Bankowość i Finanse | Gospodarka | Suwerenność energetyczna = masa potencjału x prędkość zachodzenia zmian

Krzysztof Grad

Słynne równanie Einsteina wskazujące, że energia to masa (razy kwadrat prędkości rozchodzenia się fal energii, czyli prędkości światła) definiuje jedną z głównych koncepcji fizyki – wszystko jest energią. O jej kluczowym znaczeniu mówią ostatnio nie tylko fizycy. Agresywna polityka Rosji, wykorzystującej coraz bezwzględniej surowce energetyczne do zwiększania wpływów i realizacji celów politycznych, jeszcze przed 24 lutego napędzała spiralę napięcia i ceny głównych surowców energetycznych. Dramatycznym jej zwieńczeniem był atak na Ukrainę, który dobitnie pokazał, do czego prowadzą ustępstwa i konformizm wobec totalitarnego dostawcy. Maska iluzji, PR-u i złudzeń opadła, ukazując, jak ważna jest niezależność energetyczna i jakie są konsekwencje wygodnego uzależnienia się od „tanich” dostaw ropy, węgla, gazu czy paliwa atomowego. Choć nadal nie udało się wprowadzić sankcji na część surowców energetycznych (np. paliwo atomowe), czego domagał się Parlament Europejski, to jednak kierunek obrany przez Unię wydaje się jasny – niezależność energetyczna.

Od Green Deal przez Fit for 55 do REPowerEU

Dwa tygodnie po rosyjskiej inwazji na Ukrainę Komisja Europejska przedstawiła założenia programu REPowerEU, określającego cele polityki energetycznej Unii na najbliższe lata. Tym razem obok dążenia do neutralności klimatycznej, które jest podstawą Europejskiego Zielonego Ładu (Green Deal), za wartość nadrzędną uznano również uzyskanie niezależności energetycznej. Europejski Zielony Ład, jeden z najważniejszych długoterminowych planów Unii, którego celem jest neutralność klimatyczna Europy do 2050 r., zyskał w ten sposób nowy wymiar. Blisko trzy miesiące po ataku Rosji na Ukrainę Komisja Europejska przedstawiła szczegóły wartego ok. 300 mld euro programu uniezależnienia Unii Europejskiej od dostaw węglowodorów z Rosji w ciągu pięciu lat i jednoczesnego przyspieszenia zielonej transformacji.

REPowerEU jest uzupełnieniem i jednocześnie krokiem naprzód wobec wdrażającego Green Deal pakietu Fit for 55 zaprezentowanego w lipcu 2021 r. „Wojna Putina, mocno zakłóca światowy rynek energii. Z jednej strony pokazuje, jak bardzo jesteśmy zależni od importowanych paliw kopalnych. Ale pokazuje również, jak bardzo jesteśmy wrażliwi, polegając na Rosji w tej kwestii. Dlatego teraz musimy jak najszybciej zmniejszyć naszą zależność od rosyjskich paliw kopalnych” – zaznaczyła Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej, w komunikacie prezentującym REPowerEU. Podkreśliła, że dzięki planowi możliwe będzie zastąpienie rosyjskich paliw kopalnych, pracując na trzech poziomach: od strony popytowej – poprzez oszczędność energii, od strony podażowej – poprzez dywersyfikację dostaw od innych wiarygodnych dostawców, oraz przede wszystkim poprzez przyspieszenie przejścia na czystą energię.

Oszczędzanie energii

Wśród proponowanych przez Komisję Europejską rozwiązań najszybszą i najtańszą odpowiedzią na obecny kryzys energetyczny jest oszczędzanie energii. Komisja proponuje zwiększenie – z 9 do 13%. (wobec poziomu z 2020  r.) – wiążącego celu efektywności energetycznej, który określono w pakiecie Fit for 55. Ponadto państwa członkowskie miałyby w latach 2024-2030 co roku ograniczać zużycie energii końcowej o minimum 2% – obecnie poziom ten wynosi 0,8%. W założeniu oszczędzanie energii pomoże obniżyć rachunki za nią i przygotować się na ewentualne problemy z zaopatrzeniem w nią w trakcie następnej zimy. KE przygotowała też zestaw szczegółowych informacji o pożądanych krótkoterminowych zmianach nawyków i zachowań, które pomogłyby zmniejszyć zapotrzebowanie na gaz i ropę naftową o 5%. Mają one trafić do społeczeństw poprzez dedykowane kampanie informacyjne skierowane do gospodarstw domowych i sektorów przemysłu. Wspierać je mają rozwiązania fiskalne skłaniające do  oszczędności energii, takie jak obniżone stawki VAT na energooszczędne systemy grzewcze, izolację budynków oraz urządzenia i produkty, a z drugiej strony obostrzenia, m.in. zakaz dotowania kotłów na paliwa kopalne, który miałby być wdrożony już w 2025 r. (dwa lata wcześniej, niż zakładano pierwotnie).

Dywersyfikacja dostaw i wspieranie zaufanych dostawców

Innym sposobem uniezależnienia się od dostaw węglowodorów ze wschodu mają być: dywersyfikacja dostaw i wspólne zakupy gazu ziemnego, LNG i zielonego wodoru dzięki niedawno utworzonej ...