Globalny wzrost systemowego ryzyka społecznego nie oszczędził także rozwiniętych gospodarek

Wskaźnik ryzyka społecznego[1] obejmuje dwanaście wskaźników – czynników strukturalnych, mierzących mocne i słabe strony oraz postrzeganie ram politycznych, instytucjonalnych i społecznych w 185 krajach.

Polska i Europa Środkowo-Wschodnia (ujęta w załączonym raporcie jako „Rozwijająca się Europa”) – w ujęciu grupowym stabilizacja, chociaż nie poprawa w zakresie ryzyka społecznego jak np. w Europie Zachodniej.

W 2021 roku systemowe ryzyko społeczne na świecie jest na świecie silniejsze niż w roku 2020

Tym niemniej kraje Europy Środkowej jak Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia odnotowały wyraźna poprawę, spadek ryzyka społecznego i awans w jego zestawieniu, znajdując się w nim powyżej Polski.

Streszczenie raportu:

– Zgodnie z badaniami Euler Hermes w 2021 roku systemowe ryzyko społeczne na świecie jest na świecie silniejsze niż w roku 2020 – średni wynik SRI uległ globalnemu obniżeniu (-1,1 pkt). Co więcej – kryzys Covid-19 pogłębił przepaść między gospodarkami zaawansowanymi (AE) a rynkami wschodzącymi (EM).

W 2021 roku systemowe ryzyko społeczne zmniejszyło się dla AE ogółem (SRI wzrosła o +3 pkt), ale jednocześnie wzrosło zarówno w Azji Wschodzącej (-1 pkt), na Bliskim Wschodzie (-0,8 pkt), w Ameryce Łacińskiej (-5 pkt), jak i w Afryce (-1,5 pkt).

Pierwszą piątkę rozwiniętych gospodarek z najniższym ryzykiem społecznym wg badań Euler Hermes tworzą kraje skandynawskie i Szwajcaria.

Warto jednak zauważyć, iż w innych rozwiniętych gospodarkach (jak Stany Zjednoczone, Francja, Portugalia i Grecja) odnotowaliśmy jednak w roku 2021 pogorszenie wskaźnika ryzyka społecznego ze względu na pewien wzrost nierówności dochodowych i dostrzegalny spadek skuteczności rządów.

– Analizując działania gospodarcze podjęte w odpowiedzi na Covid-19, Euler Hermes znalazł miękkie dowody na to, że ryzyko społeczne w ujęciu trendów spadało głównie w krajach o silnej reakcji fiskalnej, i/lub w których bezrobocie było utrzymywane pod kontrolą.

Zagłębiając się w przyczyny tego stanu rzeczy, ekonomiści Euler Hermes doszli do wniosku, że jeśli polityka rynku pracy, mająca na celu rozwiązanie problemu bezrobocia związanego z Covid-19 została wdrożona głównie poprzez wsparcie dla firm, jak ma to miejsce w większości gospodarek o niskim i niskim średnim dochodzie, wówczas wszelkie istotne zmiany w zakresie ryzyka społecznego można przypisać wyborowi interwencji w ramach Covid-19.

Czytaj także: Pandemia odcisnęła piętno na biznesie: przyrost zaległości przedsiębiorstw przyspieszył, jest ich już niemal 38,5 mld zł

– Ponieważ rządy pracują nad stworzeniem po pandemii silniejszych instytucji, zdolnych skuteczniej i sprawniej wypełniać swoje zadania w przyszłości, Euler Hermes zidentyfikował w swoich przekrojowych badaniach trzy priorytety, na których należy się skoncentrować, aby zminimalizować ryzyko społeczne w przyszłości:

Bezpieczeństwo żywnościowe: światowe ceny żywności wzrosły o +43% od początku pandemii, i w związku z tym wg szacunków niedostatku żywności doświadczyło 70 ‒ 161 milionów osób więcej niż przed pandemią.

W tym kontekście konieczna jest głęboka zmiana w globalnym systemie żywnościowym i rolniczym, jeśli chcemy nakarmić tę część populacji, która dziś jest głodna, oraz dodatkowe 2 miliardy ludzi, o które zwiększy się globalna populacja do 2050 roku.

Nierówność płci: równouprawnienie płci również ucierpiało na skutek Covid-19, przy czym w wielu częściach świata wzrasta nawet przemoc wobec kobiet i dziewcząt, a dziury w ochronie socjalnej w obliczu rosnącego ubóstwa sprawiają, że kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni.

W tym kontekście programy naprawcze powinny uwzględniać konsekwencje związane z płcią, usuwając bariery prawne stawiane wobec kobiet i wzmacniając wysiłki na rzecz ich ochrony przed przemocą.

Nierówność dochodów: rosnąca nierówność dochodów zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, wymaga od rządów przebudowy i ponownego wdrożenia tradycyjnej interwencji publicznej na rynku pracy, w ubezpieczeniach społecznych i innych politykach społecznych.

Czytaj także: W czasie pandemii bardziej kontrolujemy domowe budżety; uważamy, że nasze finanse pogarszają się

Europa Środkowo-Wschodnia i Polska: stabilizacja, chociaż nie poprawa w zakresie ryzyka społecznego

W ujęciu regionalnym, ogólne ryzyko społeczne w Europie Środkowo-Wschodniej (Wschodzącej) pozostało stosunkowo umiarkowane i niezmienione w ciągu ostatnich 18 miesięcy. Istnieje jednak duża wewnątrzregionalna przepaść pomiędzy bogatszymi i biedniejszymi krajami.

Dziewięć z 11 państw członkowskich UE w tym regionie ma wynik wskaźnika Ryzyka Społecznego Euler Hermes przekraczający 60 i dorównujący wielu krajom azjatyckim. Sugeruje to, że członkostwo w UE nie tylko zwiększa dobrobyt, ale także stabilność społeczną. Wyjątkiem są Bułgaria i Rumunia ‒ najbiedniejsi członkowie UE, osiągający szczególnie złe wyniki w zakresie zaufania do rządu.

Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu ostatnich 18 miesięcy większość państw członkowskich UE odnotowała również spadek ryzyka społecznego (a tym samym wzrost punktacji naszego zestawienia). Można to przypisać silnym bodźcom fiskalnym (w postaci wydatków socjalnych), ochronie rynku pracy i względnej stabilności waluty.

Ryzyko społeczne w rozwijającej się części Europy wzrosło w większości krajów byłej WNP, niektórych krajach bałkańskich i Turcji.

Polska – utrzymała swoje miejsce z poprzedniego badania (40), a skumulowany wskaźnik dla Polski prawie nie uległ zmianie i wyniósł 62 punkty.

Trzeba jednak zauważyć, iż oprócz krajów naszego regionu, których ryzyko społeczne (i miejsce w zestawieniu porównawczym) pogarszały się, jak np. na Ukrainie, były też liczne kraje notujące wyraźną poprawę – spadek ryzyka społecznego i awans w jego zestawieniu na tle innych krajów.

Estonia zajęła miejsce 16, Czechy – 19 (awans o 14 pozycji !), Słowenia 20, a Słowacja 26 (awans o 10 pozycji od poprzedniego badania), Węgry 33 miejsce (awans o 16 pozycji od poprzedniego badania).

Pełny raport: tutaj

[1] Wskaźnik ryzyka społecznego Euler Hermes obejmuje 185 krajów – klasyfikując je w skali od 0 (najwyższe ryzyko) do 100 (najniższe ryzyko).

Wśród branych pod uwagę 12 czynników są m.in.: trend wzrostu realnego PKB na mieszkańca, nierówność dochodów mierzona indeksem GINI, wskaźnik poziomu zatrudnienia w danej populacji, ale też np. deprecjacja waluty, zwiększającą zakres inflacji z importu, w szczególności w odniesieniu do cen żywności i energii, co jest typowym czynnikiem wywołującym niezadowolenie społeczne.

Wskaźnik ryzyka społecznego nie mierzy prawdopodobieństwa wystąpienia kryzysu społecznego ani nie przewiduje kolejnego wydarzenia związanego z niepokojami społecznymi. Jest to raczej wskaźnik podatności na zagrożenia, który skupia się na długoterminowych strukturalnych determinantach ryzyka społecznego.