EBC będzie mocniej chronić gotówkę

Fabio Panetta, członek zarządu Europejskiego Banku Centralnego, wystąpił podczas 5. Międzynarodowej Konferencji Gotówkowej Bundesbanku we Frankfurcie poświęconej roli gotówki w czasach zawirowań. Przemówienie tym ważniejsze, że w włoski ekonomista przewodniczy też Radzie ds. płatności detalicznych w euro jako przedstawiciel EBC.

Rzadziej płacimy gotówką, ale rośnie na nią popyt

Według EBC pandemia przyspieszyła cyfryzację gospodarki o siedem lat, ale nie oznacza to wcale końca gotówki. Ta ostatnia odgrywa bowiem dla banku centralnego kluczową rolę w strefie euro.

Choć podczas ostatniego kryzysu zmalało użycie gotówki jako środka płatniczego, mocno wzrósł na nią popyt.

Dlatego Eurosystem jest zobowiązany do ochrony gotówki gwarantując jej dostępność i akceptowalność jako środka płatniczego w przyszłości – także po ewentualnym uruchomieniu cyfrowego euro.

Gotówka na niepewne czasy

Pandemia sprawiła, że ilość gotówki zdeponowanej w bankach centralnych i bankach komercyjnych spadła w strefie euro o około 20-25 proc. Według wyników badania z połowy 2020 r. około 40 proc. respondentów korzystało z niej rzadziej niż wcześniej. To oczywiście głównie efekt ekspansji handlu elektronicznego.

Podczas kryzysu ludzie zwrócili się do gotówki jako narzędzia do zarządzania niepewnością

Jednak mimo istotnego spadku wykorzystania gotówki do dokonywania płatności, zaobserwowano równoległy wzrost popytu na banknoty euro między marcem 2020 a majem 2021 o 190 mld euro, czyli 550 euro na mieszkańca. Panetta zauważył, że druga faza blokad wywołała również silny popyt na banknoty.

Zdaniem przedstawiciela EBC, jednym z możliwych wyjaśnień tego paradoksu, czyli rosnącego popytu na banknoty przy spadku płatności gotówkowych, jest fakt, że podczas kryzysu ludzie zwrócili się do gotówki jako narzędzia do zarządzania niepewnością.

Na początku pandemii konsumenci – zwłaszcza najmniej zamożni – ograniczali wydatki zwiększając swoje zasoby płynnych aktywów. Gotówka okazuje się zaś najbardziej płynnym aktywem dla tych, którzy chcą zaspokoić swoje zwiększone preferencje w zakresie płynności.

Zdecydowana większość gotówki, około jednego biliona euro, jest dziś utrzymywana jako aktywa i wykorzystywana sporadycznie do płatności lub znajduje się w obiegu poza strefą euro.

Unikalne cechy gotówki

Gotówka ma też unikalne cechy, które leżą u podstaw jej popytu. Np. jest jedynym sposobem na zagwarantowanie włączenia finansowego, gdyż umożliwia użytkownikom dokonywanie płatności bez żadnych kosztów.

Zdaniem EBC prywatne koszty ograniczenia dostępu do gotówki wydają się dziś znacznie większe niż społeczne korzyści z ograniczenia nielegalnej działalności związanej z gotówką

W strefie euro jest wciąż ponad 13 milionów dorosłych, którzy nie posiadają konta bankowego polegając na gotówce. Ponadto gotówka pozwala każdemu – w tym osobom starszym, niedowidzącym i niepełnosprawnym – sprawdzić, czy pieniądze, których używają, są autentyczne.

Gotówka spełnia też swoją rolę w edukacji finansowej ze względu na fakt, że dzieci poniżej 15 roku życia używają gotówki płacąc z kieszonkowego.

Zdaniem EBC prywatne koszty ograniczenia dostępu do gotówki wydają się dziś znacznie większe niż społeczne korzyści z ograniczenia nielegalnej działalności związanej z gotówką.

Zresztą, aby rozwiać obawy związane z taką działalnością, Eurosystem nie emituje już banknotów euro o największym nominale. Poza tym banknoty i monety euro mają też swój wymiar polityczny – są najbardziej odczuwalnym symbolem integracji europejskiej.

Panetta spodziewa się, że właśnie ze względu na wiele z tych wskazanych ról, gotówka przetrwa rewolucję cyfrową i ludzie będą z niej korzystać przez wiele lat. Ewentualne ryzyko, które się pojawia, wynika głównie z braku chęci jego przyjmowania przez sprzedawców.

Strategia EBC wobec gotówki do 2030 roku

Dlatego EBC zamierza chronić rolę gotówki zarówno jako środka płatniczego, jak i składu wartości. W swojej strategii do 2030 roku wyróżnił cztery kluczowe cele:

• zapewnianie wydajnej i solidnej podaży gotówki, co wynika z Traktatu UE;
• zapewnienie, aby banknoty i monety euro były powszechnie akceptowane przez akceptantów i dostępne dla konsumentów jako część koszyka instrumentów płatniczych;
• dostarczanie bezpiecznych, nowoczesnych banknotów euro, uznając ich rolę jako silnego symbolu integracji europejskiej;
• ocena i zmniejszenie wpływu środków pieniężnych na środowisko dzięki nowym produktom i procesom, w tym wykorzystaniu w 100 procentach zrównoważonej bawełny i zakazowi składowania odpadów banknotów.

Już jesienią możemy się spodziewać raportu specjalnej grupy roboczej, która analizuje adekwatność usług gotówkowych i zachowania infrastruktury gotówkowej w strefie euro.

Eurosystem będzie gwarantował, aby w erze cyfrowej wszyscy obywatele mieli bezpłatny dostęp do bezpiecznego, suwerennego pieniądza, który szanuje prywatność i ma status prawnego środka płatniczego, co zapewni możliwość korzystania z niego wszędzie

Grupa – składając się z przedstawicieli banków centralnych, komercyjnych, pośredników w płatnościach oraz detalistów i stowarzyszeń konsumenckich – ma gwarantować różne spojrzenie na problem.

Także w rozważaniach EBC nad możliwym wprowadzeniem cyfrowym euro wnioskuje się, że cyfrowe euro ma być uzupełnieniem gotówki, a nie jej zamiennikiem, gdyż oba są ważne dla zapewnienia bezpiecznego pieniądza jako dobra publicznego, a gotówka jest podstawą oczekiwań obywateli wobec pieniądza banku centralnego.

Dlatego mimo szybkich zmian, Eurosystem będzie gwarantował, aby w erze cyfrowej wszyscy obywatele mieli bezpłatny dostęp do bezpiecznego, suwerennego pieniądza, który szanuje prywatność i ma status prawnego środka płatniczego, co zapewni możliwość korzystania z niego wszędzie.