Bankowość i Finanse | Gospodarka | PAŃSTWO w erze czwartej rewolucji przemysłowej

Zachęcamy do odsłuchania artykułu

Pandemia uwidoczniła, jak ważne są struktury administracyjne w przeciwdziałaniu skutkom kryzysu. O roli państwa w gospodarce kraju mówi się od lat. Kiedyś dominowała doktryna neoliberalna…

– Dyskusja dotycząca roli państwa w gospodarce trwa i jest niemal wieczna. Prowadzono ją także i przed pojawieniem się pandemii. Po finansowym kryzysie z 2008 r. i prawie czerech dekadach dominacji w krajach Zachodu doktryny neoliberalnej dyskusja ta wyraźnie się ożywiła. Kryzys finansowy uwidocznił bowiem zawodność tej doktryny – dodajmy ukierunkowanej na marginalizację roli państwa i sprowadzanie go do roli stróża nocnego, a zatem także na ograniczenie jego roli we wpływie na gospodarkę.

Cechą doktryny neoliberalnej jest ponadto przekonanie, że podatki powinny być niskie i stale obniżane. Stanowiło to uzasadnienie dla cięć podatkowych. W wyniku tego – co szczególnie wyraziście eksponuje znany niemiecki socjolog i ekonomista Wolfgang Streeck – następowała wyraźna ewolucja państwa, jego przekształcanie z „państwa podatków” w „państwo długu”. Nie zmniejszały się bowiem wcale społeczne oczekiwania wobec państwa, gdy chodzi o świadczenia z jego strony na rzecz: edukacji, ochrony zdrowia, infrastruktury oraz ogólnie usług publicznych i dobra publicznego. W sytuacji cięć podatkowych zmusza to państwa albo do zadłużania się, aby móc realizować oczekiwania społeczne, albo do ograniczania świadczeń publicznych. Ograniczanie zaś przez państwo takich świadczeń, w tym edukacyjnych, zdrowotnych i innych, zmusza gospodarstwa domowe do prywatnego ich finansowania, czyli samofinansowania przez obywateli tego, co kiedyś gwarantowało im państwo. Napędza to wzrost zadłużenia gospodarstw domowych.

Tym samym w wyniku takiego przerzucenia na gospodarstwa domowe wydatków uprzednio finansowanych z budżetu państwa zwiększa się udział sektora finansowego w gospodarce, która w coraz większym stopniu staje się napędzana kredytami. Brytyjski socjolog i politolog Colin Crouch w 2008 r. z przekąsem nazwał takie zjawiska „sprywatyzowanym keynesizmem”. W poszczególnych krajach procesy te występowały i nadal występują z różną intensywnością. Przy tym w okresie triumfu neoliberalizmu nawet kraje, które realizowały formułę państwa opiekuńczego, jak choćby skandynawskie, wprowadzały ograniczenia wydatków publicznych, choć nie zrezygnowały z idei opiekuńczej formuły państwa.

Nie da się zaprzeczyć, że bez państwa i jego instytucji nie można rozwiązywać żadnych większych wyzwań – gospodarczych, społecznych czy zdrowotnych.