Czy w Polsce powstanie bank na złe długi?

Kryzys gospodarczy wywołany obecną pandemią stanowić będzie dla wielu firm prawdziwą próbę funkcjonowania w czasach kryzysowych. Pomimo rozlicznych form wsparcia, oferowanych zarówno przez administrację publiczną w ramach tzw. tarczy antykryzysowej w jej kolejnych odsłonach, jak również będących niezależnymi i oddolnymi inicjatywami sektora finansowego, niektórzy przedsiębiorcy mogą popaść w pętlę zadłużenia.

Więcej firm będzie miało problem z regulowaniem zobowiązań

Przyczyną tej sytuacji może być zarówno przerwanie łańcuchów dostaw, pozostające w mocy ograniczenia w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w niektórych segmentach (gastronomia, turystyka, organizacja imprez masowych), jak również istotny spadek popytu spowodowany utratą części dochodów przez konsumentów.

Nieuniknioną konsekwencją takiej sytuacji może być znaczące zwiększenie się udziału kredytów nieregularnych w portfelach polskich banków.

Problem ten może dotyczyć nie tylko segmentu przedsiębiorstw, bowiem osoby fizyczne, które w związku z obecną sytuacją utraciły w całości lub znaczącej części możliwość zarobkowania, również mogą mieć poważne problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań względem swych wierzycieli, także tych z sektora bankowego.

Jednym ze sposobów rozwiązania tego problemu, który na przestrzeni minionych dekad był z powodzeniem stosowany w kilku krajach w obliczu poważnych zjawisk o charakterze kryzysowym, jest powołanie instytucji specjalizujących się w obsłudze złych długów – bad bank lub Asset Management Company (AMC).

Co to jest bank na złe długi?

Koncepcja ta została zrealizowana między innymi na rynku amerykańskim u schyłku lat 80., w związku z systemowym problemem niewypłacalności tamtejszych kas oszczędnościowo-pożyczkowych. Amerykański regulator, zawieszając funkcjonowanie tego sektora, powołał jednocześnie do życia instytucję pod nazwą Resolution Trust Corporation, która na przestrzeni siedmiu lat doprowadziła do kontrolowanej likwidacji 747 podmiotów.

Amerykański „bank na złe długi” był instytucją państwową, jednakże w jego działalności powszechnie wykorzystywano partnerstwo kapitałowe z przedsiębiorstwami prywatnymi. Doświadczenia w tworzeniu bad banks mają również takie kraje jak Niemcy, Hiszpania, Austria, Irlandia i Szwecja.

Koncepcja wyodrębniania portfela nieregularnych kredytów z aktywów bankowych i przekazywania ich do wyspecjalizowanej jednostki, określanej jako Asset Management Company, jest szczególnie popularna w krajach azjatyckich; jedna z najświeższych informacji na ten temat dotyczyła utworzenia jesienią ubiegłego roku Beijing Asset Management Co. 

Było to przedsięwzięcie podjęte przez lokalne władze Pekinu, a partnerem ze strony prywatnej był tamtejszy potentat branży e-commerce, firma JD.com Inc. Poinformowano również, że jest to już druga tego typu inicjatywa włodarzy chińskiej stolicy.

Jakie są perspektywy wdrożenia w Polsce rozwiązania typu Asset Management Company (AMC) w aktualnej sytuacji?

Na to pytanie odpowiedzieli nam dr Andrzej Banasiak – Dyrektor Zespołu Badań i Analiz  i Agnieszka Nierodka –  Główny Specjalista ds. Badań i Analiz z Zespołu Badań i Analiz Związku Banków Polskich:

– W rezultacie epidemii koronawirusa pogorszeniu może ulec sytuacja zarówno klientów banków, jak również samych banków. Należy liczyć się z powstaniem niewypłacalności wielu przedsiębiorstw, głównie w obszarze MSP i mikrofirm. Wielu pracowników straci zatrudnienie, przez co utraci zdolność do spłacania zaciągniętych kredytów – zarówno mieszkaniowych, jak również konsumpcyjnych.

Jak podtrzymać zdolność banków do udzielania kredytów?

Ze względu na wysoki poziom złych kredytów oraz ograniczony apetyt do zwiększania ryzyka kredytowego, banki będą miały ograniczony potencjał udzielania kredytów i zapewniania gospodarce bieżącego finansowania.

Znaczna część przedsiębiorstw nie będzie posiadała możliwości spłaty posiadanych kredytów oraz będzie odcięta od dalszego pozyskania kredytowania.

Tempo odbudowy gospodarki będzie uzależnione w istotnej części od szybkości usunięcia problemów w sektorze bankowym i odbudowania zdolności banków do udzielania kredytów.

Problemy, którym będzie musiała sprostać gospodarka w efekcie pandemii koronawirusa, mają charakter systemowy i wykraczają poza możliwości naprawcze poszczególnych banków. W celu przywrócenia normalnych mechanizmów finansowania gospodarki realnej – konieczne jest wypracowanie rozwiązań systemowych, odpowiadających skali zaistniałego problemu.

Problemy pojawiają się stopniowo

Empiryczne doświadczenia, wynikające z poprzednich kryzysów wskazują, że wolumen kredytów zagrożonych narasta stopniowo, osiągając szczyt średnio w okresie 2 lat od zaistnienia kryzysu. Jak wynika z szacunków MFW, w szczycie kryzysu poziom NPL jest blisko 3-krotnie wyższy niż w okresie normalnego funkcjonowania gospodarki!

Z drugiej strony, schodzenie NPL do poziomu sprzed kryzysu osiągane jest po 7 latach. Oznacza to, że przez 7 lat wolumen NPL angażuje wyniki finansowe banków i ich kapitały, ograniczając lub marginalizując zdolności kredytowe banków.

Doświadczenia innych krajów, dotkniętych w przeszłości kryzysem (kryzys azjatycki, strefy euro, Kryzys finansowy 2008-2009) pokazują, że wysoka skala koniecznych działań restrukturyzacyjnych przemawia za utworzeniem komercyjnego podmiotu Asset Management Company (AMC).

Kluczowym mechanizmem działania AMC jest odseparowanie portfeli „złych aktywów” od aktywów pracujących.

Doświadczenia międzynarodowe dowodzą, że kompleksowa, zintegrowania strategia w zakresie rozwiązywania problemu NPL jest znacznie skuteczniejsza od indywidualnych, rozproszonych i nieskoordynowanych działań poszczególnych instytucji finansowych.

Jak działa AMC?

Mechanizm funkcjonowania tego wehikułu zakłada nabycie przez AMC aktywów zagrożonych po obniżonej cenie i zarządzanie nimi przez ograniczony czas w celu maksymalizacji wartości odzysku.

Nabycie NPL jest finansowane przez emisję obligacji dokonywaną przez AMC. W kolejnych latach AMC zajmują się ściąganiem i windykacją długów – uzyskane w ten sposób środki pozwalają na wykup obligacji w ostatecznym terminie ich zapadalności. 

Dzięki zastosowaniu takiego modelu finansowania AMC, nie jest konieczne ani absorbowanie środków publicznych, ani bankowych, – emisja obligacji AMC pozwoli na pozyskanie środków dla restrukturyzacji złych kredytów, a równocześnie – zwalnia środki w bankach (zamrożone wcześniej w postaci odpisów) – które teraz mogą być przeznaczone na nowy kredyt.

Stworzenie AMC może w istotny pomóc wesprzeć powstanie rynku długu zagrożonego, co stanowi istotną pomoc (poprzez wykorzystanie korzyści skali) w szczególności dla małych banków, takich jak banki spółdzielcze.

Stworzenie AMC, a w konsekwencji uwolnienie banków od „złych aktywów” sprawia także, że stają się one wrażliwsze na politykę pieniężną.

Dokonywanie poprzez AMC restrukturyzacji lub umorzenia zadłużenia może stanowić istotne wsparcie dla dłużników, bowiem poprawia ich zdolność do obsługi zadłużenia i stwarza pole dla inwestycji mogących wpłynąć w dłuższej perspektywie na pełną lub częściową rehabilitację dłużnika.

Ponadto, w przypadku skokowego zwiększenia poziomu NPL w całym sektorze, sądy gospodarcze mogą zostać przeciążone, co dodatkowo utrudnia proces odzyskiwania wierzytelności. Wdrożenie mechanizmów AMC ma szansę rozłożyć ten proces w czasie i pozwala zmniejszyć obciążenie wymiaru sprawiedliwości.

W perspektywie zagrożenia długotrwałym spowolnieniem gospodarczym, wdrożenie mechanizmów i narzędzi AMC stanowi optymalne dla sektora bankowego i całej gospodarki rozwiązanie.

Podjęcie systemowych działań mających na celu ograniczenie skutków NPL powinno być podjęte we właściwym czasie. Zwlekanie z implementacją rozwiązań przezwyciężających ten systemowy problem może generować koszty.

Pokusa zastosowania strategii przeczekania złego czasu oraz forsowania zwiększenia wyrozumiałości sektora bankowego dla kredytobiorców może powodować dodatkowe istotne koszty związane z pogarszaniem się bilansów banków.

dr Andrzej Banasiak – Dyrektor Zespołu Badań i Analiz, Agnieszka Nierodka –  Główny Specjalista ds. Badań i Analiz z Zespołu Badań i Analiz Związku Banków Polskich.

Opracował Karol Jerzy Mórawski, śródtytuły pochodzą od redakcji aleBank.pl