Bankowość i Finanse | Gospodarka | Jak firmy stały się konsumentami; na papierze

„Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową” – ta definicja konsumenta, zawarta w art. 221 kodeksu cywilnego, przez lata wyznaczała granicę pomiędzy zakupami dokonywanymi na cele prywatne i „na firmę”. Podejście to było zgodne z zapisaną w art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą ochrony nieprofesjonalnych uczestników rynku, takich jak konsumenci czy indywidualni najemcy, przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi oraz nadużywaniem dominującej pozycji przez dostawców towarów i usług. Także w prawie europejskim na szczególne traktowanie mogli liczyć jedynie ci, którzy dokonywali zakupu wyłącznie na potrzeby osobiste.

Sytuacja zaczęła zmieniać się wraz z ewolucją rynku pracy, w wyniku której etatowy pracownik coraz częściej staje się samozatrudnionym. Aby zapewnić należytą ochronę takich uczestników obrotu gospodarczego, z reguły używających tych samych składników mienia do celów osobistych i zawodowych, ustawodawca unijny zdecydował się uwzględnić ich status w dyrektywie nr 2011/83/WE w sprawie praw konsumentów. „W przypadku umów o podwójnym charakterze, gdy umowa zawierana jest w celach, które częściowo są związane z działalnością handlową danej osoby, a częściowo nie są z nią związane, a cel handlowy jest do tego stopnia ograniczony, że nie jest dominujący w ogólnym kontekście umowy, taka osoba również powinna być uznawana za konsumenta” – stanowi motyw 17 preambuły tegoż aktu prawnego.

Warto przypomnieć, iż zapisy sugerujące możliwość uznawania niektórych transakcji z przedsiębiorcami za konsumenckie znalazły się nie w części normatywnej dyrektywy 2011/83/WE, ale w jej preambule, co oznacza, że nie miały one charakteru wiążącego państwa członkowskie. W samym zresztą prawie unijnym brak jednolitej definicji konsumenta, co oznacza, iż zalecenia zawarte we wspomnianej dyrektywie mają bardzo ograniczone zastosowanie.

Zakup mieszany, czyli duży problem

Tymczasem polski ustawodawca konsekwentnie podejmował próby wdrożenia do polskiego porządku regulacyjnego idei „przedsiębiorcy na prawach konsumenta„. Pierwsza z nich miała miejsce w 2013 r., podczas prac nad obecnie obowiązującą ustawą o prawach konsumenta. Opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt przewidywał, iż art. 221 obejmować będzie również osobę fizyczną, „która dokonując czynności związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową, działa także w celu niezwiązanym z tą działalnością i cel ten przeważa”. Propozycja ta wzbudziła poważne zastrzeżenia przedstawicieli sektora gospodarki. Według Konfederacji Lewiatan objęcie zakupów „na firmę” ...