spółdzielcza na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego datuje się w okresie, kiedy tyle było Polski, ile własności w polskich rękach. Równie interesujące są odniesienia do współczesnych zjawisk i procesów, których zasięg, dynamika i skutki, daleko wykraczają poza lokalny wymiar działania bankowości spółdzielczej, choć wprost na warunki jej funkcjonowania rzutują. W tym stanie rzeczy, dzięki uprzejmości kierownictwa Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej, uzyskaliśmy możliwość publikacji materiału, który odbiegając nieco od tego, co zwykliśmy prezentować na co dzień, dostarczy z pewnością wielu inspirujących informacji. Mamy nadzieję, że cykl planowanych publikacji, bo obszerność materii nie pozwala na jednorazową edycję całości zgromadzonego materiału, zachęci inne społeczności w bankach spółdzielczych do podjęcia trudu przygotowania podobnych opracowań, które z przyjemnością opublikujemy.

Dobre zarządzanie

Pierwsze banki spółdzielcze na ziemiach polskich powstały przeszło sto pięćdziesiąt lat temu, głównie na obszarze zaboru pruskiego i austriackiego. Nieco później zaczęły powstawać także na ziemiach położonych w zaborze rosyjskim. Ich twórcom przyświecały idee pozytywistyczne oraz chęć budowy ekonomicznego potencjału wspierającego polskich kupców, rzemieślników, wytwórców, pierwszych lokalnych przemysłowców i rolników. Bankowy ruch spółdzielczy w Polsce rodził się równolegle do podobnych zjawisk w wyżej rozwiniętych regionach Europy. Stąd polskie spółdzielnie finansowe zakładano, wykorzystując wzorce niemieckie i austriackie. Z tym, że w naszych warunkach ideom samorządności, solidarności, równości i pomocniczości towarzyszyły jednocześnie wartości związane ze wzmacnianiem polskości przy jednoczesnym braku suwerennego państwa. Nie jest przypadkiem, że najsilniejszy rozwój spółdzielczych instytucji finansowych na ziemiach polskich nastąpił po zakończonych niepowodzeniem wielokrotnych zrywach zbrojnych mających na celu odzyskanie niepodległości.

Przez kolejne lata polskie banki spółdzielcze rozwijały się całkiem dobrze. Ostatni światowy kryzys finansowy przetrwały w dobrej kondycji – sektor spółdzielczy zwiększył swój udział w aktywach sektora bankowego ogółem z rekordowo niskiego 4,8% w roku 2008 do 6,9% w 2016 r. (przy czym łącznie z dwoma bankami zrzeszającymi wynosi on ok. 9%). Na koniec 2016 r. w Polsce działało 560 banków spółdzielczych różnej wielkości, zrzeszonych wokół dwóch banków zrzeszających (SGB w Poznaniu i BPS w Warszawie). Bank Spółdzielczy w Ostrowi Mazowieckiej jest członkiem Grupy BPS (Banku Polskiej Spółdzielczości).

Rys historyczny spółdzielczości na ziemi ostrowskiej1

Bractwo Literackie – pierwsza kasa pożyczkowa

Tradycje spółdzielczości bankowej w Ostrowi Mazowieckiej sięgają XVI w. Wiąże się je z objęciem w 1564 r. probostwa przez księdza Andrzeja Patrycego Nideckiego – wybitnego humanisty, sekretarza króla Zygmunta Augusta, doktora obojga praw po studiach w Padwie, sprawnego administratora i gospodarza. Po przybyciu do Ostrowi wybudował nowy kościół, następnie – z jego inicjatywy – 9 czerwca 1566 r. powołano Bractwo Literackie, skupiające zamożnych mieszczan i okoliczną szlachtę oraz Szkotów, którzy uciekając przed prześladowaniami religijnymi, trafili do Ostrowi. Bractwo łączyło cele religijne z lokalnym życiem towarzyskim, założyło i prowadziło szpital i pomagało ubogim. Zajmowało się również udzielaniem pożyczek pieniężnych. Była to pierwsza w dziejach miasta kasa pożyczkowa.

Towarzystwo Oszczędnościowo-Pożyczkowe w Ostrowiu Łomżyńskim

Wiek XIX na ziemiach polskich to nie tylko okres zrywów niepodległościowych, represji zaborców, germanizacji i rusyfikacji. To jednocześnie czas likwidacji pańszczyzny, rozwoju przemysłu i tworzenia się zalążków kapitalizmu. W historii Ostrowi ważnym wydarzeniem było ustanowienie powiatu ostrowskiego w 1866 r. i włączenie ...