BCC ostrzega: Fiskalny kierunek zmian w podatkach zagrożeniem dla rozwoju gospodarki

Chyba po raz pierwszy projekt pojawia się z 10- miesięcznym wyprzedzeniem. Jednak te pozytywne zmiany to drobiazgi. Główna linia to coraz większy fiskalizm państwa. Wbrew temu co zapowiadał Premier w expose.

Ustawa z 16 listopada 2012r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce

Trzecia ustawa deregulacyjna wprowadza nowe obciążenia dla przedsiębiorców, a przede wszystkim w istotny sposób przyczyni się do powiększenia zatorów płatniczych.

Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy jej  celem miała być  „przede wszystkim poprawa funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorców”, bowiem „w okresie kryzysu nieuzasadnione obciążenia administracyjne są szczególnie szkodliwe dla rozwoju gospodarki.” Pod dumnym sztandarem  „poprawy płynności finansowej przedsiębiorców poprzez ograniczenie zat orów płatniczych w gospodarce oraz zwiększenie dyscypliny płatniczej między przedsiębiorcami”  nałożono na przedsiębiorców nowe obciążenia dokumentacyjne i zwiększono obciążenia podatkowe.

Przedsiębiorcy od 1 stycznia br. muszą zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o kwoty wynikające z niezapłaconych dokumentów, a wierzyciele i tak nie zmniejszą swoich przychodów. Niezapłacona faktura nie będzie kosztem uzyskania przychodu, a wykazana sprzedaż – pomimo jej nieuregulowania przez naszego kontrahenta – będzie nadal przychodem (brak symetrii). Tym samym zwiększa się podstawa opodatkowania. Należy się spodziewać że podatnik który ma problemy z płynnością finansową, nie płaci faktur w ustalonych terminach, w pierwszej kolejności zapłaci dodatkowe zobowiązanie podatkowe, a nie zaległe faktury.

Obowiązek korekty kosztów uzyskania przychodów w podatkach PIT i CIT, o kwoty wynikające z niezapłaconych dokumentów po upływie 30 dni od daty terminu płatności, bądź 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, jeżeli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, spowodował konieczność prowadzenia dodatkowych ewidencji pozwalających na precyzyjne określanie, jaką część faktury kontrahent zapłacił, a jaką nie i wywołał lawinowy wzrost zapisów księgowych, zarówno w księgach rachunkowych, jak i podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Powyższe nakłada na przedsiębiorców dodatkowe obciążenia administracyjne i wzrost kosztów obsługi księgowej.

Jak podano w uzasadnieniu projektu, powołując się na źródła Komisji Europejskiej, Polska ma drugi najwyższy (za Cyprem) w UE wskaźnik administracyjnych kosztów podatkowych oraz trze ci najwyższy (za Czechami i Bułgarią) wskaźnik długości czasu potrzebnego na wypełnianie wymogów podatkowych.  Można się spodziewać że dzięki wprowadzeniu ustawy Polska przesunęła się na pozycję lidera.

Należy ponadto zwrócić uwagę że:

• przepisy o korekcie kosztów wygenerowały duże ryzyko podatkowe, można je traktować jako podrzuconą przez ustawodawcę bombę z opóźnionym zapłonem, która może wybuchnąć w przyszłości, gdy u podatnika pojawi się kontrola,
• ustawa nie uwzględniła specyfiki rozliczania np. robót budowlanych,
• niezamieszczenie w ustawie odpowiednich przepisów przejściowych może rodzić konflikty z organami podatkowymi co do obowiązku korekty kosztów o niezapł acone faktury sprzed 1 stycznia,
• ekspresowe wprowadzanie zmian nie pozwoliło na dostosowanie systemów informatycznych.

Projekt z 1 marca br. zmian ustawy o podatku VAT oraz Ordynacji podatkowej

Jako metodę zwalczania oszustw w handlu niektórymi towarami (dot. towarów wrażliwych: stali, benzyny czy złota), wprowadza koncepcję solidarnej odpowiedzialności za niezapłacony VAT przez dostawców, co oznacza iż, nawet w przypadku gdy nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć, że uczestniczy w transakcji oszukańczej może być zmuszony do zapłacenia VAT zamiast dostawcy – oszusta.

Zasada solidarnej odpowiedzialności w zaproponowanym kształcie jest groźna dla przedsiębiorców i jest jedynie sposobem na zapewnienie pań stwu wpływów z podatku VAT, a nie eliminowanie patologii z obrotu gospodarczego.

Warto zwrócić uwagę, że nie dotyczy on jedynie firm z branży obracających ww towarami, a każdego  przedsiębiorcy, który nabywając paliwo na stacji benzynowej – będzie mógł być pociągniętym do odpowiedzialności, gdy dana stacja nie zapłaci podatku VAT.

Można obawiać się iż część firm po wejściu w życie przepisów wycofa się z rynku. Szacujemy, że proponowane zmiany przez MF mogą drastycznie zmniejszyć skupowy rynek złota  złomowego warty dziś ok. 1,5 mld złotych lub przenieść jego znaczącą cześć to tzw. „szarej strefy”.

Rozwiązaniem problemu nadużyć w obrocie przedmiotowymi asortymentami mogłoby być wprowadzenie tzw. odwróco nego VAT-u (rozliczanie VAT przez nabywcę). Takie rozwiązanie wymaga jednak decyzji przyjętej jednogłośnie przez Radę UE, na podstawie złożonego przez Polskę za pośrednictwem Komisji Europejskiej, dobrze umotywowanego wniosku derogacyjnego.

Założenia do projektu nowelizacji Ordynacji podatkowej

1. Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie klauzuli zwalczającej unikanie opodatkowania. Organy podatkowe miałyby zyskać możliwość określenia zobowiązania podatkowego w wysokości określonej decyzją, w sytuacji gdy uznają, że podatnik dokonał transakcji bez jakiegokolwiek uzasadnienia biznesowego, a jej jedynym celem było uzyskanie korzyści podatkowej polegającej na uniknięciu zapłaty podatku lub obniżeniu jego wysokości.

Tymczasem:

„Z żadnej normy prawnej nie można wyprowadzić zasady nakładającej na podatnika obowiązek działania dla powstania zobowiązania podatkowego w najwyższej możliwej wysokości” – wyrok NSA z dnia 30 czerwca 2003 r. (sygn. I SA/Wr 1183/00)). „Jeżeli obowiązujący porządek prawny stwarza podatnikowi możliwość wyboru kilku legalnych konstrukcji do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego, z których każda będzie miała inny wymiar podatkowy, to wybór najkorzystniejszego podatkowo rozwiązania nie może być traktowany jako obejście prawa” – wyrok NSA z dnia 9 lutego 2000 r. I SA /Gd 2036 /97, OSP z 2001 nr 10 str. 521.

„Sam fakt, że forma i treść umów powodowała zmniejszenie opodatkowania jej stron nie może stanowić podstawy do uznania, że miała ona na celu obejście pr zepisów prawa z chwilą, gdy mieściła się w jego granicach i odpowiadała także normom prawa podatkowego” – wyrok NSA z dnia 17 marca 1999 r., (sygn. akt SA 5341/98). Uchylanie się od opodatkowania

• sprzeczne z prawem niepłacenie lub zaniżanie należnych podatków
• sprzeczne z prawem działanie/a polegające na oszustwie, wprowadzeniu organu podatkowego, czyli państwa w błąd i w efekcie nielegalnym eliminowaniu lub zmniejszaniu ciężaru podatkowego
• uchylający się od opodatkowania narażony jest na odpowiedzialność karną bądź karnoskarbową w związku z niezapłaceniem podatku, który w danych okoliczność, zgodnie z literą prawa, zobowiązany był uiścić

Optymali zacja podatkowa / unikanie opodatkowania

• działanie legalne, w ramach istniejących regulacji prawnych
• ogół działań wykorzystujących istniejące regulacje prawne, które podejmowane są w celu osiągnięcia określonych założeń, ze szczególnym uwzględnieniem minimalizacji obciążeń podatkowych bądź odpowiednim ich rozłożeniem w czasie
• wykorzystywanie przyznanych przez ustawodawcę ulg, zwolnień, odliczeń, transakcji restrukturyzacyjnych, czy też zróżnicowanych form prawnych prowadzenia działalności

2. Ministerstwo Finansów planuje też zwiększenie dostępu do tajemnicy bankowej.

MF chce by organy podatkowe mogły nie tylko tak jak jest obecnie uzyskiwać informację o rachunkach bankowych podatnika lub pełnomocnictwach do dysponowania takimi rachunkami, o ich obrotach i stanie, lecz także by mogły mieć dostęp do szczegółowych informacji o wpływach i obciążaniu rachunków, włącznie z danymi o nadawcach i odbiorcach oraz tytułach przekazów. Fiskus miałby też prawo poznać wysokość spłat udzielonych podatnikowi pożyczek i kredytów.

Projekt z 12 lutego 2012 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw

Powszechni mówi się że spółka komandytowo-akcyjna (SKA) nie płaci podatku dochodowego. Należy wyjaśnić, iż podatek ten jest jedynie odroczony do mementu konsumpcji dochodu przez wspólników – akcjona riuszy. Obecnie SKA może być traktowana jako pewnego rodzaju ulga inwestycyjna. Jeśli zamiast wypłacać dywidendę – akcjonariusze reinwestują środki to podatek jest odroczony.

Można ubolewać iż państwo, mając na względzie osłabienie koniunktury w gospodarce nie wprowadziło jakiegoś rodzaju ulg inwestycyjnych, wspierających rozwój gospodarki, a tę istniejącą „ulgę” w postaci SKA chce zlikwidować.

SKA zakładane były i są z różnych powodów biznesowych. Nie ulega wątpliwości, iż w przypadku jakiejś części tych spółek o wyborze tej formy spółki przez inwestorów mogły decydować kryteria podatkowe. Jednak likwidując tą „ulgę inwestycyjną” trzeba mieć świadomość iż podatek w tych spółkach jest jedynie odroczony i Skarb Państwa, pomijając korzyści z reinwestowania, nie utracił tego podatku bezpowrotnie. Zapowiadan a zmiana spowoduje iż część inwestorów przeniesie swoje aktywa do innych, przyjaznych podatnikom jurysdykcji.

1. Zgodnie z uzasadnieniem Ministra Finansów celem opodatkowania spółki komandytowo-akcyjnej (SKA) tak jak spółki kapitałowej było dążenie do eliminacji optymalizacji podatkowej polegającej na odroczeniu w czasie opodatkowania dochodu akcjonariuszy takiej spółki aż do dnia podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy (stanowisko MF) lub wypłaty dywidendy (stanowisko NSA). Sytuacja ta w ocenie MF stanowi naruszenie zasady „sprawiedliwości podatkowej”, gdyż różnicuje opodatkowanie wspólników spółek osobowych. Zaproponowana rewolucja w opodatkowaniu SKA nie służy jednak temu celowi, a jedynie realizuje ten cel „przy okazji”, natomiast w sposób istotny prowadzi do zwiększenia obciążeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności g ospodarczej w tej formie prawnej. Po pierwsze projekt wcale nie zmierza do opodatkowania akcjonariuszy SKA tak jak wspólników innych spółek osobowych. Przeciwnie, wprowadza dla wspólników SKA zasady opodatkowania właściwe dla wspólników spółek kapitałowych. Ponadto wprowadzenie opodatkowania akcjonariuszy SKA na zasadach właściwych dla wspólników innych spółek osobowych wymaga niewielkiej korekty aktualnie obowiązujących przepisów. Po pierwsze wystarczy uzupełnić obecne przepisy dotyczące opodatkowania wspólników spółek osobowych poprzez jednoznaczne i bezpośrednie wskazanie, iż znajduje on zastosowanie także do akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej. Po drugie, należałoby wprowadzić przepis, który stanowiłby, że dochód akcjonariusza oraz obowiązek do uiszczania miesięcznych zaliczek na podatek oraz podatku za dany rok podatkowy powstają niezależnie od otrzymania dywidendy ze spółki komandytowo-akcyjnej, oraz niezależnie o d podjęcia uchwały o wypłacie takiej dywidendy.
2. Projekt zmian przewiduje także opodatkowanie spółki komandytowej (SK) na zasadach właściwych dla spółek kapitałowych, tak jak w przypadku SKA, co prowadzić będzie, podobnie jak w SKA, do wzrostu obciążeń podatkowych prowadzonej w tej formie działalności gospodarczej. MF uzasadnia ten krok obawą o wykorzystywanie tych spółek do optymalizacji podatkowych. Tymczasem SK nie stanowią w swej istocie wehikułu dla optymalizacji podatkowych. Nie zapewniają one bowiem żadnych korzyści podatkowych w porównaniu z innymi spółkami osobowymi. SK są powszechnie wykorzystywaną formą prowadzenia działalności gospodarczej. W chwili obecnej istnieje w Polsce 11.998 SK (dane LEX na dzień 12 marca 2013 r.), co stanowi liczbę porównywalną ze spółkami akcyjnymi (10.319, dane LEX na dzień 12 marca 2013 r.).
3. Opodatkowanie SK stanowić będzie negatywny sygnał dla inwestorów zagranicznych. Struktura prowadzenia działalności obejmująca „przeźroczystą podatkową” SK, jak znana tym inwestorom z ich jurysdykcji, w szczególności z Niemiec, który jest naszym głównym partnerem handlowym. Wprowadzenie proponowanych zmian powodować będzie brak jasności funkcjonowania znanej im struktury prowadzenia działalności w Polsce i zmuszać będzie do szukania nowych rozwiązań, które nie będą zgodne z obowiązującymi w krajach rozwiniętych standardami.
4. W chwili obecnej w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego szereg państw uelastycznia istniejące i wprowadza nowe formy prowadzenia działalności gospodarczej (np. Luksemburg, Holandia). Działanie takie jest także konieczne ze względ u na konieczność udostępniania przedsiębiorcom form prowadzenia działalności gospodarczej do specyficznych potrzeb działalności w danym obszarze. Tymczasem proponowane zmiany będą powodować w Polsce efektywnie ograniczenie form prowadzenia działalności gospodarczej. Co więcej, eliminować będą te powszechnie znane i stosowane w innych krajach. Takie działania powodują, że coraz więcej przedsiębiorców lub inwestorów zagranicznych rozważa prowadzenie w Polsce działalności bez zaangażowania podmiotowego, tj. poprzez wykorzystanie możliwości oferowanych przez inne kraje z minimalną obecnością w Polsce. W efekcie spowoduje to odpływ z Polski kapitału, zmniejszenie miejsc pracy oraz przychodów budżetu państwa z tytułu podatków. Nie jeden minister finansów miał okazję przekonać się, że podwyższenie opodatkowania zmniejsza wpływy do budżetu.
5. Omawiany projekt narusza podstawowe zasady konstytucyjne, gwarantujące zakaz działania prawa wstecz. W przypadku spółek komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych, których rok obrotowy rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2014 r. i kończy się po tym dniu, przewidziany został obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych i sporządzenia sprawozdania finansowego na dzień 31 grudnia 2013 r. Jednocześnie, zgodnie z art. 14 projektu, zmiany mają wejść w życie w dniu 1 stycznia 2014 r. W przypadku uchwalenia ustawy w obecnej wersji dojdzie zatem do ewidentnego złamania zasady niedziałania prawa wstecz.
6. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku podatków dochodowych zmiany w przepisach nie mogą wchodzić w życie w trakcie roku podatkowego. Przepisy przejściowe wymuszają na spółkach komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych zamknięcie roku obrotowego, wbrew postanowieniom zawartym w umowie spółki albo statucie. Skoro zasadą jest, iż w trakcie okresu rozliczeniowego nie można zmienić przepisów, to tym bardziej nie można nadać danemu podmiotowi statusu podatnika.
7. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, ingerując w prawa nabyte (w omawianej sytuacji jako prawo nabyte podlegające ochronie należy traktować obecną sytuację, w której spółki komandytowe oraz SKA nie są obciążone podatkiem dochodowym), prawodawca powinien wprowadzić rozwiązania prawne, które zawężają do niezbędnego minimum negatywne skutki dla zainteresowanych i umożliwiają im dostosowanie się do nowej sytuacji, w szczególności przez wprowadzenie odpowiedniej vacatio legis lub ustanowienie przepisów przejściowych ułatwiających adresatom norm prawnych dostosowanie się do nowych regulacji (orzeczenie K 32/00).
8. Na niezgodność przepisów przejściowych z przepisami Konstytucji zwracała uwagę Rada Legislacyjna działająca przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w trakcie prac nad poprzednią wersją projektu zmian w ustawach o CIT oraz o PIT. Niestety uwagi Rady w ogóle nie zostały uwzględnione.
9. Uchwalenie zmian w obecnie proponowanym kształcie rodzi poważne ryzyko zakwestionowania ich jako niezgodnych z przepisami Konstytucji. Powstaje pytanie, czy chęć przysporzenia budżetowi dodatkowych środków (choć, jak zostało to wykazane powyżej, uchwalenie nowelizacji może wręcz negatywnie odbić się na budżecie) może odbyć się kosztem zasad konstytucyjnych, potwierdzanych wielokrotnie w orzecznictwie Trybunał Konstytucyjnego.

Andrzej T. Prelicz, Doradca podatkowy, ekspert BCC ds. podatków, restrukturyzacji przedsiębiorstw i prawa spółek – Kancelaria Prelicz & Szymańska
Joanna Wierzejska, Doradca podatkowy – Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka
Artur Cmoch, Doradca podatkowy  – Kancelaria GWW