Temat numeru: Czy warto inwestować w papiery skarbowe

Stanisław Kaszuba

Zrozumienie charakteru obligacji należy rozpocząć od próby jej zdefiniowania. Najprościej rzecz biorąc, obligacja stanowi papier wartościowy umożliwiający jego emitentowi zaciągnięcie długu. Emitent, sprzedając obligację za określoną cenę, zobowiązuje się do spełnienia wobec nabywcy obligacji (dłużnika – obligatariusza) określonego świadczenia o charakterze pieniężnym (wykup obligacji oraz należnych odsetek) po upływie określonej daty wykupu (zwykle powyżej jednego roku) – Słownik PWN, J. Black, Wydawnictwo PWN, s. 275-276. Obligacje mogą być emitowane przede wszystkim przez państwo. Istnieje jednak możliwość ich emisji także przez jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa bądź instytucje finansowe. Tego typu spółki, które w taki sposób pragną pozyskać kapitał, muszą mieć bardzo dobrą reputację lub też ich emisja musi być zabezpieczona przez wiarygodne instytucje. W przeciwnym wypadku może dojść do emisji tzw. obligacji śmieciowych. Są to instrumenty finansowe o bardzo niskim poziomie bezpieczeństwa, gdyż istnieje poważna wątpliwość, czy dane przedsiębiorstwo faktycznie będzie w stanie wypłacić należne odsetki wraz z wykupem obligacji. Należy podkreślić, że obligacja jest dla pożyczkobiorcy dogodnym instrumentem o charakterze kredytowym. Może on zaciągać pożyczkę u wielu wierzycieli, na bardzo długie okresy i praktycznie bez limitów koncentracji kapitału (w odróżnieniu od kredytów i pożyczek bankowych) – J. Ostaszewski, T. Cicirko, K. Kreczmańska-Gigol, P. Russel, Finansowanie spółki akcyjnej, Wydawnictwo Difin, s. 265-267. Istnieje wiele rodzajów oraz podziałów obligacji, jednak najważniejsze z punktu widzenia inwestycji to podział ze względu na termin wykupu oraz rodzaj oprocentowania (stały bądź zmienny).

Obligacje Skarbu Państwa nie mają niezwykle rozbudowanych cech, które mogą powodować zakłopotanie wśród potencjalnych nabywców. W chwili obecnej oferowane są cztery rodzaje tych obligacji: dwuletnie, trzyletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie. Najbardziej frapujące i odstraszające potencjalnego nabywcę mogą być symbole oznaczenia poszczególnych typów obligacji (patrz tabela 1). Emisja obligacji dwuletnich, czteroletnich i dziesięcioletnich odbywa się co miesiąc. Obligacje trzyletnie z kolei emitowane są co trzy miesiące (w lutym, maju, sierpniu i listopadzie). Tak częsta emisja zapewnia dużą płynność i dostępność do tego typu papierów wartościowych. Obligacje trzyletnie mają charakter akcji rynkowych i ich obrót odbywa się na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz na rynku regulowanym prowadzonym przez MTS CeTO S.A. W pozostałych przypadkach obligacji możliwy jest przedterminowy wykup. W tym przypadku wartość narosłych odsetek zostanie obniżona o opłatę w wysokości 1 zł na każdą obligację.

Przy wyborze obligacji należy zwrócić uwagę na dwa elementy, a mianowicie na jaki jest horyzont czasowy planowanej inwestycji oraz oferowane oprocentowanie. Jeśli w portfelu inwestora występują znaczne nadwyżki finansowe, rozsądne będzie rozważenie zakupu obligacji o najdłuższym terminie wykupu z uwagi na najwyższe oprocentowanie. Jeśli z kolei oczekiwane są wpływy z odsetek częstsze niż raz do roku, dobrym wyborem będą obligacje trzyletnie. W przypadku tego wyboru dodatkowym atutem jest cena emisyjna obligacji, która jest niższa od ceny obligacji. Różnica pomiędzy tymi cenami wynika ze zmiennego jej oprocentowania. Należy zauważyć, że im oszczędzanie w postaci zakupu obligacji ma dłuższy okres, tym oprocentowanie jest wyższe (patrz tabela 2).

Obligacje skarbowe oferowane przez państwo, czyli Skarb Państwa, reprezentowane są przez Ministerstwo Finansów. Nie występuje zatem obawa o niewypłacalności dłużnika, tak jak może mieć to miejsce w przypadku obligacji korporacji bądź tzw. obligacji śmieciowych. Jedynym sposobem na utratę zainwestowanego kapitału jest bowiem ogłoszenie bankructwa przez państwo, jednak taka sytuacja byłaby zupełnym ewenementem na skalę światową. W czasach kryzysu awersja do ryzyka jest naturalna, dlatego też powrót do bardzo bezpiecznych papierów wartościowych jest uzasadniony. W przypadku oprocentowania zmiennego sytuacja jest nieco odmienna. Zysk z inwestycji właśnie w te obligacje będzie uzależniony od wielu zmiennych o charakterze makroekonomicznym, w dużej mierze od poziomu inflacji. Oprocentowanie o charakterze stałym gwarantuje wypłacenie ustalonych wcześniej odsetek w momencie wykupu obligacji.

Oprocentowanie obligacji związane jest z wieloma czynnikami makroekonomicznymi. Najważniejszym elementem jest poziom wybranej rynkowej stopy procentowej, np. WIBOR. Na jego podstawie kształtowana jest wysokość odsetek możliwych do uzyskania przez nabywcę obligacji. Należy ...