Forum Liderów Banków Spółdzielczych: Zarządzanie ryzykiem bankowym

Michał Ołdakowski

W ciągu tych trzech lat przeprowadziliśmy ponad 280 audytów, a jeśli chodzi o ryzyko kredytowe, to w tym roku zamykamy cykl audytowy. Oznacza to, że niemal każdy z naszych uczestników co najmniej raz przeszedł ten audyt. Wydaje się zatem, że dość dobrze zdiagnozowaliśmy już najistotniejsze ryzyka i problemy występujące w bankach i możemy pokusić się o sformułowanie podstawowych rekomendacji. Przygotowane przez nas rekomendacje można zaklasyfikować do kilku kategorii.

Są to:

• ryzyko kredytowe,
• rentowność i kapitał,
• ryzyko operacyjne oraz IT,
• struktura organizacyjna i zarządzanie bankiem.

Rekomendacje w zakresie ryzyka kredytowego

Działalność kredytowa to jeden z najważniejszych obszarów działalności banku spółdzielczego. Jej dynamiczny, ale dostosowany do możliwości instytucji, rozwój jest niezbędny, ponieważ stanowi najważniejsze źródło dochodów we właściwie zarządzanych bankach. Jest to również obszar, w którym niewłaściwie skonstruowane procesy, złe procedury, niekompetentny personel czy w końcu zbyt duży apetyt na ryzyko może doprowadzić do katastrofy. Choć średni poziom ryzyka, mierzony wskaźnikiem kredytów zagrożonych, w bankach spółdzielczych IPS-SGB jest w dalszym ciągu niższy niż w konkurencyjnych bankach komercyjnych czy w całym sektorze banków spółdzielczych, to tendencje wskazują na powolne, ale systematyczne pogarszanie się jakości portfeli kredytowych. Dlatego też w działalności kontrolnej i prewencyjnej Spółdzielczego Systemu Ochrony szczególną uwagę zwracamy na ryzyko kredytowe. Doświadczenia wynikające zarówno z audytów, jak i z najtrudniejszych przypadków związanych z restrukturyzacją banków spółdzielczych wskazują na dwa najistotniejsze problemy, których zlekceważenie może być brzemienne w skutkach. Są to w naszej ocenie: zbyt duży apetyt na ryzyko oraz niewłaściwe zarządzanie portfelem należności zagrożonych.

Pierwszy z problemów wynika często z chęci szybkiego zbudowania portfela pracujących kredytów. W takim przypadku dochodzi do nieprawidłowości w ocenie zdolności kredytowej w związku z gwałtownym pozyskiwaniem nieznanych dotąd klientów, bez należytej oceny prowadzonej przez nich działalności czy adekwatności proponowanych zabezpieczeń. Jeżeli dodatkowo bank ulegnie pokusie szybkiego zbudowania portfela kredytowego poprzez angażowanie się w duże ekspozycje i w konsekwencji nadmierną koncentrację – to ujawnienie się problemów jest tylko kwestią czasu.
Na drugi problem, tj. niewłaściwe zarządzanie portfelem należności zagrożonych, wpływ ma wiele czynników. Pierwszym jest zazwyczaj niewłaściwie zorganizowany proces monitoringu, który nie ujawnia w odpowiednim czasie rosnącego poziomu ryzyka związanego z danym klientem lub grupą klientów. Nawet jeśli w ramach wspomnianego procesu udaje się zidentyfikować rosnący poziom ryzyka, to banki nie posiadają odpowiednich zasobów ani kompetencji do podjęcia wczesnych działań proaktywnych w celu przeciwdziałania zachodzącym negatywnym procesom. Drugim zaobserwowanym przez nas czynnikiem ryzyka jest prowadzenie pozornych działań restrukturyzacyjnych lub zaniechanie windykacji. W niektórych przypadkach, w związku z tym, że „zepsuciu” ulegają duże ekspozycje kredytowe, których identyfikacja może doprowadzić do powstania straty, bank zamiast dochodzić roszczeń, rozpoczyna „pseudo-restrukturyzację”. Zwykle sprowadza się ona do nieuzasadnionego aneksowania umów, w ramach których dochodzi do kapitalizacji niespłaconych odsetek i nierealnego wydłużenia terminów spłat.

W związku z powyższym, aby zapobiec generowaniu nadmiernego ryzyka kredytowego wśród uczestników systemu ochrony, sformułowaliśmy następujące rekomendacje:

• niepodejmowanie nadmiernego ryzyka w transakcjach kredytowych w stosunku do posiadanych kompetencji (unikanie ryzykownych branż, nierozpoznanych klientów, skomplikowanych transakcji);
• podejmowanie ...