Bezpieczeństwo: Prościej uczyć się na cudzych błędach

Maciej Małek

W momencie tworzenia pierwszych banków komercyjnych nie było znajomości instytucji funkcjonujących w warunkach konkurencji rynkowej, brak było procedur określających procesy decyzyjne i zarządcze, wreszcie nie dysponowano aparaturą i narzędziami technicznymi pozwalającymi gromadzić i przetwarzać dane wrażliwe w sposób gwarantujący ich bezpieczeństwo. Kwestie takie, jak nadzór właścicielski czy szacowanie ryzyka pozostawały w gestii osób, które bez wcześniejszego przygotowania w tym zakresie musiały nieledwie z dnia na dzień podejmować decyzje o niespotykanej dotąd wadze i skutkach. Podstawową barierą okazało się jednak to, że większość klientów banków nie posiadała, bo posiadać nie mogła, tzw. historii kredytowej, walorów i aktywów, które mogłyby stanowić zabezpieczenie zaciąganych zobowiązań, wreszcie brak było instrumentów i narzędzi pozwalających zweryfikować podawane przez nich informacje, już na poziomie podstawowych danych osobowych.

Rozliczenia podstawą wzrostu gospodarczego

Kolejną barierą było, również w rozliczeniach międzybankowych, potwierdzenie transferów pieniężnych nie na poziomie logistyki związanej z konwojowaniem pieniądza papierowego, lecz zapisów na kontach rozliczeniowych dokumentowanych zgodnie z zasadami nowoczesnego obrotu gospodarczego. Barierę stanowił w tym przypadku nie tylko brak procedur, ograniczony dostęp do nowoczesnych technik i technologii, ale w pierwszym rzędzie niedostatek regulacji czy wręcz luki prawne w przepisach określających zadania i uprawnienia instytucji zaufania publicznego, jakimi stopniowo stawały się banki.

Premia za zacofanie

Rozwinięte gospodarki zachodnie w procesie rozwoju, także w odniesieniu do sektora bankowo-finansowego, zachowywały ciągłość, co sprawiało, że niekiedy, w jego następstwie, notowały spektakularne porażki. Kiedy jeszcze tzw. call center stanowiły u nas obiekt marzeń i westchnień, obserwatorzy, którzy odwiedzali je podczas studyjnych pobytów w USA, skonstatowali, że techniczne uzbrojenie sektora to nie wszystko. Skoro bowiem rachunek oszczędnościowo- rozliczeniowy – wdrożony u nas do powszechnej praktyki i wykluczający możliwość realizacji czeków niemających pokrycia w środkach zdeponowanych na rachunku – w innych realiach nie jest znany, to świadczy to dobrze o rodzimym dorobku środowiska, które, Bogu dzięki, nie ograniczało się jedynie do implementacji rozwiązań funkcjonujących w innych krajach. Domenę call center w krajach zachodnich stanowił w tym czasie kontakt telefoniczny z osobami wystawiającymi owe czeki bez pokrycia i mobilizowanie ich do bezzwłocznego uzupełniania debetów na rachunkach bankowych. Skoro zresztą o czekach mowa, to w naszych realiach nigdy nie zafunkcjonowały na szeroką skalę. Inna rzecz, że zastosowanie metody zwanej taksonomią wrocławską, nie byłoby możliwe, gdyby nadzór bankowy przestudiował metody działania opisane w literaturze przedmiotu, tyle że w krajach Ameryki Łacińskiej. Wówczas jednak zapewne nie powstałaby Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. w jej obecnym kształcie.

Rynek to nie wszystko

Życie dość szybko zweryfikowało również tezę, że mechanizmy samoregulacyjne rynku finansowego pozwolą wyeliminować nieuczciwych graczy i zdiagnozować źródła ryzyk, w tym w obszarach tak istotnych, jak kredyty, transakcje, wahania kursowe, cykle koniunkturalne, wreszcie regulacje, także te o protekcjonistycznym charakterze. Zwłaszcza w odniesieniu do zagadnień dotyczących ryzyka operacyjnego, nierozerwalnie związanego z tzw. czynnikiem ludzkim, dopracowaliśmy się rozwiązania tyleż oryginalnego w skali europejskiej, co skutecznego w praktyce. Zbudowany przez Związek Banków Polskich system Zarządzania Obszarem Ryzyka Operacyjnego dzięki zaangażowaniu zaufanej strony trzeciej gwarantuje pełną anonimowość podmiotów zgłaszających dane zdarzenie do systemu, podczas kiedy opis i typologia pozwalają definiować i eliminować źródła zagrożeń. Wsparcie w postaci Systemu Ostrzegania o Występujących Zagrożeniach uzupełnia katalog zjawisk, których analiza stanowi przedmiot działań risk managerów w poszczególnych bankach.