Bezpieczeństwo: Ryzyko modeli

Wiesław Żółtkowski

Deregulacja rynków finansowych, która zaczęła się w ostatnich dekadach XX w. zakończyła się kryzysem finansowym 2008 r. Następstwem tego było podważenie dogmatów nieskrępowanej konkurencji i wiary w jedyną moc sprawczą sił rynkowych. Okazało się, że wielkie instytucje finansowe, kierując się jedynie bieżącym zyskiem, bywają nieodpowiedzialne w podejmowaniu ryzyka. A mogą być nieodpowiedzialne, bo są zbyt wielkie, aby upaść. Tym samym, będąc kwintesencją rynku, nie podlegają jego prawom i ograniczeniom.

Wzrost liczby regulacji odpowiedzią na kryzys

Dobrym rozwiązaniem byłoby poddanie ich regułom rynkowym i niewyłączanie z groźby upadku. Ale na to nie było zgody świata finansów. W tej sytuacji racjonalnym rozwiązaniem wydało się poddanie ich szczegółowej kontroli państwowych nadzorów finansowych. I zaczęto tworzyć przepisy prawa mające na celu ograniczenie wolności banków w podejmowaniu ryzyka.

Treści tych regulacji powstają na poziomie Komitetu Bazylejskiego, są uchwalane przez Parlament i Komisję Unii Europejskiej, a następnie przez nadzorców krajowych. Polska Komisja Nadzoru Finansowego słabo filtruje regulacje unijne, aby dostosować je do charakteru i wielkości polskich banków. Szczególnie dotyka to banki spółdzielcze. Praktyka mnożenia regulacji dotyczących kolejnych marginalnych rodzajów ryzyka angażuje niewielkie zasoby banków ze szkodą dla zarządzania podstawowym ryzykiem, jakim w banku spółdzielczym jest ryzyko kredytowe. W małym banku nie można uchwalać procedur i tworzyć nowych stanowisk pracy dla zarządzania kolejnymi rodzajami ryzyka, a czasem tylko po to, aby udowadniać, że bank na jakieś ryzyko nie jest narażony. I co jakiś czas sprawdzać, że ciągle jeszcze narażony nie jest.

Czy w banku spółdzielczym są modele?

W zarządzaniu ryzykiem bardzo ważne jest stosowanie kryterium istotności. Przykładem tego jest nowa Rekomendacja W, nad którą – z inicjatywy KZBS – w listopadzie dyskutowano w Komisji Nadzoru Finansowego. Na spotkaniu tym zderzyły się dwie racje. Przedstawiciele KNF prezentowali teoretyczne koncepcje modeli używanych w zarządzaniu ryzykiem, a bankowcy uporczywie wyjaśniali, że takich modeli, o jakich traktuje rekomendacja, prawie nie ma w bankach spółdzielczych. Stopniowo następowało rozumienie i przybliżanie poglądów stron. Jednak cały czas, mówiąc o ryzyku modeli, w dużej części odnosiły się one do innych rzeczywistości. Wydaje się, że potrzebne są częstsze profesjonalne spotkania z przedstawicielami KNF, aby z jednej strony regulacje nadzorcze były bliższe realiom banków, a z drugiej – aby bankowcy lepiej rozumieli intencje instytucji nadzorczej.

Rekomendacja W jest obszerna i w dużej części nie odnosi się do realiów funkcjonowania banków spółdzielczych. Spójrzmy więc na kilka jej elementów przez pryzmat realiów lokalnych instytucji finansowych.

Czym jest model?