Bankowość i Finanse | Kryptowaluty | Pieniądz tradycyjny i cyfrowy

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Według Rezerw Federalnych (FED) w światowym obiegu pieniężnym w II kw. 2023 r. znajdowało się ok. 2,33 bln USD. Żadna inna waluta nie jest tak często stosowana w transakcjach jak właśnie dolar. Również powiązania finansowe państw oraz różnego typu instytucji finansowych powodują, że to on, a nie inne waluty, jest pieniądzem najbardziej pożądanym przez inwestorów na świecie. Mimo to od 2009 r. sytuacja dolara jest bardziej skomplikowana, niż to pokazują liczby. Tradycyjny system monetarny, znany od kilku setek lat, zaczęła bowiem uzupełniać waluta cyfrowa. W styczniu 2024 r. banki centralne 134 państw (w tym USA) – reprezentujące 98% globalnego PKB – rozpoczęły przygotowania do wprowadzenia do światowego systemu własnych walut cyfrowych (CBDC). Celem jest modyfikacja struktury międzynarodowego systemu walutowego.

Retrospekcja

Historia obecności dolara w systemie międzynarodowym jest stosunkowo krótka i liczy ok. 250 lat.

Jednak – w wyniku ładu pieniężnego ustanowionego po II wojnie światowej na podstawie porozumienia z Bretton Woods (BW) – każde państwo określiło parytet swojej waluty wobec złota lub dolara przy założeniu, że odpowiada on uzgodnionemu ciężarowi złota bądź dolarowi z zawartością złota określoną 1 lipca 1944 r. W ten sposób dolar stał się, prawnie i praktycznie, centralną walutą światową.

Na przestrzeni lat trzy czynniki przyczyniły się do osłabienia tak wypracowanej pozycji dolara. Pierwszym była tzw. pułapka z Bretton Woods wyjaśniona przez kanadyjskiego ekonomistę Roberta Triffina. Tłumaczył on, że USA, stosując dolara w rozliczeniach międzynarodowych, automatycznie zwiększały swoje krótkoterminowe zadłużenie, co z jednej strony zmuszało FED do zwiększenia rezerw złota, ale z drugiej zagrażało brakiem dolara na rynku. Drugą przyczyną było utworzenie w 1967 r. przez MFW waluty SDR (specjalne prawa ciągnienia) będącej umowną jednostką monetarną mającą charakter pieniądza bezgotówkowego. Każdy członek MFW został zobowiązany do określonego zakupu SDR-ów i traktowania ich jako części rezerw walutowych, które od tej pory nie musiały być gromadzone wyłącznie w dolarach. Trzecim czynnikiem była kilkuletnia dwucyfrowa inflacja w USA w drugiej połowie lat 70., która nadszarpnęła znaczenie dolara jako waluty światowej.

W rezultacie splotu wszystkich tych czynników rezerwy waluty amerykańskiej, której poziom zbliżał się w drugiej połowie lat 70. do 85%, zaczęły gwałtownie spadać. Po kryzysie walutowym w 1979 r. wartość rezerw w dolarach wynosiła zaledwie 57,88% Znaczenie jako waluta rezerwowa odzyskał on w latach 90. XX wieku, by po raz kolejny utracić je w wyniku kryzysu 2008 r. Według danych MFW, w końcu 2023 r. wartość światowych rezerw dolarowych zbliżyła się do poziomu z lat 70/80 ub. wieku i wynosi 58,1% (patrz wykr. 1).

Dolar zatem – pomimo zmian i zawirowań w systemie – utrzymał pozycję głównego pieniądza na świecie. Nie zagraża mu obecnie żadna inna państwowa waluta rezerwowa, co przynosi USA istotne korzyści. Znaczący popyt na tę walutę powoduje, że mogą one pożyczać na świecie taniej niż inne państwa. Ponadto rząd, firmy, jak i przeciętni konsumenci nie muszą kredytować swoich wydatków zagranicznymi walutami, ponieważ ograniczają się do zaciągania pożyczek dolarowych. Ich koszty transakcyjne są niższe, od tych, które musiałyby zostać zaciągnięte w zagranicznej walucie.

Konkurencja walutowa

Stosunkowo silna pozycja dolara nie jest jednak niezagrożona. Z analiz MFW wynika, że poziom światowych rezerw w nim jest labilny. Dynamika zmian zależy od państw, które bez uwzględnienia zachowań i decyzji FED, zmieniają poziom aktywów denominowanych w dolarach, uzupełniając lub redukując swoje rezerwy innymi walutami lub aktywami denominowanymi w wybranych walutach zagranicznych. Czy takie działania mogą oznaczać, że w systemie walutowym pojawia się pieniądz, który warto gromadzić, ponieważ może z czasem wygrać walkę z dolarem?

Spekulacje na ten temat mają swoją historię i dotyczą kolejno funta szterlinga, niemieckiej ...