Bankowość i Finanse | Gospodarka | Poskromić rozkiełznaną finansyzację gospodarki

Śmierć Bretton Woods

Zaczęło się od zniesienia systemu Bretton ­Woods, którego architektami byli John ­Maynard ­Keynes i Harry Dexter White, i który definiował powojenny ład finansowy Zachodu. Charakteryzował się on dwiema głównymi cechami. Z jednej strony, wprowadzał stały parytet dolara do złota ze sztywnymi, powiązanymi z dolarem kursami wymiany innych walut. Z drugiej strony, ograniczał swobodę przepływów finansowych. To pierwsze miało strzec przed inflacją, choć w końcu nie ustrzegło, bo USA zaczęły szafować dodrukiem dolara. To drugie miało minimalizować spekulację na rynkach finansowych, które w erze analogowej i tak były słabo rozwinięte.

Przyczyną upadku systemu Bretton Woods był rosnący deficyt bilansu płatniczego USA, spowodowany eskalacją wydatków na zbrojenia, a także niedowartościowaniem japońskiego jena i zachodnioniemieckiej marki w warunkach szybkiego wzrostu gospodarek Japonii i Niemiec. Deficyt ów był korygowany dodrukiem dolara, co doprowadziło do utraty jego wartości i parytetu złota. Zaniepokojeni beztroską amerykańskiego sojusznika Francuzi i Brytyjczycy zaczęli żądać od USA wymiany swoich rezerw dolarowych na złoto. W rezultacie w 1971 r. pokrycie dolarów w złocie spadło z wymaganych 40% do niecałych 18%. Aby zatrzymać odpływ kruszcu, prezydent Richard Nixon zniósł wymienialność dolara na złoto, dając początek erze kursu płynnego.

Ropa zamiast złota

Bez oparcia w złocie dolar stał się pieniądzem czysto fiducjarnym. Pojawiło się pytanie, jak przywrócić popyt na dolara, nie wywołując przy tym hiperinflacji. Rozwiązanie tego dylematu nieoczekiwanie przyniósł szok naftowy z 1973 r. Gdy oczy świata były zwrócone na Bliski Wschód, Henry Kissinger, sekretarz stanu w administracji Richarda Nixona, wymyślił, że ropa może niczym złoto stać się kotwicą wyznaczającą status dolara jako jedynej waluty globalnej. Porozumiał się z Arabią Saudyjską, w ślad za którą z czasem poszli inni eksporterzy ropy. Cykliczne lokowanie petrodolarów w amerykańskich obligacjach skarbowych umożliwiło USA monetyzację długu bez obaw o stabilność finansową.

Wszystkie te zmiany wiązały się z uwolnieniem rynków finansowych i wpisywały się programowo w nurt neoliberalny, którego najznamienitszymi przedstawicielami byli Milton Friedman i Friedrich Hayek. Argumentowali oni, że wolny rynek jest jedyną drogą do zbiorowego dobrobytu, a interwencje państwa, związki zawodowe i kontrola kapitału sypią tylko piasek w tryby mechanizmu rynkowego. Ich poglądy zyskiwały posłuch w miarę jak załamywał się socjaldemokratyczny kompromis między kapitałem, pracą i państwem. Sprzyjał temu fakt, że w latach 70. wystąpiły jednocześnie dwa czynniki: wysoka inflacja i wysokie bezrobocie, których współistnienia nie potrafiono wytłumaczyć na gruncie keynesizmu.

Trzy praprzyczyny postępującej finansyzacji

Poza upadkiem systemu Bretton Woods, przyczyn finansyzacji gospodarki należy upatrywać w zbiegu trzech czynników. Po pierwsze, deregulacja amerykańskiego sektora finansowego przez administrację Ronalda Reagana. Liberalizacja ...