Gospodarka: Konkurencja czy współpraca

Piotr Masiukiewicz

Fenomen sharing economy to zjawisko ostatnich lat w krajach rozwiniętych; będące społeczną reakcją na kryzysy, pułapki zadłużenia, wysokie zyski wielkich korporacji, niszczenie środowiska czy marnotrawstwo su­rowców i produktów. To nie tylko nowa teoria, ale i wielki ruch społeczny. Obserwacja funkcjonowania gospodarki współdzielenia wskazuje, że zaczął się nowy okres edukacji rynkowej i racjonalności ekonomicznej w zachowaniach konsumentów. „TIME Magazine” nazwał sharing econo­my jedną z 10 idei, które zmienią świat.

Rynek działający na zasadzie peer-to-peer (P2P; czyli konsument dla konsumenta) wydaje się mieć dużą przy­szłość, ale stanowi poważne zagrożenie konkurencyjne dla wielkich korporacji finansowych, handlowych i usługowych. Jakie będą reakcje dużych firm, trudno obecnie przewidzieć.

Można postawić tezę, że segment gospodarki współ­dzielenia będzie się dynamicznie rozwijał i będzie ważną częścią koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego (circular economy); mimo barier i zagrożeń, jakie się tu pojawia­ją. Gospodarka obiegu zamkniętego jest nową koncepcją rynku bardziej efektywnego dla środowiska ekologicznego oraz społecznego. Taka koncepcja rozwoju gospodarczego jest obecnie tworzona w Komisji Europejskiej.

Podwójne tworzenie wartości

Przedsięwzięcia gospodarcze nazwane ogólnie sharing economy mają różne definicje; w ujęciu zarówno szero­kim, jak i wąskim. Nie ma jednej oficjalnej definicji, różne są też nazwy: „sharing economy,” „peer economy”, „colla­borative economy”, „on-demand economy”, „collaborative consumption”.

Moja definicja gospodarki współdzielenia, jest nastę­pująca: „przedsięwzięcia typu sharing economy są to byty organizacyjno-prawne lub byty nieformalne, zorganizowane przez grupę osób, które świadczą usługi lub odsprzedają uży­wane towary (second-hand assets) po niskich cenach. Są to przedsięwzięcia non profit i mają charakter samopomocy”. Ważną cechą działalności w tym segmencie rynku jest po­moc wzajemna (samopomoc). W świetle powyższej definicji do sharing economy można zaliczyć tzw. przedsiębiorstwa społeczne, ale nie można zaliczyć np. spółdzielczych kas oszczędnościowo­-kredytowych nastawionych na zysk.

Główne cechy przedsięwzięć go­spodarczych o charakterze samopo­mocowym są następujące:

• zaufanie jako podstawa transakcji,
• korzystanie z internetu i mediów społecznościowych dla nawiązania kontaktu handlowego bezpośred­nio (C2C),
• typy transakcji: wynajęcie, wymia­na, sprzedaż używanych rzeczy za symboliczną cenę,
• brak regulacji prawnych takich transakcji,
• w części działalności brak rejestra­cji formalnej takich przedsięwzięć (to znaczy nie ujawniane są w reje­strze przedsiębiorstw),
• niskie lub brak zapłaty podatków i innych obciążeń pu­bliczno-prawnych,
• niskie ceny lub działania non profit,
• niskie lub zerowe koszty krańcowe,
• oferowanie okazji (np. wolne miejsce w samochodzie),
• ryzyko klientów (customers) związane z umowami ust­nymi lub mailowymi.

Działalność w tym sektorze tworzy podwójne wartości – to znaczy wartość dla klienta i wartość dla społeczeństwa, rozumianą jako wzrost racjonalności i efektywności ma­kroekonomicznej zgodnie z zasadami: nie musisz kupić, możesz pożyczyć, nie musisz mieć nowej rzeczy, nie musisz wszystkiego wyrzucać itd.

W ujęciu gospodarki lokalnej korzyścią tej koncepcji są nowe miejsca pracy, tańszy dostęp do usług, integracja na ba­zie współdzielenia; ale także koszty krańcowe zbliżone do zera.

Skala zjawiska w praktyce

Obserwacja funkcjonowania gospodarki współdzie­lenia wskazuje, że ten ...