BIG InfoMonitor – okno na rynek dla banków

Forum poświęcone jest wymianie doświadczeń, szcze- gólnie z zakresu najnowszych technologii wykorzystywanych przez banki spółdzielcze. W ramach tych spotkań tradycyjnie już odbywa się panel poświęcony zagadnieniom związanym z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi informatycznych do lepszego zarządzania ryzykiem. Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A., stanowiące platformę wymiany informacji pomiędzy sektorem bankowym i pozostałymi sektorami gospodarki jest, obok Związku Banków Polskich, Biura Informacji Kredytowej S.A. i banków zrzeszających, stałym uczestnikiem tego panelu.

Wieloletnia współpraca oraz doświadczenie ZBP oraz BIK i BIG InfoMonitor sprawiają, że razem dysponujemy ogromnym potencjałem intelektualnym, jak i materialnym, który umożliwia stały rozwój systemów wymiany informacji w dostosowaniu do potrzeb sektora bankowego. BIG InfoMonitor zapewnia sektorowi bankowemu, za pośrednictwem BIK S.A., informacje o zadłużeniu konsumentów i przedsiębiorców wobec sektorów poza bankowych, a naszym klientom o zadłużeniu ich partnerów biznesowych wobec banków. Tym samym, stymulując rozwój rynku informacji gospodarczych, wspieramy procesy minimalizowania ryzyka finansowego oraz odzyskiwania należności, obniżając koszty tych działań. Tak ważne dla banków bezpieczeństwo i ograniczanie kosztów działalności, to przede wszystkim lepsza dostępność do zasobów informacji gospodarczej i efektywność ich wykorzystania.

Wymiana danych i korzyści

Podstawą funkcjonowania BIG InfoMonitor jest ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Ustawa o BIG) z dnia 9 kwietnia 2010 r. (zastąpiła pierwotną ustawę z dnia 14 lutego 2003 r.). Głównym celem BIG jest poprawa bezpieczeństwa, zwiększenie pewności i usprawnienie obrotu gospodarczego. Ułatwiony tą ustawą dostęp do informacji o dłużniku stanowi komplementarne narzędzie na rynku szeroko rozumianej informacji gospodarczej, który sprzyja udrożnieniu systemu płatniczego dzięki ułatwieniu odzyskiwania należności nawet o niskiej wartości i na najwcześniejszym etapie, ograniczając konieczność wszczynania długiego i kosztownego postępowania egzekucyjnego. Umożliwia także odzyskiwanie należności przeterminowanych. Należy zauważyć, że banki jako uczestnicy szeroko rozumianego obrotu gospodarczego dzięki BIG uzyskały łatwy dostęp do informacji o zadłużeniu na rynku pozabankowym. W tym kontekście należy wskazać, że działalność BIG i wymiana danych z bankami pośrednio przyczynia się także do zwiększenia i ułatwienia dostępności produktów kredytowych na rynku. Funkcjonowanie BIG przyczynia się także do poprawy kondycji przedsiębiorstw i wpływa pozytywnie na etykę zachowań dłużników, pobudzając skłonność konsumentów i przedsiębiorców do terminowego i rzetelnego regulowania swoich zobowiązań.

Schematy te bardzo dobrze obrazują problem związany z wiarygodnością finansową kredytobiorców i pożyczkobiorców, a przede wszystkim z prawidłowym określeniem ich zachowań na rynku gospodarczym. W tym kontekście istotnego znaczenia nabiera kwestia sprawdzania wiarygodności płatniczej klientów w bazach pozabankowych, takich jak Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor. Baza BIG InfoMonitor stanowi także swego rodzaju sygnał ostrzegawczy dla banku również w trakcie trwania umowy kredytowej. Wskazuje bowiem, że klient może mieć problemy ze spłatą rat kredytowych w przyszłości wobec odnotowanych trudności w terminowym spłacaniu zobowiązań na rynku pozabankowym.

Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor jest również bazą dobrze wpisującą się w wymogi rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego, w tym Rekomendacji T zawiera- jącej zestaw dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych.

Zgodnie z Rekomendacją T, banki powinny zapewnić taki sposób gromadzenia i weryfikacji informacji o kredytobiorcy, aby ograniczyć ryzyko niedoszacowania poziomu obciążenia spłatą. Jednym z niezbędnych działań w tym zakresie jest korzystanie z wewnętrznych i zewnętrznych baz danych o zobowiązaniach kredytobiorcy i historii ich obsługi. Cennym uzupełnieniem bankowych danych gromadzonych w bazach BIK i ZBP są dane z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor, opisujące stan zadłużenia klientów banków wobec kontrahentów niebankowych.

Związek Banków Polskich we współpracy z Biurem Infor- macji Kredytowej i BIG InfoMonitor zbudowały łatwo dostępny system międzysektorowej wymiany informacji gospodarczych. System ten został zaprojektowany tak, by wpisał się w rozwiązania i technologię wymiany danych powszechnie stosowanych przez banki. Dostęp do informacji zgromadzonych w bazie BIG InfoMonitor banki mają zapewniony w ramach współpracy z BIK.

Doświadczenia banków, które korzystają za pośrednictwem BIK z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor potwierdzają wysoką przydatność danych pozabankowych do oceny wiarygodności i zdolności kredytowej obecnych i przyszłych klientów.

Istotną zmianą, jaka została wprowadzona w 2010 r. nową Ustawą o BIG jest brak wymogu usunięcia przez bank raportu uzyskanego z BIG po 90 dniach. Możliwości te zostały już dostrzeżone przez część sektora bankowego, co się wyraża systematycznym przyrostem raportów pobieranych z bazy BIG InfoMonitor przez banki. Obecnie już ponad 50% banków komercyjnych, pobierając raport z BIK uzupełnienia go o dane z przeszukania bazy BIG InfoMonitor. W tej grupie 10 największych banków składa zapytania do bazy BIG InfoMonitor na poziomie ponad 90% wszystkich raportów on-line pobieranych o kredytobiorcach z BIK. Ocenia się, że dzięki wykorzystaniu przez banki informacji z bazy BIG InfoMonitor są one w stanie ochronić nawet do kilkudziesięciu milionów złotych miesięcznie, unikając podjęcia współpracy z kredytobiorcami zadłużonymi w innych sektorach gospodarki.

BIG InfoMonitor uczestniczy w wymianie danych pomiędzy bankami oraz innymi sektorami gospodarki, współpracując między innymi z takimi sektorami, jak:

• firmy telekomunikacyjne – „firmy komórkowe” – Orange, Plus, Era, Play, Telekomunikacja Polska, lokalne firmy telekomunikacyjne,
• dostawcy usług masowych – zakłady energetyczne, gazownie, wodociagi, dostawcy mediów – platformy telewizyjne, dostawcy internetu,
• przedsiębiorcy z sektora małych i średnich przedsię- biorstw,
• firmy transportowe – zakłady transportu miejskiego, przewoźnicy regionalni, PKP, PKS,
• gminy, w tym w zakresie dłużników alimentacyjnych,
• spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe,
• firmy pożyczkowe.

Informacje przetwarzane w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor są cennym źródłem informacji o zachowaniach klientów na rynku poza bankowym. Nowa Ustawa o BIG z 2010 r. ułatwiła także przetwarzanie danych pozytywnych. BIG InfoMonitor systematycznie promuje zasilanie bazy danymi pozytywnymi, gdyż informacje pokazujące regularnie obsługiwane płatności bardzo dobrze obrazują całość zobowiązań klienta i pozwalają na dokonanie pełnej oceny jego zdolności kredytowej. Zarówno dla banków, jak i firm leasingowych pełna informacja o zadłużeniu klienta jest bardzo istotna. BIG InfoMonitor współpracuje z 21 firmami leasingowymi w zakresie pobierania raportów i wpisywania informacji gospodarczych. Firmy leasingowe zasilają Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor negatywną informacją gospodarczą i zarazem pobierają raporty z trzech baz: BIG InfoMonitor oraz BIK i ZBP. Po wejściu w życie z dniem

1 lipca 2011 r. zmian w prawie wprowadzających leasing konsumencki współpraca z firmami leasingowymi będzie obejmowała również tę grupę klientów.

Nowa Ustawa o BIG poszerzyła także wymianę informacji o zobowiązaniach wobec wierzycieli wtórnych, jak np.: firmy windykacyjne, faktoringowe, fundusze sekurytyzacyjne. W efekcie wierzyciele wtórni uzyskali nowe narzędzia dyscyplinowania dłużników i odzyskiwania zaległych należności, nawet przedawnionych, a dla banków oznacza to poszerzenie zasobów danych pozabankowych w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor.

Informacja o zadłużeniu konsumenta lub przedsiębiorcy, która znajdzie się w bazie BIG InfoMonitor jest dostępna dla wszystkich korzystających z systemu wymiany.

Oznacza to, że dłużnik, który ma zaległe zobowiązania, niemal natychmiast ma utrudniony dostęp do kredytu kupieckiego czy bankowego, pożyczki, leasingu, nowego telefonu komórkowego, internetu, telewizji kablowej czy innych dóbr lub usług, do czasu całkowitej spłaty zaległego zobowiązania.

Obecnie z BIG InfoMonitor współpracuje z 14 firmami windykacyjnymi, w tym z największymi uczestnikami tego rynku. Firmy te deklarują gotowość przekazania do bazy BIG InfoMonitor około 400 tys. informacji do końca 2011 r.

Banki – usługi BIG InfoMonitor wspierające odzyskiwanie długów

Sektor bankowy, oprócz wykorzystywania informacji gospodarczych z BIG InfoMonitor, dla dopełnienia całego spektrum działań powinien również wykorzystać w swoich procesach odzyskiwania należności aspekt miękkiej windykacji z wykorzystaniem logotypu BIG InfoMonitor przy wysyłce wezwań do zapłaty. Kolejnym krokiem tego procesu powinno być przekazywanie informacji o nieterminowo regulowanych zobowiązaniach do Rejestru Dłużników BIG. Działania tu opisane są z sukcesem wykorzystywane na rynku przez małe i duże podmioty, a ich wykorzystanie przez sektor bankowy może spowodować zmniejszenie strat po stronie aktywów bankowych. Są one elementem dobrze uzupełniającym prowadzone procesy windykacji w banku; zarówno własnymi siłami, jak i za pomocą wyspecjalizowanych firm zewnętrznych.

Jest to o tyle istotne, iż w czasie dużych zmian rynkowych, szczególnie w zakresie wskaźników makroekonomicznych, zmiany kursów walutowych, zagrożenia niewypłacalnością krajów, upadku lub poważnych problemów finansowych wielu światowych firm wręcz wskazują na konieczność wdrożenia dodatkowych efektywnych systemów wsparcia w zarządzaniu należnościami z jednej strony, a przede wszystkim wykorzystywania dostępnych źródeł zgromadzonych informacji do zabezpieczania się przed ryzykiem nietrafionych transakcji.

Zmiany w stanie zadłużenia

Wskazane powyżej zasady działania znajdują potwierdzenie w ramach badania zjawiska problemu nadmiernego zadłużenia w raporcie InfoDług, który jest publikowany cyklicznie od 4 lat (od sierpnia 2007 r.). W ramach tego raportu widać zmieniającą się sytuację w zakresie klientów podwyższonego ryzyka, którzy nie regulują swoich zobowiązań terminowo. Z raportu InfoDług wynika, że w okresie ostatnich dwóch lata systematycznie rośnie średnie zadłużenie. Przyrost ten obrazuje wykres 2.

Na podstawie zebranych w badaniach danych można określić profil klienta o tzw. podwyższonym ryzyku finansowym. Najczęściej jest to mężczyzna pomiędzy 30 a 39 rokiem życia, mieszkający w województwie śląskim lub mazowieckim, w mieście poniżej 500 000 mieszkańców. W przypadku dwóch najbardziej zadłużonych województw, tzn. śląskiego i mazowieckiego – w Katowicach lub w Warszawie. Jego średnie zaległe zadłużenie wobec banków, firm pożyczkowych, telekomunikacyjnych oraz firm dostarczających usługi masowe wynosi 14 702 zł. Obrazuje to rysunek 3.

Łączna kwota zaległych płatności klientów podwyższonego ryzyka w Polsce odnotowanych w Rejestrze Dłużników prowadzonym przez BIG InfoMonitor oraz w Biurze Informacji Kredytowej w maju 2011 r. wyniosła 30,89 mld zł. Obrazuje wykres 3 prezentujący zmianę tej kwoty zadłużenia na przestrzeni ostatnich dwóch lat.

Zobowiązania te wynikają m.in. z niezapłaconych rachun- ków za energię elektryczną, gaz, usługi telekomunikacyjne, czynsz za mieszkanie, z tytułu alimentów, a także z niespłacanych kredytów hipotecznych i konsumpcyjnych.

Zgodnie z danymi opublikowanymi w maju 2010 r. zaległe płatności wynosiły 19,06 mld zł. W ciągu roku zadłużenie zwiększyło się o 62%.

Z danych BIG InfoMonitor za maj 2011 r. wynika, że najwyższy poziom zadłużenia niezmiennie utrzymuje się w województwie śląskim. Jego mieszkańcy nie spłacają zobowiązań na łączną kwotę przekraczającą 5 mld 647 mln zł. W województwie mazowieckim kwota zaległych zobowiązań wynosi 4 mld 163 mln zł. Do grona regionów, w których zadłużenie mieszkańców przekroczyło 1 mld zł, po raz pierwszy dołączyło województwo warmińsko- mazurskie. Z kolei najrzetelniej ze swoich zobowiązań wywiązują się mieszkańcy województwa świętokrzyskiego – zaległe zobowiązania w tym województwie to w tej chwili prawie 507 mln zł.

Liczba klientów, którzy zalegają z płatnościami wynosi według stanu na maj 2011 r. około 2,1 mln.

Interesująco wygląda odniesienie liczby klientów podwyższonego ryzyka na 1000 mieszkańców w danym województwie. W województwach zachodnich odnotowano znacząco większy odsetek osób zalegających z płatnościami w stosunku do województw wschodnich. Obecnie najwięcej niesolidnych dłużników pochodzi z województw zachodniopomorskiego i lubuskiego – na 1000 mieszkańców przypada odpowiednio 78 oraz 73 osoby. Z kolei najlepiej relacja ta wypada w województwie podkarpackim, gdzie na 1000 mieszkańców tylko 31 osób nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań terminowo. Graficznym przedstawieniem tych informacji jest rysunek 5.

Badania opinii – Raport BIG

Raport BIG jest sporządzany na podstawie badania opinii przedsiębiorców z różnych branż gospodarki. Raport ten jest odzwierciedleniem nastrojów przedsiębiorców i ich subiektywnego postrzegania rynku przez pryzmat sytuacji gospodarczych, z jakimi się stykają. Na tej podstawie sporządzone badanie wskazuje, że 76% wszystkich respondentów uważa, iż nieterminowe regulowanie płatności stanowi poważną przeszkodę w prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce. Zjawisko to jest nazywane zatorami płatniczymi.

Poniższy sondaż potwierdza nadal utrzymujący problem odzyskiwania należności przez podmioty z grupy małych i średnich przedsiębiorstw. Jedna czwarta badanych firm jest zdania, że jest to praktyka bardzo powszechna. Blisko 85% firm jest zdania, że zjawisko finansowania się dużych firm poprzez celowe nieterminowe regulowanie płatności wobec małych kontrahentów nie ulega poprawie, gdyż nadal nie odczuwają one konsekwencji takich praktyk. MŚP w obawie przed utratą rynku nie wykorzystują wszystkich narzędzi dostarczanych przez BIG.

W segmencie usług finansowych 9 na 10 ankietowanych firm wskazuje, że praktyka ta jest częsta, tylko 4% ankietowanych w tym segmencie wskazuje, że jest to rzadko spotykany problem.

Opóźnienia w płatnościach obniżają ich wydajność, hamują rozwój działalności i możliwości konkurencyjne,

a jednocześnie obniżają ich zdolność kredytową, powiększając ryzyko nieterminowego regulowania rat kredytowych. Biorąc pod uwagę, że większość firm działających na naszym rynku to podmioty zaliczane do kategorii MŚP, zjawisko to wymaga dalszych działań promujących rzetelność i transparentność obrotu, a przez to także rozwój przedsiębiorczości.

Zderzenie opinii o zjawisku wymuszania przez silniejsze gospodarczo firmy finansowania się kredytem kupieckim MŚP z poglądami o istotnym znaczeniu wiarygodności finansowej dla pomyślnego prowadzenia biznesu potwierdza tezę o wciąż słabo rozwiniętym w Polsce rynku wymiany informacji gospodarczych (poza sektorem bankowym). Blisko trzy czwarte badanych firm przyznaje, że w ich branży opinia firmy wiarygodnej finansowo jest istotna i ma duże znaczenie dla prowadzenia działalności gospodarczej. Co czwarty respondent jest zdania, że jest to bardzo istotna kwestia dla jego interesów. Wśród wszystkich badanych segmentów rozkład wyników jest bardzo zbliżony. Zatem kwestia weryfikacji potencjalnego kontrahenta powinna być sprawą kluczową w bezpiecznym rozwoju biznesu.

Na tle powyższych wyników badania widać, że w obszarze wymiany informacji jest jeszcze olbrzymia praca edukacyjno-informacyjna do wykonania.

Sytuacja rynkowa oraz utrzymujące się problemy z terminowym odzyskiwaniem należności z pewnością będą miały wpływ na wzrost świadomości przedsiębiorców. W obliczu zagrożenia płynności firmy coraz szerzej doceniają znaczenie informacji gospodarczych w ocenie ryzyka związanego z kontrahentem oraz możliwości lepszego zarządzania należnościami. Stąd wynika ich zwiększona aktywność w zakresie współpracy z BIG InfoMonitor. Te firmy, które już wcześniej rozpoczęły korzystanie z naszych usług, także banki pobierające dane poprzez BIK, doceniły pozytywne efekty. Jednakże rynek wymiany informacji gospodarczej i świadomego zarządzania należnościami jest nadal w początkowej fazie rozwoju i jeszcze wiele pracy przed nami.

Jak wcześniej wspomniałem, potrzebna jest edukacja. Tylko dzięki niej i własnym doświadczeniom następują zmiany w sposobie myślenia. Nadal nierzadko sprawdzanie kontrahenta w BIG-u jest traktowane jako wyraz braku zaufania, biznesowe faux pas, a nie element świadomego ograniczania ryzyka biznesowego. Na rynku europejskim ta bariera nie istnieje. Wszyscy grają w otwarte karty, sprawdzenie firmy, z którą zamierzamy podpisać kontrakt, jest czymś zupełnie naturalnym. Efekt jest taki, że np. w Niemczech firmy ufają sobie na poziomie 80%, a w Polsce na poziomie około 13%.

Mamy spore zaległości do nadrobienia. Polecając przedsiębiorcom nasze usługi, wskazujemy, że lepiej zawrzeć umowę z BIG-iem i wydać kilka złotych na raport, który pozwoli uwiarygodnić partnera w biznesie, niż stracić kilkaset tysięcy złotych na nietrafionym kontrakcie. Na szczęście tych, którzy korzystają z usług BIG InfoMonitor systematycznie przybywa, a ich pozytywne efekty współpracy najlepiej przekonują kolejnych przedsiębiorców, samorządy czy banki. Warto podkreślić, iż współpraca z nami dla wielu firm i instytucji to wymierne korzyści finansowe, i tak np. w całym 2010 r. wsparliśmy odzyska- nie ponad 1,2 mld zł przez naszych klientów – przedsiębiorców z tytułu umów, jak również i gminy z tytułu należności od dłużników alimentacyjnych. Nie da się natomiast zmierzyć efektów będących wynikiem wzrostu efektywności gospodarczej dzięki lepszemu zarządzaniu ryzykiem. Na tym korzystamy wszyscy: przedsiębiorcy i konsumenci.

Wracając do kwestii edukowania i wsparcia MŚP, wspólnie z bankami spółdzielczymi wdrażamy program Bezpieczny Klient – Bezpieczny Bank, który ma na celu szerzenie wiedzy wśród przedsiębiorców, klientów banków spółdzielczych o dostępnych narzędziach świadomego zarządzania ryzykiem.

Jednocześnie wspólnie z ZBP oraz BIK podjęliśmy współpracę z uczelniami w celu sukcesywnego włączania do programów zajęć dla przedsiębiorców, słuchaczy studiów podyplomowych zagadnień związanych z zarządzaniem należnościami z wykorzystaniem informacji gospodarczych.

Dużą wagę przywiązujemy do promowania korzyści z wymiany informacji gospodarczych. Wskazujemy, że wykorzystanie informacji powinno być standardem odpowiedzialnego biznesu nie tylko w sektorze bankowym, ale także w całej gospodarce.

BIG InfoMonitor jest dostępny w internecie nie tylko poprzez strony firmowe www.BIG.pl czy www.InfoMonitor.pl, ale również w formie innych aktywności, np. na Facebook. Na portalu edukacyjno-informacyjnym www.InfoDlug.pl powszechnie dostępne są nasze kwartalne raporty. Przekazy na stronach internetowych BIG InfoMonitor promują znaczenie informacji gospodarczej nie tylko w bezpiecznym rozwoju przedsiębiorczości, ale także dla każdego konsumenta, który ma problemy z nierzetelnym deweloperem, biurem turystycznym czy innym dostawcą usług.

Artykuł jest częścią publikacji pod redakcją Krzysztofa Maderaka pt.: „Technologie informatyczne w zarządzaniu bankiem spółdzielczym XXI wieku”.