Dobry klimat kredytowy, ale konsumenci ostrożni

Raport stanowi część projektu badawczego, odnoszącego się do rynku consumer finance, realizowanego przez KPF wspólnie z Instytutem Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej. Przy analizie tych czynników należy też uwzględnić politykę kredytową banków. A, według deklaracji przewodniczących komitetów kredytowych, kryteria udzielania kredytów zostały w ostatnim czasie złagodzone. Pozytywny sygnał dla rynku może też stanowić wysoki wskaźnik tzw. ufności konsumenckiej.

Kredyty gotowkowe zaciągane powściągliwie

65,5% spośród ankietowanych polskich gospodarstw domowych nie posiada kredytu gotówkowego w instytucjach finansowych, a aż 56% badanych jednocześnie nie ma takiego zobowiązania i w ogóle nie zamierza  go zaciągać. Te wartości mogą potwierdzać generalną ocenę co do ostrożnego nastawienia gospodarstw domowych do zaciągania zobowiązań kredytowych. Co więcej, tendencja do takiego podejścia wydaje się umacniać, jeśli weźmiemy pod uwagę, że na początku badania, w 2007 roku, udział gospodarstw, deklarujących brak intencji brania kredytów gotówkowych, utrzymywał się na poziomie 40%. O ile jednak do 2011 rósł on systematycznie, o tyle już w trzech ostatnich latach daje się zaobserwować względną stabilizację w tej kategorii respondentów.

Zaledwie co dziesiąty ankietowany (10,1%) deklaruje, że ma w planach zaciągnięcie kredytu lub pożyczki (w tej kategorii mieszczą się zarówno gospodarstwa, nie mające pożyczki, jak i te, noszące się z zamiarem wzięcia kolejnej). W tej grupie zdecydowana większość, bo 9,1% to gospodarstwa domowe, które obecnie nie posiadają żadnych zobowiązań gotówkowych w formie pożyczki, a tylko 1% z nich, posiadając jakikolwiek kredyt gotówkowy, zamierza wziąć kolejny. 10,1% oznacza odsetek niższy od wskazań średniookresowych o 1,2 punktu procentowego i zarazem dość gwałtowny spadek w stosunku do II kwartału 2014 roku, kiedy to wyniósł on ok. 13%. – Jeśli uwzględnimy wyłącznie osoby już posiadające kredyt lub pożyczkę gotówkową, może to być efekt nie tylko ostrożnego nastawienia do zwiększania zadłużenia, ale także bardziej restrykcyjnego podejścia kredytodawców do wykorzystywania informacji kredytowej do szacowania zdolności kredytowej, składających wnioski aplikacyjne – zauważa Andrzej Roter, Dyrektor Generalny Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych.

Jeśli uwzględnić również gospodarstwa planujące utrzymać obecne zadłużenie na stałym poziomie, wówczas okaże się, że odsetek gospodarstw domowych pozytywnie zorientowanych na posiadanie i podejmowanie zobowiązań kredytowych, wynosi 18%. Choć jednocześnie warto zauważyć,  że udział tej kategorii gospodarstw domowych w ostatnim kwartale 2014 roku wyniósł 7,8% i był najniższy w całym analizowanym okresie. Dla porównania, w szczytowym momencie, w 2008 roku, osiągnął poziom 14%.

Znaczącym wahaniom, i to na przestrzeni trzech kwartałów 2014 roku, podlegał odsetek gospodarstw domowych deklarujących zmniejszenie posiadanego zadłużenia. O ile jeszcze w kwietniu ubiegłego roku gotowość do tego sygnalizowało 17,4% ankietowanych, o tyle pół roku później w planach ma to co czwarty respondent (25,8%).

Rośnie ufność konsumencka

Mimo podejścia gospodarstw, charakteryzującego się dużą dozą ostrożności, wskaźnik ufności konsumenckiej, współtworzony przez ocenę sytuacji na rynku pracy i w gospodarce, pozwala sądzić, że skłonność do finansowania potrzeb konsumpcyjnych kredytem lub pożyczką gotówkową będzie rosła, a nie malała. 

Od dwóch lat ankietowane w badaniu gospodarstwa domowe przewidują spadek bezrobocia i ta tendencja utrzymała się też w IV kwartale 2014 roku. Warto podkreślić, że odczucia respondentów wspierają twarde dane Głównego Urzędu Statystycznego,  uwiarygodniające ich oceny. Z danych GUS wynika, że liczba bezrobotnych spadła o 332 tysiące (15,5%) i na koniec ubiegłego roku wyniosła 1,83 mln.  Pozwalają one sformułować przypuszczenie,  że pozytywne nastroje co do kwestii zatrudnienia stworzą bardziej sprzyjające warunki do zaciągania kredytów/pożyczek gotówkowych.

– Jednym z czynników wpływających na rozwój sektora kredytów gotówkowych, jak i całego sektora kredytowego, jest poprawa nastrojów wśród konsumentów. Wzrost gospodarczy przekłada się bowiem na wzrost wynagrodzeń, co z kolei pobudza konsumpcję i zapotrzebowanie na pożyczki. Poprawa nastrojów wśród konsumentów oraz spadek bezrobocia to także czynniki, które determinują rozwój sektora kredytów gotówkowych. Bez trwałej poprawy w tych obszarach nie można liczyć na rozwój oraz utrzymanie jakości obsługi zobowiązań – uważa Michał Krajkowski, Główny Analityk Notus Doradcy Finansowi.
Na rosnącą ufność konsumencką zwraca również uwagę Bartłomiej Gryglewicz, ekspert eurobanku ds. produktów bankowych: – W kontekście stanu naszej gospodarki to bardzo pozytywne zjawisko. Nie dość, że konsumenci dobrze oceniają perspektywy na rynku pracy i swoją przyszłą sytuację finansową, to na dodatek ich decyzje są bardziej przemyślane i świadome.

Mimo nieznacznego w IV kwartale spadku nastrojów odnośnie oceny sytuacji gospodarczej, nie powinien on wywoływać niepewności, bowiem zarówno umiarkowany optymizm respondentów, jak i prognozy GUS, mówiące o wzroście gospodarczym za 2014 na poziomie 3,4%, wspólnie wydają się potwierdzać przyszłą poprawę sytuacji w tym obszarze.

Prognoza obsługi zobowiązań

Równie pozytywnie kształtuje się prognoza obsługi zobowiązań przez gospodarstwa domowe w najbliższych 12 miesiącach. W IV kwartale odnotowano pod tym względem wzrost aż o 3,6% w stosunku do poprzedniego badania, co oznacza, że udział ankietowanych deklarujących bezproblemową obsługę oscyluje wokół 35%. Jednocześnie wyniki badania consumer finance wskazują na nieznaczny spadek we wszystkich kategoriach gospodarstw mających jakiekolwiek problemy ze spłatą zadłużenia: tych, które przewidują małe i duże kłopoty, a także tych, które deklarują zaprzestanie regulowania zobowiązań.

– Informacje finansowe udostępniane przez biura informacji gospodarczej zdecydowanie pomagają w zarządzaniu ryzykiem.  Świadczy o tym  systematycznie rosnąca liczba raportów pobieranych z biur informacji gospodarczej. Na przykład w 2014 roku Rejestr Dłużników ERIF BIG S.A. udostępnił blisko 26% więcej raportów na temat wiarygodności płatniczej firm i konsumentów niż w 2013 roku. W kontekście jakości obsługi zobowiązań zaciągniętych przez gospodarstwa domowe w IV kwartale 2014 roku wiele z nich miało kłopot ze spłatą zobowiązań w przedziale kwotowym od 1 tys. do 10 tys. złotych. Sprawy te stanowiły blisko 51% wszystkich spraw konsumentów znajdujących się w Rejestrze. Wśród nich nadal dominują długi nieprzekraczające 3 tys. złotych. Są to zatem kwoty, z których spłatą gospodarstwa domowe mogą sobie poradzić przy odpowiednim gospodarowaniu budżetem – mówi Edyta Szymczak, Prezes Zarządu ERIF BIG S.A.

Impuls dla kredytodawców?

Pozytywne nastroje gospodarstw domowych w zakresie terminowości i jakości obsługi zobowiązań w połączeniu z generalnie łagodniejszą polityką zarządzania ryzykiem kredytowym przez banki, mogą stanowić impuls dla dostawców produktów kredytowych do dobrego rozwoju sytuacji w obszarze kredytów gotówkowych. – Równocześnie, utrzymujące się ostrożne podejście do brania pożyczek gotówkowych w ogóle powinno ich zachęcać w pierwszej kolejności do tworzenia polityk lojalnościowych, dążących do utrzymania klientów już pozyskanych – wskazuje Andrzej Roter.

– Rosnąca gospodarka, spadek bezrobocia i malejące ceny kształtują apetyt na kredyt. Dla uzyskania pełnego obrazu klimatu kredytowego dodajmy strategię banków w tym zakresie.  Jak dowodzą wyniki cyklicznej ankiety, przeprowadzanej wśród przewodniczących komitetów kredytowych, niemal identyczne znaczenie dla otwarcia się banków na ryzyko kredytowe miały dwa czynniki: poluzowanie rygorów regulacyjnych (Rekomendacja T) oraz presja konkurencyjna – dodaje dr Mirosław A. Bieszki, Doradca Ekonomiczny KPF.
Raport „Zaciąganie kredytów i pożyczek gotówkowych” został opracowany na podstawie wyników badań rynku consumer finance, prowadzonych przez KPF i IRG SGH.

Źródło: KPF