Bankowość i finanse | Regulacje | Nie ograniczajmy działalności banków
Rok 2025 rozpoczęliśmy od istotnej politycznej zmiany w USA, co spowodowało przesunięcie globalnej debaty na tematy związane z handlem międzynarodowym, cłami i starciami geopolitycznymi. Jak ten globalny krajobraz wpłynie na sektor bankowy, zwłaszcza na mniejsze banki detaliczne i kasy oszczędnościowe?
– Wyzwania są ogromne, ale takie same są też możliwości europejskich kas oszczędnościowych i banków detalicznych. Pomimo że nasze banki członkowskie stoją w obliczu rosnącej presji ze strony zmian regulacyjnych i gospodarczych, znajdują się one również w czołówce, jeśli chodzi o dostosowywanie się do postępu technologicznego, i odgrywają kluczową rolę we wspieraniu lokalnych gospodarek.
Od momentu powstania w 1924 r., World Savings and Retail Banking Institute (WSBI) zawsze stawiał czoła wielkim wyzwaniom, stanowiąc jednolity, globalny głos kas oszczędnościowych i banków detalicznych. W miarę jak zmieniał się krajobraz finansowy, pojawiła się także potrzeba istnienia reprezentacji europejskiej i tak oto European Savings and Retail Banking Group (ESBG) jest dziś europejską częścią WSBI.
W obliczu niepewności związanej z wdrożeniem Bazylei III, potencjalnych przyszłych zmian w USA i prawdopodobnie także w Wielkiej Brytanii, wzywamy BCBS (Basel Committee on Banking Supervision) i instytucje europejskie do zapewnienia sprawiedliwego wdrożenia globalnych standardów bankowych. Tylko dzięki implementacji zbalansowanych regulacji możemy zagwarantować równe szanse. W zakresie ostrożnościowego nadzoru bankowego opowiadamy się za bardziej proporcjonalnym podejściem, które uwzględnia krajową specyfikę prawa i otoczenia gospodarczego, zamiast dalszego stosowania uniwersalnego podejścia typu „one-size-fits-all”.
Uważamy również, że Unia Europejska powinna ponownie rozważyć swoje rygorystyczne podejście regulacyjne do sztucznej inteligencji w ramach aktu o AI, przetwarzania i przekazywania danych regulowanych poprzez RODO oraz niektórych powiązanych przepisów dotyczących pomocy państwa. Dlatego też w szczególności apelowaliśmy do Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej o zapewnienie, aby banki, które są zobowiązane do udostępniania danych klientów stronom trzecim, miały także równy dostęp do danych i algorytmów tych stron trzecich, zwłaszcza w zakresie płatności i usług finansowych. Niestety, obecne warunki udostępniania danych w sektorze finansowym za pośrednictwem rozporządzenia FiDA (Financial Data Access Regulation) wprowadzają znaczne obciążenia i zawiłości dla podmiotów finansowych.
W Stanach Zjednoczonych, które tradycyjnie przyjmują podejście wolnorynkowe, ceny, konkurencja i innowacje są napędzane przez siły rynkowe. W Europie z kolei zmierzamy w kierunku bardziej kontrolowanego sektora bankowego, coraz częściej przyjmując bardziej rygorystyczne mechanizmy kontroli cen, które ograniczają swobodę rynkową i konkurencję. Zmiana ta jest szczególnie widoczna w takich regulacjach, jak rozporządzenie w sprawie płatności natychmiastowych (IPR), które, – mając na celu przyspieszenie korzystania z tego typu płatności w całej UE – w rzeczywistości ogranicza ich ceny do poziomu tradycyjnych płatności. Takich przykładów jest znacznie więcej. Rozporządzenie w sprawie opłat interchange, które już od 2025 r. ogranicza opłaty za transakcje kartami w Unii, rozporządzenie w sprawie płatności transgranicznych, poszczególne części dyrektywy w sprawie usług płatniczych, proponowane rozporządzenie w sprawie cyfrowego euro czy próba wprowadzenia pełnego lub częściowego zakazu zachęt do prowadzenia działalności w zakresie doradztwa finansowego w ramach obecnej strategii inwestycji detalicznych.
Biorąc pod uwagę obecną sytuację geopolityczną i fakt, że większość płatności nadal opiera się na wydawcach kart płatniczych, którzy nie są zlokalizowani w Europie, ale w Stanach Zjednoczonych, dostrzegamy potrzebę większej suwerenności w płatnościach poprzez inicjatywy takie, jak wprowadzenie płatności natychmiastowych czy nowych, prywatnych rozwiązań, takich jak BLIK, Bizum i EuroPAY. Jednocześnie konsekwentnie podkreślamy znaczenie wyzwania, jakie stoi przed bankami w zakresie poniesienia ogromnych inwestycji, bez gwarantowanego zwrotu lub osiągnięcia jakichkolwiek innych korzyści. To samo dotyczy cyfrowego euro – chociaż może ono być też rozwiązaniem zapewniającym strategiczną autonomię w płatnościach, a jego cechy i model biznesowy powinny być atrakcyjne dla wszystkich zainteresowanych stron. W tym celu ESBG od początku projektu intensywnie współpracuje z EBC na wszystkich szczeblach, aktywnie śledząc działania wszystkich interesariuszy w Brukseli.
Jeśli rozważamy przyszłość globalnej bankowości, to jasne jest, że to my wyznaczamy jej kierunek. Wyzwania, przed którymi stoimy, od rozbieżności regulacyjnych po transformację technologiczną, będą wymagać niezachwianej zdolności do adaptacji i odporności. Aby wspierać wzrost gospodarczy, powinniśmy skupić się na udoskonalaniu regulacji, a nie na zwiększaniu ich liczby, po to by banki mogły wspierać lokalne gospodarki, pozostając jednocześnie zwinnymi w szybko zmieniającym się otoczeniu. Jako ESBG skutecznie wspieramy interesy naszych członków nie tylko poprzez przedstawianie wspólnego stanowiska, ale także poprzez niezliczone spotkania z Parlamentem Europejskim, Radą i różnymi innymi instytucjami europejskimi i międzynarodowymi.
Europejski sektor bankowy, pomimo wielu zawirowań gospodarczych, pozostał w minionym roku silny. Jakie są obecnie największe zagrożenia dla jego stabilności?
– Pomimo wzrostu rentowności wynikającej z wysokich stóp procentowych, banki muszą teraz zmierzyć się z rosnącymi kosztami finansowania i większą niestabilnością, ponieważ środki banku centralnego są stopniowo wycofywane. W efekcie wymaga to od sektora zabezpieczenia alternatywnych źródeł finansowania, które mogą okazać się znacznie droższe.
Zmiany geopolityczne, wysoka inflacja i ograniczone możliwości finansowania mogą osłabić zdolność kredytową kluczowych segmentów klientów, takich jak gospodarstwa domowe i małe przedsiębiorstwa. Aby ograniczyć potencjalny wzrost zagrożonych kredytów, niezbędne są solidne ramy zarządzania ryzykiem kredytowym. Jeśli spojrzymy na niedawne kryzysy bankowe w USA i Szwajcarii, to dostrzeżemy, że uwidaczniają one znaczenie silnego ładu korporacyjnego i kontroli ryzyka. Kasy oszczędnościowe i banki detaliczne muszą poprawić efektywność zarządzania oraz usprawnić agregację danych dotyczących ryzyka, aby móc sprostać oczekiwaniom regulacyjnym. Jednocześnie muszą one w pełni zintegrować zarządzanie ryzykiem klimatycznym i środowiskowym ze swoją działalnością, a niewywiązanie się z tego w określonym czasie może skutkować reakcją organów nadzorczych.
Choć wiele banków poczyniło postęp w cyfryzacji, wiele stoi przed wyzwaniem odpowiedniej alokacji zasobów w celu utrzymania konkurencyjności. Rosnące zagrożenia cybernetyczne i zależność od zewnętrznych dostawców usług wymagają wzmocnienia ram elastyczności operacyjnej umożliwiającej zapewnienie ciągłości działania. Dlatego też WSBI i ESBG wspierają kasy oszczędnościowe i banki detaliczne na całym świecie w pokonywaniu tych wyzwań.
Wzmocnienie konkurencyjności Europy będzie jednym z kluczowych celów w nadchodzących latach i dekadach. W jaki sposób banki detaliczne i kasy oszczędnościowe mogą przyczynić się do osiągnięcia tego celu?
– Kasy oszczędnościowe i banki detaliczne już dziś znajdują się w samym sercu Unii Oszczędności i Inwestycji, ponieważ wspierają firmy, a dokładnie MŚP, w kierunku zielonej i cyfrowej transformacji. Uważamy zatem, że obecna narracja o środkach Europejczyków leżących bezczynnie na ich kontach bankowych powinna zostać obalona. Kasy oszczędnościowe i banki detaliczne są jak pszczoły strażniczki, zabezpieczające potrzeby finansowe swoich klientów w lokalnych społecznościach i regionach. Tak jak pszczoły są niezbędne do zachowania różnorodności biologicznej, tak i banki zapewniają zróżnicowany krajobraz finansowy. Wspierają przedsiębiorczość, tworzenie miejsc pracy oraz długoterminową stabilność gospodarczą. Podobnie jak pszczoły zapylające kwiaty, nasze banki nieustannie kierują zasoby do lokalnej gospodarki, oferując szeroką gamę produktów i usług inwestycyjnych. W szczególności wspierają gospodarstwa domowe i MŚP, zwłaszcza w mniej rozwiniętych regionach oraz wśród klientów mniej zaawansowanych cyfrowo. Dzięki temu budują zaufanie i umacniają relacje z klientami detalicznymi, oszczędzającymi i inwestorami, przyczyniając się do długoterminowej siły europejskiej gospodarki.
Należy również podkreślić ważną rolę, jaką kasy oszczędnościowe i banki detaliczne odgrywają w zwiększaniu wiedzy finansowej. Tradycja inicjatyw ukierunkowanych na cele edukacyjne to fundament banków oszczędnościowych, który wyróżnia je na całym świecie. My jako ESBG w pełni wspieramy wszelkie takie inicjatywy na szczeblu europejskim. Do takich inicjatyw należy m.in. Światowy Dzień Oszczędzania.
Rozwój sztucznej inteligencji wywiera dodatkową presję na tradycyjny sektor bankowy ze strony fintechów i innych zaawansowanych technologicznie konkurentów. Jak mniejsze banki detaliczne mogą radzić sobie z takimi wyzwaniami, jak cyfrowa transformacja?
– Aby sprostać wyzwaniom cyfrowej transformacji i pozostać konkurencyjnym – zwłaszcza w obliczu rozwoju sektora fintech – tradycyjne banki, w tym kasy oszczędnościowe i banki detaliczne, muszą zdigitalizować swoje narzędzia i usługi. Jednak dla mniejszych, lokalnych banków przejście to wiąże się ze znacznymi kosztami regulacyjnymi, zapewnienia zgodności z wymogami czy samego wdrożenia. W tym celu ESBG aktywnie współpracuje z organami regulacyjnymi, aby upewnić się, że wpływ zmian na mniejsze banki jest dobrze rozumiany. Organy regulacyjne muszą wziąć pod uwagę te wyzwania, ponieważ mają one bezpośredni wpływ na sposób, w jaki małe kasy oszczędnościowe i banki detaliczne wdrażają nowe technologie, m.in. w zakresie obsługi klienta, zarządzania danymi i cyberbezpieczeństwa. Jest to szczególnie istotne przy równoważeniu wielu proponowanych i istniejących ram prawnych, takich jak FiDA, akt o AI, dyrektywa PSD3 dotycząca usług płatniczych, ustawa o cyfrowej odporności operacyjnej czy RODO. Proporcjonalność, pewność prawa i zmniejszone obciążenia regulacyjne są kluczem do osiągnięcia skutecznej i wydajnej cyfryzacji przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności. Regulacje muszą zatem traktować priorytetowo bezpieczeństwo i ochronę konsumentów, pozostając równocześnie praktyczne i opłacalne, zwłaszcza w przypadku wymogów dotyczących udostępniania danych. Niemniej jednak uważamy, że bezpośrednia relacja z klientami oraz bliskość wobec lokalnych społeczności muszą nadal stanowić istotny wyróżnik i powinny być uwzględnione w tym procesie regulacyjnym.
A co z ambitnymi celami UE w zakresie zrównoważonego rozwoju? W jaki sposób ESBG może pomóc swoim członkom przyczynić się do realizacji tych strategicznych celów?
– Komisja Europejska ma wkrótce przedstawić ambitny pakiet środków legislacyjnych mających na celu uproszczenie i usprawnienie zrównoważonego finansowania oraz obowiązków sprawozdawczych w tej dziedzinie. Pakiet miał zostać opublikowany do końca lutego i prawdopodobnie będzie zawierał dyrektywę Omnibus, która w znacznym stopniu zmieni dyrektywę w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, rozporządzenie w sprawie taksonomii UE oraz dyrektywę w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w obszarze zrównoważonego rozwoju. To jest tzw. komunikat wstępny w sprawie uproszczenia, w ramach którego Komisja Europejska przedstawi swoją wizję szerszego programu wdrożenia i uproszczenia.
Czekamy na wnioski legislacyjne, aby w pełni móc je ocenić. Jako ESBG pozostajemy mocno zaangażowani w realizację celów Zielonego Ładu. Wymogi dotyczące zrównoważonego finansowania muszą jednak zostać usprawnione i uproszczone, aby zapewnić konkurencyjność europejskich kas oszczędnościowych i banków detalicznych. W związku z tym, zapewnienie MŚP odpowiednich instrumentów finansowych, takich jak zielone pożyczki, dotacje publiczne lub gwarancje, może pozwolić im na dokonywanie inwestycji, stać się bardziej ekologicznymi i umożliwić im pełne wykorzystanie możliwości rozwoju i innowacji.
