Bankowość i Finanse | Rozliczenia międzybankowe – Bazy i Systemy Bankowe Spółka z o.o. | Big-Bang w rozliczeniach SORBNET

Marcin Grajkowski
Dyrektor Departamentu Wytwarzania Systemów Informatycznych
Bazy i Systemy Bankowe Spółka z o.o.

Dagmara Leśniewska
Projektant, Departament Wytwarzania Systemów Informatycznych
Zespół Architektury Aplikacji
Bazy i Systemy Bankowe Spółka z o.o.

Jednym z dostępnych na rynku rozwiązań dedykowanych rozliczeniom SORBNET3 jest system sorbELIX3.0, oferowany przez firmę Bazy i Systemy Bankowe Sp. z.o.o. (BSB), której właścicielem 100% udziałów jest Narodowy Bank Polski. Firma od lat specjalizuje się w dostarczaniu rozwiązań z zakresu systemów rozliczeniowych oraz sprawozdawczości. BSB jest również autorem poprzedniej wersji systemu – sorbELIX2.0, obsługującej rozliczenia w SORBNET2, wdrożonej i działającej z powodzeniem produkcyjnie w bankach.

Sprawdźmy więc, co nas tak naprawdę czeka w najbliższym czasie, jakich zmian w rozliczeniach możemy się spodziewać i czy nie jest to dobry moment na odświeżenie posiadanych rozwiązań.

Stan obecny

System SORBNET2 jest obecnie najważniejszym polskim systemem obsługi płatności, w którym rozliczane są operacje wysokokwotowe w polskich złotych w czasie rzeczywistym. Obsługuje on zarówno rozliczenia międzybankowe, zlecenia klientowskie, jak i operacje polityki pieniężnej. W systemie realizowany jest również rozrachunek pozostałych systemów płatności, w tym ELIXIR czy KDPW.

W rozliczeniach SORBNET2 bierze udział ponad 50 podmiotów, w tym Narodowy Bank Polski, 47 banków komercyjnych, Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, Krajowa Izba Rozliczeniowa i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.

SORBNET2 działa od 2013 r. i stanowi unowocześnienie pierwszej wersji systemu z 1996 r., zarówno pod kątem bezpieczeństwa, jak i oferowanych funkcjonalności. Po ponad dekadzie działania na horyzoncie pojawia się jednak kolejna duża zmiana i nowa odsłona systemu SORBNET.

Skąd ta zmiana?

Ostatnie lata dla sektora bankowego to czas intensywnych zmian, mających na celu dopasowanie formatu wymiany komunikatów do standardu ISO20022. Przewiduje się, że do końca 2025 r. standard ten stanie się ogólnie powszechny.

Standard ISO20022 został wprowadzony w SWIFT w 2023 r. jako rekomendowany dla wszystkich wysokokwotowych systemów rozliczeniowych. Wsparcie dla dotychczas używanego formatu MT w SWIFT skończy się wraz z końcem 2025 r. W wielu systemach rozliczeniowych stosowanych w polskich bankach, standard ten jest już wprowadzony lub też jego wdrożenie jest planowane.

W związku z powyższym Narodowy Bank Polski, zgodnie zresztą z rekomendacją Związku Banków Polskich w zakresie przejścia na format ISO20022, zapowiedział wprowadzenie nowej wersji systemu SORBNET, bazującej na nowym formacie komunikatów, wprowadzającym usprawnienia oraz nowe funkcjonalności.

System SORBNET3 zostanie uruchomiony w drugim kwartale 2025 r. i wymusza dostosowanie się do nowej specyfikacji na wszystkich uczestnikach systemu.

Big-Bang

9 czerwca 2025 r. nastąpi tzw. Big-Bang. System SORBNET2 zostanie wyłączony z użytku i zastąpiony przez SORBNET3. Implementacje po stronie Narodowego Banku Polskiego, uczestników oraz dostawców oprogramowania wspomagającego rozliczenia SORBNET trwają w najlepsze, aby w ostatnim kwartale 2024 r. przystąpić do wspólnych testów. Stanowić będą one ostatni element przygotowań i weryfikacji przed nieuchronnym przejściem w nowy standard komunikatów, wprowadzając zarazem kilka nowych, ciekawych funkcjonalności.

Co się zmienia?

Całkiem sporo. Jedną z najbardziej zauważalnych nowości jest zmiana wspomnianego standardu wymienianych komunikatów płatniczych i technicznych z MT na ISO20022. Translacja pomiędzy starym formatem MT a nowym formatem nie jest prostym przełożeniem. Inne będzie nazewnictwo i układ pól, a nawet format danych poszczególnych atrybutów.

Drugą ważną grupą komunikatów są te o charakterze zarządczym, dotychczas wymieniane poprzez sieć SWIFT. W nowej wersji systemu komunikaty zarządcze kierowane będą bezpośrednio do NBP w tzw. trybie A2A, całkowicie pomijając sieć SWIFT.

SORBNET3 wprowadza też inne, długo wyczekiwane przez uczestników funkcjonalności, jak obsługa limitów i płynności, obsługa wielu rachunków bieżących, zmiany w procedurach rozrachunkowych systemów KDPW i KIR.

Szansa dla banków

Wielka zmiana stanowi zarazem niepowtarzalną okazję dla banków, by przeprowadzić modyfikacje nierzadko niezbędne, jednak odkładane na później. Zazwyczaj gdy dotychczas użytkowany system działa poprawnie, nie podejmuje się ryzyka związanego z aktualizacją stosu technologicznego czy dostosowaniem do zmieniających się potrzeb – aż do ostatniego momentu. Jest to zresztą zrozumiałe, gdyż nakład czasu niezbędny do opracowania, zaimplementowania czy wreszcie przetestowania nowych rozwiązań jest skuteczną barierą przed ich wdrażaniem bez wyraźnej konieczności. Teraz jednak, gdy wdrożenie SORBNET wymusza na uczestnikach zmiany, nic nie stoi na przeszkodzie, aby podjąć dodatkowe działania, by uaktualnić stosowany dotąd przez bank system rozliczeniowy do aktualnych potrzeb i technologii. Kolejna taka szansa może bowiem pojawić się za kolejne dziesięć lat.

Odnowienie technologii stwarza szansę na zminimalizowanie tzw. długu technologicznego, modernizację przestarzałych rozwiązań, aktualizację w obszarze formatów i interfejsów wymiany danych, a nawet poprawę ergonomii interfejsu użytkownika czy też dodanie długo odkładanych nowych funkcjonalności. Jest to też niewątpliwie dobry czas na wszelkiego rodzaju automatyzacje procesów i implementację mechanizmów, usprawniających pracę zespołu bankowego.

Wyzwania

Stoimy więc w obliczu szansy, ale i niewątpliwych wyzwań, które towarzyszyć będą zarówno okresowi przygotowań, jak i bezpośrednio przełączaniu się na nowy system SORBNET3.

W bankach przez rok równolegle funkcjonować będzie SORBNET2 produkcyjnie i trwać będą przygotowania do SORBNET3. Nowy format ISO20022 wymaga zmian również w głównych systemach wewnętrznych banku. Przez ponad rok zapewnić musimy działanie obecnego systemu produkcyjnego i jednoczesne kompleksowe testy jego nowej odsłony. Gra toczy się o najwyższą stawkę, jaką stanowią nie tylko zasoby finansowe banku, ale i jego dobre imię.

Systemy rozliczeniowe

Banki mogą podejść do realizacji zmian na dwa sposoby. Niektóre z nich, dysponując własnym, silnym zapleczem programistycznym, przygotowywać będą rozwiązanie własnymi siłami IT. Wymaga to oczywiście dużego nakładu pracy oraz dokładnego zapoznania się z dokumentacją.

Część banków wykorzysta rozwiązania zewnętrznych dostawców. Taka opcja może być również bardzo skuteczna, ponieważ dostawcy, realizujący projekt dla wielu klientów, często posiadają niemałą wiedzę na temat realizacji tego typu systemów oraz doświadczenie w zakresie ich wdrażania. System taki ma często charakter „pudełka”, dostarczanego wielu instytucjom bankowym, którego zawartość jest następnie dostosowywana do potrzeb każdego z klientów. Wymaga to mniejszego zaangażowania niż tworzenie systemów od podstaw, a równocześnie pozwala zoptymalizować koszty dostosowania do SORBNET3 oraz znacząco odciążyć zespół bankowy.

Warto zatem skorzystać z usług dostawcy posiadającego wiedzę i doświadczenie w dostarczaniu tego typu rozwiązań. Zapewni to dobrą współpracę i niemalże gwarantuje sukces projektu. Pamiętajmy o Big-Bang – tylko sukces jest tu akceptowalnym wynikiem.

Nowy sorbELIX 3.0

Prace nad systemem sorbELIX3.0 rozpoczęły się w BSB już w 2023 r. Kolejna odsłona systemu przystosowana została do nowego standardu ISO20022, szeregu nowych funkcjonalności SORBNET3 oraz przeszła aktualizację stosu technologicznego i interfejsu użytkownika. Wśród nowych funkcjonalności znalazły się między innymi obsługa zmienionych w SORBNET3 procedur rozrachunkowych i rozszerzonej struktury rachunków, obsługa nowych rodzajów operacji na rachunkach czy wreszcie nowych mechanizmów zarządzania płynnością banku.

Jedną z najważniejszych zalet tego systemu jest model biznesowy, opierający się nie na formie technicznej komunikatów ISO20022, a na czytelnym i intuicyjnym modelu transakcji, stając się czymś więcej niż tylko konwerterem.

System na bieżąco przedstawia informacje o saldzie, utrzymując dwa rodzaje salda: przewidywane i rzeczywiste. To pierwsze uaktualniane jest w wyniku rozliczeń dokonanych w systemie, podczas gdy saldo rzeczywiste potwierdzane jest poprzez cykliczną weryfikację w SORBNET3.

sorbELIX3.0 oferuje wiele zaawansowanych mechanizmów wspomagających codzienne prace operatora, w tym kontrolę rozrachunku i procesy zamknięcia dnia. Wprowadza szereg automatyzacji, zarówno w procesie samego przepływu zleceń, jak i komunikatów zarządczych. Dane w systemie prezentowane są w czasie rzeczywistym. Dodatkowo dostępne takie funkcjonalności, jak: predefiniowane raporty, powiadomienia użytkowników czy wreszcie cały zestaw specjalizowanych zadań automatycznie realizowanych przez system.

System wykonuje kompleksową walidację zleceń kierowanych do SORBNET poprzez pełną implementację walidacji formalnych i biznesowych, wykonywanych przez SWIFT i SORBNET3, dodając do zestawu własne reguły walidacji. Słowniki oraz grupy walidacji są w pełni konfigurowalne i obsługiwane z poziomu interfejsu użytkownika. Szczegółowa weryfikacja zleceń po stronie systemu eliminuje ryzyko wysłania nieprawidłowych merytorycznie komunikatów do SORBNET3, przyspiesza proces realizacji i ułatwia analizę.

sorbELIX3.0 jest rozwiązaniem „pudełkowym” w zakresie podstawy, ale jest też w pełni konfigurowalny i może być administrowany z GUI aplikacji. Zawiera komplet gotowych interfejsów do integracji z systemami wewnętrznymi banku i interfejsów połączeń SWIFT/SORBNET3. Architektura systemu jest rozszerzalna poprzez możliwość wymiany „pudełkowych” integracji na elementy dedykowane, bez konieczności zmian w innych częściach systemu.

Wraz z rozwiązaniem, bank otrzymuje wsparcie doświadczonego zespołu w fazie analizy, wdrożenia, testów z SORBNET3 mających miejsce w banku. Wsparcie nie kończy się jednak tutaj, ponieważ rozszerzone jest dalej na moment przejścia, tzw. Big-Bang, oraz pierwsze krytyczne chwile uruchomienia, by następnie przejść pod opiekę serwisową.

Rozwiązanie oparte zostało na nowoczesnym stosie technologicznym i wspiera pełen wachlarz strategii wdrożeń: maszyny fizyczne, wirtualne, konteneryzację, uruchomienie w Kubernetes i w chmurze.

Po stronie BSB proces implementacji oprogramowania wpleciony jest w proces CI/CD, w ramach którego z każdym przygotowaniem nowej wersji przeprowadzane są pełne testy automatyczne (od jednostkowych po testy end-to-end), wdrożenie na środowisko lustrzane względem docelowego środowiska klienta i przeprowadzane ostateczne testy manualne. Wszystko po to, aby zapewnić jak najlepszą jakość dostarczanego oprogramowania i zminimalizować ryzyko błędów w tak krytycznym systemie, jakim jest system rozliczeń wysokokwotowych.

Najbliższa przyszłość

Są to ostatnie chwile na wybór docelowego rozwiązania: finalizowanie umów albo rozpoczęcie realizacji własnymi siłami. W wielu bankach już trwają prace przygotowawcze. Czasu bowiem pozostało nie za wiele, biorąc pod uwagę fakt, że NBP udostępni środowisko testowe do pierwszych testów w ostatnim kwartale tego roku. Należy wykorzystać ten czas również jako szansę, aby proces migracji do SORBNET3 stał się możliwie jak najbardziej bezproblemowy, a niejako przy okazji wprowadzić do systemów bankowych wiele cennych zmian, podnoszących konkurencyjność danej instytucji i usprawniających pracę operatorów.