Bankowość i Finanse | Kryptoaktywa | Nowe wymogi Komitetu Bazylejskiego

Dr Mariusz Zygierewicz
dyrektor Zespołu Ekonomiczno-Regulacyjnego i Rozwoju Kadr Bankowych Związku Banków Polskich

Nie sposób jednak wykluczyć, że ten rynek będzie się szybko rozwijać w przyszłości i jego znaczenie będzie rosło. W tej sytuacji międzynarodowy regulator bankowy, stając na straży stabilności sektora finansowego, miał do wyboru kilka opcji wczesnych działań, aby nie oskarżono go o to, że zareagował dopiero po pierwszych spektakularnych problemach w bankach.

Ustanowienie standardów

Pierwszą opcją mogłoby być wprowadzenie zakazu prowadzenia wybranych rodzajów aktywności w zakresie kryptoaktywów. Drugą może być izolowanie banków i realnej gospodarki od zaangażowania finansowego w kryptoaktywa. Trzecią zaś podjęcie próby regulowania rynku kryptoaktywów. Oczywiście dopuszczalnym rozwiązaniem mogłoby być także zastosowanie miksu tych podejść w odniesieniu do poszczególnych segmentów aktywności. Każde z tych rozwiązań ma zalety i wady, jednak nie będę ich omawiał w tym artykule. Warto wszakże zauważyć, że rozpoczęto już i zakończono pierwszy etap regulowania takiej działalności, ustanawiając międzynarodowe standardy ostrożnościowe dotyczące zaangażowania się finansowego banków w kryptoaktywa.

W grudniu 2022 r. Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego przyjął najnowsze normy bezpiecznego działania banków o charakterze międzynarodowym. Uwzględniają one ryzyka wynikające z tytułu zaangażowania instytucji finansowych w kryptoaktywa. Dotychczas problematyki tej nie uwzględniano w specyficzny sposób w wymogach kapitałowych dla banków, tym samym mogą mieć do nich zastosowanie jedynie ogólne zasady stosowane do ekspozycji o charakterze kredytowym, operacyjnym czy w zakresie ryzyka rynkowego. Przyjęcie nowych wymogów i nieodległe ich wejście w życie zmieni tę sytuację, gdyż banki będą zobowiązane do bardziej szczegółowej analizy rodzaju kryptoaktywów także pod kątem określania ponoszonego ryzyka i wymaganego minimalnego jego pokrycia kapitałami własnymi.

Prace będą trwały

Dziś jeszcze zaangażowanie banków, w tym polskich, w tego rodzaju aktywa nie jest znaczące, ale obserwując doświadczenia zagraniczne i poszukiwanie przez te instytucje nowych możliwości poprawy wyników finansowych oraz widząc tempo rozwoju tego rynku, można spodziewać się, że temat ekspozycji w kryptoaktywa będzie nabierać znaczenia. Oczywiście trudno oczekiwać, aby miał on systemowe znaczenie dla banków, szczególnie stosujących bardziej konserwatywne podejście, a tak zachowują się m.in. banki w Polsce.

Nowe normy regulacyjne określają zasadnicze zasady klasyfikowania kryptoaktywów do poszczególnych grup i podgrup oraz wysokość minimalnego kapitału niezbędnego do pokrycia istniejącego z tego tytułu ryzyka kredytowego, operacyjnego i rynkowego. Nie oznacza to jednak, że prace regulacyjne w tym zakresie zostały już zakończone. Komitet Bazylejski we wprowadzeniu do nowych norm zastrzegł bowiem, że będzie monitorował proces wdrażania i skutki nowo określonych standardów; i nie wyklucza dalszego doprecyzowania i udoskonalenia wymogów w przyszłości. Służyć temu celowi będzie m.in. zbieranie informacji z banków w ramach regularnego przeglądu stosowania norm Bazylei III oraz analiza zmian zachodzących na tym specyficznym rynku kryptoaktywów. Dlatego też Komitet będzie przeprowadzał m.in. testy statystyczne identyfikujące aktywa o niskim ryzyku i analizował je pod kątem wiarygodności zabezpieczenia ekspozycji. Nie wyklucza przy tym podjęcia wielu innych analiz.

Nowe wymogi Komitetu Bazylejskiego mają wejść w życie od początku 2025 r. Unia Europejska przyjęła dotychczas generalną zasadę, że wszystkie jego decyzje, z zasady stosowane tylko w odniesieniu do dużych banków międzynarodowych, mają obowiązywać wszystkie instytucje działające na terenie wspólnego rynku. Warto zatem zapoznać się z przyjętymi postanowieniami Komitetu, gdyż będą one obowiązywać także wszystkie banki działające w Polsce. Choćby tylko po to, aby nie być później zaskoczonym skalą nakładanych nowych wymogów kapitałowych.

Zasady klasyfikowania kryptoaktywów

Dla celów wymogów kapitałowych kryptoaktywa są definiowane jako prywatne zdigitalizowane aktywa, które zależą od stosowania kryptografii, technologii rozproszonych rejestrów (DLT) lub innej podobnej. Według definicji Komitetu Bazylejskiego stanowią zdigitalizowaną formę reprezentacji wartości, która może być wykorzystana do przeprowadzenia płatności, dokonania inwestycji lub dostępu do towarów lub usług. Zdematerializowane papiery wartościowe (utrzymywane w elektronicznych rejestrach), które są emitowane przy wykorzystaniu technologii DLT lub jej podobnej, a także stokenizowane tradycyjne aktywa także podlegają nowo przyjętym normom. Natomiast papiery wartościowe zdematerializowane przy użyciu elektronicznej wersji tradycyjnych rejestrów i baz danych, które są centralnie administrowane, nie mieszczą się w przedstawionej definicji kryptoaktywów. Warto także wyraźnie podkreślić, że ostrożnościowe ujęcie kryptoaktywów przez Komitet nie obejmuje wirtualnej waluty emitowanej przez banki centralne. Ma to szczególnie duże znaczenie wobec zapowiedzi niektórych takich emitentów o rozwoju tych walut.

Dla celów obliczenia norm kapitałowych banków kryptoaktywa są dzielone na dwie główne kategorie i w każdej z nich wyodrębnia się dodatkowo dwie podgrupy. Do pierwszej kategorii zaliczone zostaną aktywa spełniające odpowiednie kryteria – jedną jej podgrupę stanowią stokenizowane tradycyjne aktywa (pod pojęciem tradycyjnych aktywów Komitet Bazylejski rozumie te objęte już obecnie wymogami kapitałowymi), drugą zaś kryptoaktywa z wbudowanymi efektywnymi mechanizmami stabilizującymi. Do drugiej grupy zalicza się aktywa niespełniające warunków wymienionych dla pierwszej. Ją także dzieli się na dwie części – w pierwszej wyszczególnione są kryptoaktywa, które spełniają kryteria uznania zabezpieczającego. Ostatnia kategoria nie musi zaś spełniać żadnych warunków ograniczających ryzyko posiadacza aktywa.

Najważniejsze kryteria

Aby trochę rozjaśnić tę zawiłą terminologię, warto poznać przynajmniej najważniejsze kryteria, któ...